Pijn en jeuk in clitoris, vagina, schaamlippen en vulva

De vulva zijn de uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen en het bestaat uit de huid rond de schede, de buitenste en de binnenste schaamlippen en de clitoris. De vagina is het verbindingskanaal tussen de vulva en de baarmoeder. Klachten van de vulva en vagina kunnen op alle leeftijden voorkomen en kunnen onder meer bestaan uit jeuk en pijn of huidafwijkingen zoals rode vlekjes of gele of witte puntjes op de vulva (schaamlippen) of rond de vagina-opening. De meeste klachten worden veroorzaakt door infecties, maar ze kunnen ook voortkomen uit huidafwijkingen of een allergie. Een aantal aandoeningen en afwijkingen behandelen we in dit artikel.

Jeuk en pijn clitoris/vagina/schaamlippen/vulva

• Verzakking van de baarmoeder en de vagina
• Wat is een verzakking?
• Symptomen
• Twee soorten vaginawandverzakking
• Behandeling
• Vulvovaginitis/vaginitis/vulvitis: ontsteking van de vulva en/of vagina
• Wat is het?
• Terzijde: wat is een ontsteking en wat zijn de oorzaken?
• Symptomen
• Risicofactoren
• Bartholinitis: infectie van één of beide klieren van Bartholin
• Vulvakanker: kanker aan de vulva
• Vaginakanker: kanker aan de vagina
• Allergie (jeuk, roodheid en irritatie)
• Focale vulvitis (vulvaire vestibulitis, vulvair vestibulitis syndroom)
• Huidafwijkingen en huidaandoeningen
• Lichen sclerosus
• Vulvaire intra-epitheliale neoplasie
• Syringomen
• Ectopische talgkliertjes
• Vulvaire psoriasis
• Ziekte van Fox-Fordyce
• Gele of witte puntjes op de schaamlippen?
• Chlamydia
• Wat is chlamydia?
• Wat zijn de symptomen van chlamydia?
• Hoe wordt chlamydia behandeld?
• Gonorroe
• Wat is gonorroe?
• Hoe is gonorroe merkbaar bij vrouwen?
• Hoe wordt gonorroe behandeld?
• Genitale herpes
• Wat is genitale herpes?
• Wat zijn de symptomen van genitale herpes?
• Hoe wordt genitale herpes behandeld?
• Schaamluis
• Wat is schaamluis?
• Wat zijn de symptomen van schaamluis?
• Hoe wordt schaamluis behandeld?

Verzakking van de baarmoeder en de vagina

Wat is een verzakking?

Een baarmoeder- of vaginaverzakking komt vooral na de overgang voor, wanneer de banden en de spieren van de bekkenbodem die de vagina en de baarmoeder in het bekken houden, zwakker worden door een lager gehalte van het hormoon oestrogeen. Obesitas (overgewicht) en grote of zware kinderen hebben gebaard, zijn risicofactoren. Het komt meer voor bij blanke vrouwen. Naast obesitas, kunnen chronisch hoesten of hard moeten persen bij het ontlasten, aandoeningen waardoor extra druk op de spieren en banden in het bekken uitgeoefend wordt, waardoor er ook een verzakking kan ontstaan. De ernst kan variëren. In sommige gevallen kan de baarmoeder buiten de vulva komen.

Symptomen

Een baarmoeder- en/of vaginaverzakking kan de volgende klachten geven:

• een zeurend gevoel of lichte pijn in de onderbuik en (onder)rug;
• een drukkend en/of vol gevoel in de vagina;
• het gevoel dat er iets naar buiten komt of iets uit de vagina steekt, wordt wel 'balgevoel' genoemd;
• blaasklachten, zoals ongewild urineverlies (urine-incontinentie) en vaker moeten plassen;
• problemen met de ontlasting - moeite om te ontlasten, obstipatie (verstopping);
• soms moeite om te fietsen en te zitten;
• problemen bij de geslachtsgemeenschap zoals dyspareunie: genitale pijn die samengaat met de coïtus en vaginale droogte.

Twee soorten vaginawandverzakking

Volgens de literatuur zijn er twee soorten verzakkingen van de vaginawand:

• cystocele; en
• rectocele.

Een cystocele is een verzakking van de vaginavoorwand met de daarachter gelegen blaas en een rectocele is een verzakking van de vagina-achterwand met de daarachter gelegen endeldarm. Beide soorten verzakkingen kunnen alleen of samen optreden. Ook is het in combinatie met een baarmoederverzakking mogelijk.

Behandeling

Bij een milde verzakking kan vaak worden volstaan met het voorschrijven van oestrogeenhormomen ter versteviging van het ondersteunende weefsel. Soms is een baarmoederverwijdering onvermijdelijk. Deze operatie zal in combinatie met een 'plastiek', een operatie waarbij de vaginawanden op hun oorspronkelijke plaats worden teruggezet, worden uitgevoerd.

Vulvovaginitis/vaginitis/vulvitis: ontsteking van de vulva en/of vagina

Wat is het?

Vulvovaginitis is een ontsteking van de vulva en vagina. Het is in feite een verzamelnaam van allerlei mogelijke ontstekingen in de vulva en vagina. Vulvitis is in de geneeskunde een ontsteking van de vulva en een ontsteking van de vagina wordt vaginitis genoemd. Gecombineerd spreekt men van vulvovaginitis.

In de meeste gevallen wordt vulvovaginitis veroorzaakt door een infectie en daarbij staat de schimmel Candida albicans (schimmelinfectie) op de eerste plaats. Een trichomonasinfectie, een infectie veroorzaakt door het protozoön Trichomonas vaginalis, die tot de seksueel overdraagbare aandoening trichomonisasis leidt, kan ook de oorzaak zijn (Trichomonas vaginalis). Bij sommige vrouwen komt de aandoening voort uit een teveel aan onschadelijke bacteriën die zich normaalgesproken ophouden in de vagina en dan zijn met name Gardnerella vaginalis en Mycoplasmahominis de boosdoeners (bacteriële vaginosis).

Soms wordt de aandoening veroorzaakt door irritatie als gevolg van het gebruik van bepaalde geparfumeerde badproducten en crèmes. Bij een tekort aan het vrouwelijk hormoon oestrogeen kunnen ook klachten optreden. Na de overgang wordt de huid van de vulva dunner, atrofie genaamd. Daarbij kunnen gemakkelijk ontstekingen optreden (atrofische vulvitis). Bij kinderen kunnen ongebruikelijke infecties en terugkerende episodes van onverklaarbare vulvovaginitis, een aanwijzing van seksueel misbruik zijn.

Symptomen

De symptomen die kunnen optreden zijn:

• irritatie en jeuk van het genitale gebied (vulva en vagina);
• ontsteking (irritatie, roodheid en zwelling) van de Labia majora (grote schaamlippen), Labia minora (kleine schaamlippen) of perineale gebied (het gebied tussen anus en vagina);
• toegenomen afscheiding uit de vagina (zie hieronder);
• bij trichomonasinfectie: overvloedige, gele, schuimige en vies ruikende afscheiding uit de vagina;
• bij bacteriële infectie soms een grijswitte afscheiding met een onprettige, vieze, onwelriekende, visachtige geur;
• bij schimmelinfectie soms een dikke, witte afscheiding die er min of meer als kaas uitziet;
• branderigheid (branderig gevoel) en jeuk;
• pijn bij het vrijen;
• ongemak bij het plassen of een branderig gevoel tijdens het plassen.

De symptomen de zich kunnen voordoen, zijn uiteraard afhankelijk van de oorzaak van de infectie.

Risicofactoren

Risicofactoren van vaginitis zijn:

• onbeschermde seks met wisselende partners;
• recent antibioticagebruik (antibiotica doodt de bacteriën die de candidaschimmel bestrijden);
• diabetes mellitus (suikerziekte), vrouwen met deze ziekte zijn extra vatbaar een schimmelinfectie;
• immuundeficiëntie (aids, chemotherapiepatiënten, systemisch corticoïdengebruik), vanwege verminderde weerstand (immuniteit).

De oorzaak van de infectie is bepalend voor de juiste behandeling. Meestal zal er een antibioticakuur worden voorgeschreven.

Bartholinitis: infectie van één of beide klieren van Bartholin

De klieren van Bartholini zijn twee slijmafscheidende klieren, gelegen in de vulva bij de uitgang van de vagina. Deze klieren ter grootte van een erwt produceren vloeistof die de vagina tijdens de geslachtsgemeenschap moeten bevochtigen. Bij bartholinitis raken één of beide klieren ontstoken. Vaak is het een gevolg van een bacteriële infectie in de vagina. De ontsteking kan ook veroorzaakt worden door een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Het buisje dat uitkomt in de vulva kan verstopt raken, waardoor er een pijnlijke zwelling ontstaat. Dit fenomeen wordt wel Bartholin-cyste genoemd. Ook kan er een pijnlijk abces ontstaan.

Mogelijke verschijnselen zijn:

• koorts;
• pijnlijke en rode vagina-opening;
• bij een abces het gebied opgezwollen en pijnlijk en gevoelig bij aanraking of tijdens de geslachtsgemeenschap.

Bartholinitis kan worden behandeld met een antibioticakuur. Bij een cyste of een abces is meestal chirurgisch ingrijpen geboden.

Vulvakanker: kanker aan de vulva

Vulvakanker is een vrij zeldzame aandoening. De verschijnselen die kunnen optreden, zijn:

• jeuk en irritatie;
• (bloederige) afscheiding;
• pijn of branderig gevoel bij het plassen (branderigheid);
• aanhoudende pijn in de vulvastreek
• mogelijk een voelbare zwelling, een kleine verdikking of een zweer in de vulvastreek.

Vaginakanker: kanker aan de vagina

Vaginakanker komt net als vulvakanker ook zeer zelden voor. Bij deze kankersoort kunnen symptomen lange tijd uitblijven. De verschijnselen die op een gegeven ogenblik kunnen optreden, zijn:

• waterige afscheiding uit de vagina;
• bloedverlies na geslachtsgemeenschap;
• in een later stadium kunnen blaas- en darmklachten ontstaan als gevolg van verspreiding van de kanker naar deze plekken in het lichaam (uitzaaiingen).

Allergie (jeuk, roodheid en irritatie)

Irritatie van de vulvahuid kan tot contacteczeem leiden. De symptomen daarvan zijn:

• roodheid van de vulva;
• jeuk van de vulva.

Irritatie kan door allerlei factoren ontstaan. Zo kan het gebruik van geparfumeerd of gekleurd toiletpapier, zeep, talkpoeder, ondergoed of badkleding sprays, crèmes, inlegkruisjes, zaaddodende pasta en condooms, aanleiding geven tot irritatie en eczeem veroorzaken.

Focale vulvitis (vulvaire vestibulitis, vulvair vestibulitis syndroom)

Focale vulvitis is een ziektebeeld - een combinatie van verschijnselen - die vooral voorkomt onder jonge vrouwen. De oorzaak kan een langdurige infectie van de schede zijn, zoals een schimmelinfectie.. Maar het ziektebeeld kan ook voortkomen uit een vervelende, zo niet traumatische ervaring op seksueel of fysiek vlak. De klachten zijn chronisch van aard en bestaan uit:

• branderigheid en stekende pijn aan de vagina (vulvodynie);
• irritatie of schraalheid van de vulva;
• een verhoogde spanning van de bekkenbodemspieren, waarbij de schede tijdens de seksuele gemeenschap minder vochtig word;
• terugkerende of aanhoudende genitale pijn die samengaat met de coïtus, geslachtsgemeenschap (dyspareunie);
• na de coïtus treedt er een schraal en branderig gevoel op.

Allengs verergeren de klachten en in sommige gevallen is coïtus niet meer mogelijk vanwege de pijn.

Huidafwijkingen en huidaandoeningen

Lichen sclerosus

Bij de huidaandoening lichen sclerosus wordt de huid van de vulva dunner (atrophicus) of juist dikker (sclerosus), wit (lichen) en glanzend. Sommige delen van de vulva kunnen samengroeien, kleiner worden of zelfs geheel verdwijnen. De oorzaak is niet bekend. De belangrijkste symptomen zijn:

• acute hevige, (schier) onverdraaglijke jeuk aan de vulva;
• een rauw schrijnend gevoel en pijn;
• bloedblaartjes en wondjes (door het krabben);
• dikker worden van de huid van de vulva en de huid ziet er wit uit;
• er kan littekenvorming ontstaan;
• soms ontstaan er kloofjes en barstjes in de huid;
• seksuele gemeenschap kan pijnlijk of zelfs onmogelijk zijn.

Door het verdikken van de huid, kan de urethra (plasbuis) overdekt raken hetgeen moeilijkheden geeft bij het urineren. Ook is het mogelijk dat de clitoris overwoekerd wordt. Verder kan de vagina nauwer worden waardoor geslachtsgemeenschap een pijnlijke aangelegenheid wordt. Ook kunnen er infecties ontstaan. In 6% van de gevallen gaat de afwijking over in kanker.

Vulvaire intra-epitheliale neoplasie

Vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN) is een huidafwijking waarbij zich nieuw weefsel vormt in de huid, in de vorm van wratten, zweertjes of zwellingen. Het wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus. Ook deze huidafwijking kan een voorstadium zijn van vulvakanker. Bij ongeveer 9% van de vrouwen met ernstige afwijkingen ontstaat vulvakanker.

Syringomen

Syringomen zijn kleine goedaardige zweetkliertumoren, welke vaak in de puberteit ontstaan. Syringomen geven normaal gesproken geen klachten zoals jeuk of pijn. De papels zijn rond tot ovaal, huidkleurig tot geel (soms doorzichtig), variëren in grootte van 1 tot 3 mm, en zijn in groepjes gelokaliseerd rondom beide ogen. Ze kunnen ook op andere plaatsen van het lichaam voorkomen, zoals de vulva.

Ectopische talgkliertjes

Ectopische talgkliertjes (Fordyce) kunnen aanwezig zijn op de buitenzijde van de kleine schaamlippen en zijn te herkennen als vele kleine gelig doorschijnende puntjes. Dit zijn vergrote talgkliertjes die soms ook voorkomen aan het slijmvlies van de lippen en aan tepels of oksels. Deze vergrote talgkliertjes zijn volkomen onschuldig. Als het als hinderlijk of storend wordt ervaren kan eventueel met CO2 laser cosmetische verbetering worden verkregen.

Vulvaire psoriasis

Vulvaire psoriasis kan zich manifesteren in rode en schilferende plekken rond de vulva. Psoriasis is een niet-besmettelijke huidaandoening die verspreid over het gehele lichaam kan voorkomen. Er zijn verschillende typen psoriasis. Psoriasis op de genitale huid is vaak onderdeel van psoriasis elders op de huid, maar bij sommige mensen komt deze huidaandoening alleen in het genitale gebied voor. De meest voorkomende vorm toont schilferende witte plekken met als voorkeurslocaties de ellebogen en de knieën. Andere gebieden van de huid kunnen worden getroffen, zoals het behaarde hoofd en bij sommige mensen zijn de nagels en/of de gewrichten aangedaan. Psoriasis kan ook in de lichaamsplooien voorkomen, zoals in de liezen, oksels, bilspleet, navel en de plooi onder de borsten. Dat wordt psoriasis inversa genoemd. De schilfering is in deze gebieden veelal afwezig.

Ziekte van Fox-Fordyce

De ziekte van Fox-Fordyce is een zeldzame chronische huidaandoening, die vooral wordt gezien bij vrouwen tussen de 13 en 35 jaar. Er ontstaan bij de ziekte van Fox-Fordyce kleine bobbeltjes, die soms kunnen jeuken, op plekken waar zich apocriene zweetklieren bevinden, zoals de oksels, maar ook in de liezen en het schaamgebied. Deze huidafwijkingen ontstaat door afsluiting van de apocriene zweetklieren.

Chlamydia

Wat is chlamydia?

Chlamydia is een seksueel overdraagbare aandoening (soa) die veel voorkomt. Chlamydia is erg besmettelijk en wordt veroorzaakt door een bacterie, die zich in de slijmvliezen van de geslachtsorganen en de anus nestelt. Chlamydia is een van de meest voorkomende soa’s in de wereld en onbehandeld kan het op lange(re) termijn ernstige gevolgen hebben.

Chlamydia is op zich goed te behandelen. Als je er niet op tijd bij bent, dan kan een chlamydia-infectie zich verspreiden door je lichaam en aldus voor verschillende klachten zorgen. Deze ziekteverschijnselen noemt men ‘chlamydiasis’. Het duurt meestal één tot drie weken voordat de symptomen van Chlamydia zich openbaren. De kans is echter groter dat een infectie symptoomloos verloopt.

Wat zijn de symptomen van chlamydia?

Een ruime meerderheid van de meisjes en vrouwen met chlamydia heeft geen klachten. Hierdoor kun je jaren rondlopen met de infectie zonder dat je er erg in hebt. Meisjes en vrouwen kunnen last krijgen van de volgende symptomen:

• toegenomen of ongewone afscheiding uit de vagina;
• branderig gevoel bij het plassen;
• pijn in je (onder)buik, soms met koorts en koude rillingen;
• pijn tijdens de seks.

De meeste vrouwen met chlamydia hebben geen merkbare symptomen, waardoor de infectie zich op een gegeven ogenblik kan uitbreiden naar de eileiders en een eileiderontsteking veroorzaken, die zich kan uitbreiden naar het bekkengebied. Als de infectie niet op tijd wordt behandeld, kan deze onvruchtbaarheid of buitenbaarmoederlijke zwangerschappen tot gevolg hebben.

Hoe wordt chlamydia behandeld?

Met behulp van een uitstrijkje of een urinetest wordt bekeken of je chlamydia hebt.

Chlamydia wordt behandeld met antibiotica. Een follow-up bezoek aan de (huis)arts is van belang om te controleren of alle tekenen van de infectie verdwenen zijn.

Als je chlamydia hebt, dan moet je ook iedereen met wie je de afgelopen periode seks hebt gehad inlichten zodat zij zich kunnen laten testen op chlamydia.

Gonorroe

Wat is gonorroe?

Gonorroe is net als chlamydia een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Gonorroe wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria gonorrhoeae, de gonokok. Na de infectie duurt het meestal één tot drie, soms wel tien dagen voordat de symptomen optreden. Een groot deel van de vrouwen voelen echter geen of slechts zeer milde symptomen, zodat ze de infectie misschien niet eens opmerken. Toch kunnen ze de ziekte doorgeven. Als een infectie lange tijd onbehandeld blijft, bestaat de kans op complicaties.

Hoe is gonorroe merkbaar bij vrouwen?

Bij vrouwen verloopt gonorroe in de vroege fase vaak milder of valt deze aanvankelijk niet op. Een lichte vaginale afscheiding uit de vagina kan soms verschijnen die soms als normaal beschouwd wordt beschouwd en daarom wordt genegeerd. Ook bij vrouwen kan de gonokokkeninfectie een plasbuisontsteking (urethritis) veroorzaken met een branderig gevoel en pijn bij het urineren, maar veel vaker kan het een baarmoederhalsontsteking veroorzaken. In het geval van complicaties zoals een eileiderontsteking, kunnen klachten als ernstige pijn in de onderbuik en koorts optreden.

Als de Bartholin-klieren bij de ingang van de vagina (bartholinitis) ontstoken raken, zijn de symptomen en de pijn in de vagina meestal ernstiger, vooral als je zit. Een pure vaginale ontsteking komt normaal gesproken niet voor bij seksueel volwassen vrouwen; Gonokokken kunnen alleen het vaginale slijmvlies van meisjes aantasten vóór hun eerste menstruatie.

Hoe wordt gonorroe behandeld?

De behandeling is met antibiotica.

Genitale herpes

Wat is genitale herpes?

Genitale herpes is een zeer besmettelijke en pijnlijke seksueel overdraagbare aandoening die zweertjes op of rond de vagina en/of anus veroorzaakt. De boosdoener is een virus. Het wordt verspreid via huid-op-huid contact met een besmet persoon tijdens orale, anale en/of vaginale seks. Er is geen behandeling voor herpes. Sommige mensen doorlopen slechts één pijnlijke herpesuitbraak, terwijl anderen regelmatig last zullen hebben van een pijnlijke herpesuitbraak gedurende de rest van hun leven.

Wat zijn de symptomen van genitale herpes?

Het duurt meestal een paar dagen tot een week voordat de symptomen van herpes de kop opsteken. Je zal een tintelend of jeukend gevoel in het genitale gebied bemerken. Kort daarna vormen zich groepjes blaasjes of zweertjes. Na ongeveer drie weken drogen de blaasjes en zweertjes in. Ze genezen meestal zonder dat ze littekens achterlaten.

Aangezien je de herpesinfectie via de eigen vingers over kan brengen naar de ogen of een ander deel van het lichaam, is het van belang om het ontstoken gedeelte met blaasjes en zweertjes zo min mogelijk aan te raken en je handen na eventueel contact altijd grondig te wassen met water en zeep.

De eerste genitale herpes uitbraak is meestal het heftigste en de meest pijnlijke en duurt vaak langer dan latere uitbraken. Eventuele latere uitbraken vertonen normaal gesproken minder ernstige symptomen.

Hoe wordt genitale herpes behandeld?

Er bestaat geen geneesmiddel tegen genitale herpes. Het virus zal altijd in het lichaam aanwezig blijven en in veel gevallen af en toe de kop opsteken. Een goede lichamelijke en geestelijke conditie vermindert de kans dat het virus weer actief wordt.

Behandeling met antivirale medicijnen is effectief gebleken in het verkorten van de eerste uitbraak van de infectie en het verlaagt de kans dat de besmetting terugkeert. Ook maakt het elke latere uitbraak minder ernstig. Het is handig dat je deze pillen bij de hand hebt, zodat je bij een nieuwe aanval direct kan beginnen met de inname ervan.

Een zwangere vrouw met genitale herpes, moet haar arts zo spoedig mogelijk bezoeken. Directe medische behandeling kan het risico van overdracht van de ziekte naar de pasgeborene door blootstelling in het geboortekanaal, aanzienlijk verminderen.

Schaamluis

Wat is schaamluis?

Schuimluis wordt ook wel 'platjes' of 'Pthius pubis' genoemd. Schaamluizen zijn vervelende, maar ongevaarlijke parasieten, die zich bevinden in het genitale gebied van de mens. De schaamluis heeft de voorkeur aan warme, vochtige plaatsen, zoals schaamhaar. Meestal wordt deze lastpak door lichamelijk contact overgebracht. Je kunt ze echter ook oplopen door het delen van besmette kleding, beddengoed of handdoeken. De luizen leven van menselijk bloed en vooral 's avonds zuigt het bloed uit de huid nabij de haarzakjes. Schuimluizen kunnen zich bevinden op alle behaarde delen van het lichaam, maar niet in het hoofdhaar.

Wat zijn de symptomen van schaamluis?

Zo'n twee weken nadat je in contact bent gekomen met iemand die schaamluis heeft, kun je last krijgen van hardnekkige jeuk in het schaamhaar wat een allergische reactie is op de beten van deze lastpakken. Ze kunnen zich op alle behaarde delen van het lichaam bevinden (uitgezonderd het hoofd) en vaak zitten ze op de haren rond de geslachtsdelen en de anus, maar het is ook mogelijk dat ze zich ophouden in wimpers en wenkbrauwen.

De luizen laten vlekjes van rode of bruine ontlasting achter in het ondergoed. Op de huid is een schaamluisbeet te herkennen aan de niet jeukende minuscule grijsblauwe plekjes. Schaamluis kan je zelf vaststellen door (met een vergrootglas) de schaamharen te onderzoeken.

Hoe wordt schaamluis behandeld?

Schaamluis kan zelf worden bestreden met speciale crèmes, lotions of shampoos die je kunt kopen bij de plaatselijke drogisterij. Wassen met water en gewone zeep of shampoo helpt geen sikkepit tegen schaamluis. Kleding en beddengoed moeten worden gewassen op ten minste 60° Celsius. Je kunt ze laten stomen of chemisch reinigen.

Lees verder

• Bacteriële vaginose: symptomen, oorzaken en behandeling
• Bartholin-cyste of abces: symptomen, oorzaken en behandeling
• Vaginale jeuk of jeukende vagina: oorzaken en symptomen
• Vulva aandoeningen: pijn en jeuk schaamlippen en clitoris
• Zwelling of bult in vagina: oorzaken van vaginale zwelling