Buikvliesontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Buikvliesontsteking of peritonitis is een ontsteking van het peritoneum of buikvlies (het vlies dat de buikholte en de ingewanden bekleedt) en kan de volgende symptomen veroorzaken: hevige, constante buikpijn, koorts, opzwellen van de buik en misselijkheid en braken. Andere symptomen zijn ook mogelijk, bijvoorbeeld verlies van eetlust, obstipatie, vermoeidheid, een verminderde urineproductie, etc. Snelle behandeling is geboden, teneinde ernstige complicaties te voorkomen. Bij vermoeden van buikvliesontsteking, zal de patiënt ogenblikkelijk in het ziekenhuis worden opgenomen. De behandeling van buikvliesontsteking is afhankelijk van de leeftijd, de algemene gezondheid en de medische voorgeschiedenis van de patiënt, alsmede de omvang van de aandoening en de onderliggende oorzaak. Er wordt vaak meteen overgegaan tot operatief onderzoek. Snelle behandeling van buikvliesontsteking vermindert de kans op complicaties.

• Wat is buikvliesontsteking of peritonitis?
• Oorzaken van buikvliesontsteking
• Risicofactoren
• Buikvliesontsteking symptomen
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek en beeldvormingsonderzoek
• Differentiële diagnose
• Buikvliesontsteking behandeling
• Medicatie
• Operatie
• Herstel van peritonitis
• Prognose
• Preventie

Wat is buikvliesontsteking of peritonitis?

Buikvliesontsteking of peritonitis is een ontsteking en meestal een infectie van de buikholte en van het buikvlies (peritoneum). Het buikvlies is een dun, doorschijnend membraan of vlies, dat de buikholte bekleedt en de organen daarbinnen ondersteunt en bedekt.

Oorzaken van buikvliesontsteking

Meestal is buikvliesontsteking het gevolg van een infectie die zich verspreidt vanuit een geïnfecteerd orgaan in de buikholte, zoals perforaties van de maag, darm, galblaas of blindedarm, waarbij bacteriën in de buikholte terechtkomen. Pelvic inflammatory disease (PID) bij seksueel actieve vrouwen is ook een veel voorkomende oorzaak van peritonitis. Peritonitis kan ook ontstaan ​​na complicaties die tijdens of na een operatie aan de buik plaatsvinden, als er bacteriën naar de buikholte zijn weggelekt. Peritonitis kan in enkele gevallen ook voortkomen uit irritatie van buikorganen, zonder enige vorm van infectie en zonder dat er bacteriën aan te pas komen. Zo kan een acute pancreatitis (alvleesklierontsteking) peritonitis veroorzaken. Andere mogelijke oorzaken zijn:

• Appendicitis (blindedarmontsteking), waarbij door een gesprongen of geperforeerde appendix bacteriën terechtkomen in de bekleding van de buik, het buikvlies;
• Bekkenontsteking: dit betreft een infectie van de baarmoeder en/of eileiders (en soms ook van de eierstokken) en is vaak het gevolg van bacteriën die verantwoordelijk zijn voor soa's als gonorroe en chlamydia;
  Vochtophoping in de buik (ascites) / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• Diverticulitis, goedaardige uitstulpingen in de dikke darm;
• Leverfalen, om onduidelijke redenen kun je een infectie ontwikkelen door de vochtophoping in de buik (ascites) als gevolg van leverfalen;
• Nierdialyse: tijdens deze behandeling voor nierfalen of een nieraandoening, kunnen bacteriën via drains in de buikholte terechtkomen en een infectie veroorzaken;.
• Trauma of letsel, hetgeen mogelijk resulteert in buikvliesontsteking doordat bacteriën (van andere delen in het lichaam) in het buikvlies terechtkomen;
• Tuberculose (tbc), wat chronische peritonitis kan veroorzaken;
• Ziekte van Crohn: Een auto-immuunaandoening waarbij de dikke darm ontstoken is en waarbij als complicatie een breuk in het colon kan optreden, waardoor de inhoud van de darm met darmbacteriën in het peritoneum lekt.

Risicofactoren

Factoren die het risico op buikvliesontsteking of peritonitis verhogen, zijn onder meer:

• Peritoneale dialyse (buikspoeling). Buikvliesontsteking kan optreden bij mensen die peritoneale dialysebehandeling ondergaan.
• Andere medische aandoeningen. Onder meer de volgende medische aandoeningen verhogen het risico op het ontwikkelen van peritonitis: levercirrose, blindedarmontsteking (appendicitis), de ziekte van Crohn, maagzweren, diverticulitis en alvleesklierontsteking (pancreatitis).
• Eerder doorgemaakte peritonitis. Als je eenmaal peritonitis of buikvliesontsteking hebt gehad, dan is is je risico om het opnieuw te ontwikkelen groter dan bij iemand die nog nooit peritonitis heeft gehad.

Buikvliesontsteking symptomen

Symptomen kunnen variëren van persoon tot persoon. De symptomen van een buikvliesontsteking ontwikkelen zich doorgaans vrij snel. De meest voorkomende symptomen van peritonitis zijn:

• ernstige buikpijn, die verergerd door elke beweging die de patiënt maakt;
• misselijkheid en braken;
• diarree;
• koorts (38 °C of hoger) en koude rillingen;
• ademhalingsproblemen;
• lage bloeddruk en shock;
• verlies van eetlust;
• verminderde urineproductie;
• flinke buikpijn die verergert bij elke beweging;
• niet kunnen poepen of winden te laten;
• vermoeidheid;
• een gevoel van opzetten of opzwellen van de buik (ascites).

Complicaties

De symptomen van peritonitis kunnen sterk lijken op andere medische aandoeningen of problemen. Het is van belang dat peritonitis tijdig onderkend en behandeld wordt, aangezien er snel complicaties kunnen ontstaan. Zo kan peritonitis paralytische ileus veroorzaken, waarbij de normale bewegingen van de darm ernstig vertraagd zijn of stilliggen.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek en beeldvormingsonderzoek

Bij vermoeden van buikvliesontsteking, zal de patiënt ogenblikkelijk in het ziekenhuis worden opgenomen. Een snelle diagnose van peritonitis is van vitaal belang, aangezien er vrij snel complicaties kunnen optreden. Naast een volledige medische anamnese en lichamelijk onderzoek, waarbij de buik wordt onderzocht op pijn of gevoeligheid, zullen er röntgenfoto's van de buik worden gemaakt. Ook is het mogelijk dat dat een laparoscopie (een kijkoperatie) wordt uitgevoerd, waarbij de arts de buikholte op afwijkingen onderzoekt. Voorts kan er met een naald vocht uit de buikholte opgezogen worden, zodat met het oog op een adequate behandeling in een laboratorium eventuele infectieuze organismen kunnen worden opgespoord en geïdentificeerd.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen qua klachten en symptomen sterk op buikvliesontsteking lijken:

• appendicitis of blindedarmontsteking;
• diabetische ketoacidose (verzuring van het bloed);
  Dunne darm, blindedarm met wormvormig aanhangsel en dikke darm / Bron: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• familiaire mediterrane koorts (FMF, een genetische aandoening);
• geperforeerde maagzweer;
• herpes zoster (gordelroos);
• loodvergiftiging;
• ernstige obstipatie of verstopping;
• porfyrie (een genetisch bepaalde stofwisselingsziekte);
• sikkelcelanemie (een vorm van erfelijke bloedarmoede);
• systemische lupus erythematosus (SLE, een auto-immuunziekte die de huid, gewrichten en interne organen kan aantasten);
• tabes dorsalis (zenuwschade door syfilis); en
• uremie (aandoening waarbij je nieren niet goed functioneren, zogeheten nierinsufficiëntie, waarna bloedvergiftiging optreedt).

Buikvliesontsteking behandeling

De behandeling van peritonitis is afhankelijk van de leeftijd, de algemene gezondheid en de medische voorgeschiedenis van de patiënt, de omvang van de aandoening en de onderliggende oorzaak.

Medicatie

Bij een bacteriële infectie, zal de patiënt behandeld worden met een antibioticum. De patiënt krijgt zo nodig intraveneus vocht toegediend om uitdroging en shock tegen te gaan.

Operatie

De behandeling van peritonitis is over het algemeen gericht op de behandeling van de onderliggende aandoening. Er wordt vaak meteen overgegaan tot operatief onderzoek, indien er mogelijk sprake is van een blindedarmontsteking of een doorgebroken, geperforeerde maagzweer. Snelle behandeling is uiterst belangrijk om ernstige complicaties te voorkomen.

Herstel van peritonitis

Wanneer buikvliesontsteking in een vroegtijdig stadium wordt behandeld, herstelt de patiënt meestal vrij snel en zijn complicaties op lange termijn, zoals een verkleving waardoor een patiënt nog jaren na de ontsteking buikpijn kan hebben, vrij zeldzaam.

Prognose

De prognose van buikvliesontsteking hangt af van de onderliggende oorzaak en/of hoe snel je adequate behandeling krijgt, vooral in geval van infectieuze bacteriën. De prognose kan variëren van goed (bijvoorbeeld appendicitis) tot slecht (hepatorenaal syndroom (HRS), een relatief frequente en gevreesde complicatie, die voorkomt bij patiënten met levercirrose).

Preventie

Preventie of verkleining van de kans op het ontwikkelen van buikvliesontsteking kan worden gedaan door onderliggende oorzaken te voorkomen (bijvoorbeeld trauma, zweren, levercirrose als gevolg van alcohol en bekkenontsteking). Personen die peritoneale dialyse (buikspoeling) ondergaan, moeten zeer grondig hun handen en vingernagels reinigen om besmetting van de dialysekatheter te voorkomen. De huid naast de dialysekatheter moet dagelijks worden gereinigd en patiënten dienen de instructies van hun arts op te volgen.

Lees verder

• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Colitis ulcerosa: symptomen, oorzaken, behandeling en dieet
• Galblaasontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling
• Diverticulose: symptomen en oorzaken uitstulpingen darmwand