Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling

Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling Onder het begrip nieraandoeningen of nierziekten vallen heel veel aandoeningen en ziektebeelden die de nieren aantasten. Nieren die geheel niet werken leiden tot de dood door uremie: bloedvergiftiging door onvoldoende werking van de nieren. Bij nieren die gedeeltelijk niet werken kunnen een groot aantal klachten en symptomen optreden. Er zijn veel verschillende soorten en oorzaken van nierstoornissen. Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen erfelijke, aangeboren en verworven nieraandoeningen.

Nieraandoeningen - inleiding

Onder het begrip nierziekten valt een keur van aandoeningen en ziektebeelden die de nieren aantasten. Een mens heeft twee nieren. Eén nier is voldoende om een mens in leven te houden. Deze organen verwijderen afvalstoffen uit het bloed, ze produceren bepaalde hormonen en ze regelen de vocht- en zoutbalans in het lichaam. Door de bloedstroom te filteren, reinigen ze deze van afbraakproducten. Hierbij wordt de urine gevormd.

Bij nierziekten kan mogelijke sprake zijn van nierinsufficiëntie, hetgeen betekent dat de nieren in hun functie gestoord zijn. Nieren die geheel niet werken leiden tot de dood door uremie, oftewel bloedvergiftiging door onvoldoende werking van de nieren. Bij nieren die (gedeeltelijk) niet werken treedt een groot aantal klachten en symptomen op.

De functie van de nieren

Er zijn twee nieren, elk ongeveer ter grootte van een vuist, gelegen aan weerszijden van de wervelkolom, ter hoogte van het middel in de buikholte. De nieren zijn boonvormige organen. De nieren hebben drie belangrijke functies:
  • Het verwijderen van afbraakproducten uit het bloed;
  • Het regelen van de vocht- en zoutbalans; en
  • Het produceren van hormonen (endocriene rol).

De nieren maken twee belangrijke hormonen aan:
  • erytropoëtine; en
  • renine.

Renine is een hormoon dat een rol speelt bij het reguleren van de bloeddruk. Erytropoëtine stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen (erytrocyten) door het beenmerg. Tot slot maken de nieren een hormoon aan dat het lichaam helpt om vitamine D te activeren. Vitamine D verhoogt het vermogen van het spijsverteringskanaal om calcium op te nemen.

Soorten nieraandoeningen

Er zijn veel verschillende soorten en oorzaken van nierstoornissen. Vaak maakt het volgende onderscheid:
  • erfelijke nieraandoeningen;
  • aangeboren nierafwijkingen; en
  • verworven nieraandoeningen.

Erfelijke nieraandoeningen

De meest voorkomende erfelijke nieraandoeningen zijn onder meer:
  • Polycystische nierziekte. Als gevolg van meervoudige cysten wordt geleidelijk het normale nierweefsel verdrongen. De nieren zetten allengs op, gaan steeds slechter functioneren en uiteindelijk treedt nierfalen op.
  • Syndroom van Alport. Dit betreft een erfelijke ziekte van het bindweefsel. Bindweefsel geeft steun aan de organen. Als gevolg van deze ziekte kunnen de nieren het bloed niet meer goed filteren, waardoor bloed en eiwitten in de urine terecht kunnen komen. Dit kan onder meer leiden tot hoge bloeddruk.
  • Primaire Hyperoxalurie (PH). Dit is een zeer zeldzame stofwisselingsziekte van de lever, waarbij nierstenen en nierverkalking kunnen ontstaan. De nieren kunnen op een gegeven ogenblik ernstig beschadigd raken waardoor nierdialyse nodig kan zijn. In Nederland zijn er slechts ongeveer 60 patiënten met PH bekend.
  • Cystinurie. Cystinurie is een zeldzame erfelijke stofwisselingsziekte, waarbij er een defect in een transporteiwit optreedt. Als gevolg hiervan komen grote hoeveelheden cystine in de urine terecht, hetgeen cystinestenen in de nieren en urinewegen veroorzaakt. Dit gaat vaak gepaard met hevige pijnen.

Aangeboren nierafwijkingen

Er zijn een aantal aangeboren afwijkingen bekend welke mogelijk kunnen leiden tot een abnormale ontwikkeling van de nieren. Voorbeelden hiervan zijn:
  • Ectopie: aangeboren afwijkende ligging van organen. Hierbij kunnen de nieren op de verkeerde plaats aanwezig zijn.
  • Malrotatie: een aangeboren afwijking waarbij de nieren in een verkeerde stand staan.
  • Hoefijzernier: de nieren zijn samengegroeid.
  • Eenzijdige nieragenesie: afwezigheid van één nier.
  • Dubbelzijdige nieragenesie,: afwezigheid van beide nieren.
  • Syndroom van Potter: hierbij functioneren onder meer de nieren niet goed of zijn de nieren zelfs helemaal niet aanwezig. Dit syndroom leidt tot de dood van de boreling, vaak al binnen 24 uur.

Veel aangeboren nierafwijkingen veroorzaken geen symptomen en worden daarom nooit ontdekt. Er zijn ook afwijkingen die mogelijk de nierfunctie verstoren, met nierinsufficiëntie als gevolg. Hierdoor kan dialyse of niertransplantatie noodzakelijk zijn.

Verworven nieraandoeningen

Mogelijke verworven nieraandoeningen zijn onder meer:
  • Nierontsteking (nefritis): ontsteking van de nieren met bacteriën of virussen. Er worden vooral de volgende drie vormen onderscheiden:
    • Chronische interstitiële nefritis: ontsteking van (één van) beide nieren met onbekende oorzaak, hetgeen tot een schrompel-nier kan leiden.
    • Glomerulonefritis: een ontsteking van de glomeruli, de filtereenheden van de nieren.
    • Pyelonefritis (nierbekkenontsteking): is een bacteriële infectie van één of beide nierbekkens, de ruimte in de nier waar de gevormde urine wordt verzamelt voordat deze de urineleiders in stroomt.
  • Waternier (hydronefrose): het opzetten van de nier door een verstopping in de urinewegen als gevolg van druk van buiten de urineleider, bijvoorbeeld door een vergrote baarmoeder tijdens de zwangerschap of door een tumor.
  • Nefrotisch syndroom: een stoornis waarbij de nieren het bloed niet goed filteren. Hierdoor komen er te veel eiwitten in de urine.
  • Nierkanker: kanker die ontstaat in de nieren.
  • Verworven niercysten: eenvoudige cysten, die onderscheiden moeten worden van de meer ernstige oorzaken van polycystische nieren (zie boven bij 'erfelijke nieraandoeningen').
  • Nierstenen: wanneer de urine verzadigd is van afvalstoffen, dan kunnen deze kristalliseren waardoor nierstenen ontstaan.

Oorzaken en risicofactoren van nierziekten

Er zijn veel oorzaken aan te wijzen die kunnen leiden tot nierziekten, waaronder:
  • infecties;
  • medicijnen;
  • giftige stoffen;
  • belemmering van de urinelozing door bijvoorbeeld nierstenen, wandelende nier, vergroting van de prostaat, ruggenmergletsel, vernauwing van de urineleider of de urinebuis of gezwellen in de nieren;
  • tumoren;
  • misvormingen en aangeboren afwijkingen van de nieren;
  • degeneratieve veranderingen;
  • vaatverkalking of aderverkalking (atherosclerose).

Nieraandoeningen kunnen de bloeddruk verhogen en omgekeerd kan hoge bloeddruk weer afwijkingen aan de nieren veroorzaken waardoor een neerwaartse spiraal ontstaat die uiteindelijk leidt tot chronische nierinsufficiëntie. Daarnaast kan diabetes mellitus (suikerziekte) schade aan de nieren veroorzaken. Door hoge bloeddruk en diabetes onder controle te krijgen, kan het risico op veel nierziekten worden verminderd. Voorts moet gezegd dat roken niet alleen schadelijk is voor de bloedvaten; het veroorzaakt overal in het lichaam vaatvernauwingen. Ook de bloedvoorziening van de nieren kan hierdoor in het gedrang komen.

Symptomen van nierziekten

Veel nierziekten geven aanvankelijk geen symptomen, maar pas in een later stadium. Dit komt doordat de reservecapaciteit van de nieren zeer groot is. Het is zelfs goed mogelijk voor een mens om met maar één nier te leven. Er zijn een aantal signalen die kunnen wijzen op een nierziekte:
  • Bij bijna alle nierziekten veranderen op de een of andere manier de samenstelling van de urine:
  • Moeilijkheden bij het urineren:
    • Het urineren kan pijnlijk zijn of een branderig gevoel geven;
    • De frequentie kan zijn toegenomen (vaker moeten plassen;
    • Teveel of te weinig urine lozen.
    • Vermoeidheid door niet goedwerkende nieren / Bron: Istock.com/BartekSzewczykVermoeidheid door niet goedwerkende nieren / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk
  • Zwellingen van lichaamsweefsel, ophoping van vocht in het weefsel (oedeem).
  • Rugpijn in de nierstreek;
  • Verwardheid.

Niet goed functionerende nieren verliezen hun filterfunctie, waardoor er op een gegeven ogenblik minder afvalstoffen uitgescheiden worden. In dat geval treedt er een te hoge concentratie op in de bloedbaan. Deze cumulatie van afvalstoffen in de bloedbaan, kan leiden tot de volgende klachten:

Al deze verschijnselen zijn aanleiding een huisarts te bezoeken.

Cystoscopie / Bron: Alexilusmedical/ShutterstockCystoscopie / Bron: Alexilusmedical/Shutterstock

De diagnose van nierziekten

De exacte diagnose van een nierziekte gebeurt aan de hand van uiteenlopende onderzoeken, zoals onder meer:
  • urineonderzoek;
  • röntgenonderzoek van de nieren;
  • echografisch onderzoek;
  • cystoscopie (onderzoek met een blaasspiegel);
  • catheterisering van de urineleider of van het nierbekken.

De behandeling van nierziekten

Nierziekten kunnen operatief of conservatief behandeld worden. De in te zetten behandeling is afhankelijk van de diagnose en de toestand en gezondheid van de patiënt. In eerste instantie zal men trachten de oorzaken of beschadigingen, die ten grondslag liggen aan de ziekte, weg te nemen of te remmen. Tegelijkertijd zal het zieke orgaan zo veel mogelijk ontzien worden door algemene maatregelen zoals dieet, bedrust, enzovoort. In tweede instantie zal men trachten het herstel van de beschadiging of het functieverlies te bevorderen. In ieder geval zal de behandeling erop gericht zijn om ten minste het achtergebleven gezonde weefsel te behouden, teneinde uremie (bloedvergiftiging door onvoldoende werking van de nieren) te voorkomen. Als ondanks alle interventies de nieren niet meer in staat zijn hun normale functie te vervullen, dan kan een niertransplantatie overwogen worden. In de tussentijd kan de nierfunctie kunstmatig overgenomen worden door nierdialyse.

Nieraandoeningen: nieuwe ontwikkelingen

Nierpatiënten krijgen dagelijks te veel zout binnen

Patiënten met chronische nierschade eten vaak veel te zout. Dat is één van de conclusies van promovendus Arjan Kwakernaak naar het effect van leefstijlfactoren op het ontstaan, de progressie en de behandeling van nierziekten. Hij concludeert onder meer dat zoutbeperking een bijzonder effectieve behandeling is voor patiënten met chronische nierziekten.

Kwakernaak ging allereerst na wat de relatie is tussen lichaamssamenstelling en nierziekten. Hij stelt vast dat spiermassa, vetmassa en een centrale vetverdeling (waarbij het vet rondom de buik gelokaliseerd is, de zogenoemde “appelvorm”) risicofactoren zijn voor het ontwikkelen van nierschade. De promovendus ontdekte dat overgewicht en/of een appelvormig lichaam bij zowel nierpatiënten als gezonde mensen, leidt tot een verhoogde druk in de kleine bloedvaatjes van de nieren. Deze verhoogde druk resulteert uiteindelijk in nierschade. Nierpatiënten met weinig spiermassa bleken tot slot een hoger risico te hebben op overlijden dan nierpatiënten met een normale hoeveelheid spiermassa.

Vervolgens onderzocht Kwakernaak de effecten van zoutbeperking als behandeling van diabetespatiënten met chronische nierziekten. Hij constateert dat deze patiënten onbewust vaak te veel zout binnenkrijgen, gemiddeld 13 gram keukenzout per dag, meer dan twee keer het dubbele van de maximaal aanbevolen hoeveelheid van 5-6 gram per dag. Zoutbeperking blijkt het eiwitverlies (het lekken van eiwitten door het nierfilter) en de bloeddruk in deze patiëntengroep te verlagen. Bovendien blijkt zoutbeperking een gunstig effect te hebben op het cholesterol, ontsteking en bindweefselvorming. Kwakernaak concludeert dat zoutbeperking een effectieve leefstijlinterventie is voor diabetespatiënten met chronische nieraandoeningen. (Bron: www.rug.nl, 19-02-2014.)

Wetenschappers kweken 'mini-nieren'

Wetenschappers hebben voor het eerst primitieve nieren gekweekt uit menselijke stamcellen. Het gaat om cellen die de driedimensionale structuur vertonen van kleine, primitieve nieren. Het weefsel is te vergelijken met de knopjes bij de blaas van een foetus, die uiteindelijk uitgroeien tot volwaardige nieren. Mogelijk kan de techniek in de toekomst helpen bij het kweken van volwaardige nieren uit menselijke stamcellen bij mensen met een verstoorde nierfunctie. Hun kweekmethode is daarvoor nu nog ontoereikend. Dat melden Amerikaanse onderzoekers van het Salk Insitute in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Cell Biology. (Bron: www.nu.nl, 20 november 2013.)

Calcium met vitamine D helpt tegen zwakke botten nierpatiëntjes

Jonge nierpatiënten die met prednison behandeld worden, kunnen het beste calcium en vitamine D krijgen om hun botten stevig genoeg te houden. Dat werkt, zo blijkt uit onderzoek. Bifosfonaten (medicijnen die botafbraak afremmen) werken ook, maar leveren meer risico op vervelende bijwerkingen op, zoals maag-darmstoornissen (misselijkheid, diarree, darmkrampen en een frequentere stoelgang).

Kinderen die glucocorticoïden zoals prednison krijgen ter behandeling van een nierziekte lopen verhoogd risico op osteoporose (in de volksmond 'botontkalking' genoemd) en botbreuken. Dit komt doordat glucocorticoïde de aanmaak van nieuw botweefsel tegengaat. Hier kun je wel wat tegen doen. Calcium, als vitamine D en bifosfonaat stimuleren de aanmaak van nieuw botweefsel. Het was tot dusverre echter niet duidelijk welke van deze middelen het veiligst en effectiefst is. Nederlands onderzoek brengt opheldering.

De onderzoekers, onder meer verbonden aan het Emma kinderziekenhuis te Amsterdam en het Sophia kinderziekenhuis te Rotterdam, selecteerden vijf eerdere onderzoeken waaraan kinderen met een nierziekte hadden deelgenomen. De kinderen waren bovendien behandeld met glucocorticoïden en ook met calcium, vitamine D of een bifosfonaat (of een combinatie). Vier van deze vijf onderzoeken waren dubbelblind gerandomiseerd, en bevatten dus ook gegevens van een controlegroep. Uit de data bleek dat kinderen die wél calcium, vitamine D of een bifosfonaat hadden gekregen uiteindelijk betere botten hadden dan de kinderen die het niet hadden gekregen.

De onderzoekers komen tot de conclusie dat behandeling met calcium, vitamine D of een bifosfonaat helpt om osteoporose tegen te gaan bij kinderen die glucocorticoïden krijgen ter behandeling van een nierprobleem. Vanwege de negatieve neveneffecten van bifosfonaten stellen zij voor te beginnen met een combinatie van calcium en vitamine D, en pas als dat niet helpt over te stappen op een bifosfonaat. (Bron: www.niernieuws.nl, 27 september 2013.)

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Geneeskundig methodiek: Chronische nierinsufficiëntieIk heb hier de ziekte chronische nierinsufficientie uitgewerkt. Nierinsufficiëntie is een aandoening waarbij de nieren h…
Pijn aan de nieren? Symptomen van nierpijn en nierproblemenPijn aan de nieren? Symptomen van nierpijn en nierproblemenHevige, stekende pijn in de zij kan een symptoom zijn van een nierprobleem. Toch zijn de symptomen van nierproblemen nie…
Adem ruikt naar ammoniak: oorzaken van adem met ammoniakgeurAdem ruikt naar ammoniak: oorzaken van adem met ammoniakgeurVan alle soorten slechte adem kan een adem die naar ammoniak ruikt een ​​van de meest onaangename ervaringen…
Schrompelnier: Gekrompen nier door nierziekte (nieratrofie)Schrompelnier: Gekrompen nier door nierziekte (nieratrofie)Een schrompelnier (nieratrofie, atrofische nier(en), verschrompelde nier(en)) is een toestand waarbij de nier kleiner is…

Wimper uitval: Lumigan (bimatoprost) kan helpen!Wimper uitval: Lumigan (bimatoprost) kan helpen!De wimpers en de wenkbrauwen geven het gezicht een typerende uitstraling. Daarnaast zijn wimpers en wenkbrauwen erg bela…
Tips om benauwdheid bij astma te voorkomenAstma is een ziekte die niet overgaat, maar het voorkomen van prikkels kan er voor zorgen dat patiënten minder last hebb…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Chombosan/Shutterstock
  • Dr. Jannes J.E. van Everdingen (hoofdredactie): Het medisch handboek; Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, vijfde volledig herziene druk, 2006.
  • Patrice van Eefferen: Modern medisch woordenboek, Elmar, Rijswijk, 2009.
  • Afbeelding bron 1: Istock.com/BartekSzewczyk
  • Afbeelding bron 2: Alexilusmedical/Shutterstock
Reacties

Geert, 04-07-2013
Dag beste.
De laatste tijd heb ik nogal veel pijnstillers en ontstekingsremmers genomen, zou dat een oorzaak kunnen zijn van rugpijn in de nierstreken?

dank u voor de reactie Reactie infoteur, 07-07-2013
Hier kunt u meer lezen over de werking eb bijwerkingen van de verschillende soorten pijnstillers: http://alturl.com/j7mnq

Marjolijn, 29-04-2013
Ik zit soms 3 uur op toilet voordat ik kan plassen. Ik blijf de druk houden om te plassen maar de hoeveelheid is minimaal. Ik heb verder geen pijn. Wat moet ik doen? Reactie infoteur, 29-04-2013
Ik raad u aan om direct een afspraak te maken met uw huisarts. Urineretentie is een probleem dat zo spoedig mogelijk aangepakt dient te worden.

Het Slingeland Ziekenhuis schrijft het volgende over het onderwerp 'urineretentie':
"Urineretentie is een ophoping van urine in de blaas omdat men niet meer kan plassen of slechts kleine beetjes plast. Retentie betekent vasthouden. Acute urineretentie betekent dat het plotseling onmogelijk is om te plassen en er pijn ontstaat. De pijn is het gevolg van het uitrekken van de blaaswand. Chronische urineretentie ontstaat gedurende langere tijd. De blaas wordt dan niet volledig leeggeplast omdat de blaasspier niet sterk genoeg is. De hoeveelheid urine die in de blaas achterblijft, wordt dan steeds groter. Deze vorm is over het algemeen niet pijnlijk omdat de vulling langzaam gaat. (…)
Bij een urineretentie is het van belang om de urine weg te laten stromen omdat anders schade aan de nieren ontstaat. (…) Eventueel moet verder onderzoek uitwijzen wat de oorzaak is van de urineretentie en of er gevolgen zijn. Daarna kan een behandeling volgen die op de oorzaak is afgestemd."

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 07-04-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.