Ayurveda: de ziekten indeling

Gezondheid betekent orde; ziekte is verstoorde orde. In het lichaam bestaat een constante wisselwerking tussen orde en verstoring van orde. Het innerlijk milieu van het lichaam reageert voortdurend op de buitenwereld. Stoornissen ontstaan, wanneer het evenwicht tussen deze twee werelden verstoord is.

Essentie van gezondheid

Volgens de Ayurveda is het van belang om eerst de essentie van gezondheid te begrijpen. Ayurveda zegt dat gezondheid bestaat als:

• het verteringsvuur (agni) in evenwicht is
• vata, pitta en kapha in evenwicht zijn
• de dathu's harmonisch gestructureerd zijn
• de afvalproducten (urine, faeces en zweet) normaal en evenwichtig geproduceerd worden
• lichaam, mentaal en bewustzijn een goed harmonieus geheel vormen

Ziekte

Als het evenwicht in deze systemen verstoord raakt, begint het ziekteproces. Dit impliceert, dat evenwichtsverstoringen in het lichaam en de geest, verantwoordelijk zijn voor lichamelijk en fysiologisch ongemak.

Om een ziekte vast te stellen, houdt Ayurveda niet alleen rekening met de ziektesymptomen, maar ook met de toestand van de persoon en de omgeving waarin hij leeft.

Net als bij de reguliere geneeskunde, hoort bij het onderzoek ook het bekijken en betasten van de zieke en de anamnese (inlichtingen betreffende de medische voorgeschiedenis).

Belangrijke punten van het onderzoek zijn:

• de oorzaak
• de voorafgaande symptomen
• de symptomen

Ingrijpen

Ayurveda wil altijd ingrijpen in het beginstadium van een ziekte. Dit betekent dat de symptomen vaak nog niet sterk zichtbaar zijn, meestal zijn het nog voorafgaande symptomen. Meestal wordt dan een therapie-test uitgevoerd, om te zien wat het geval is. De symptomen kunnen dan wijzen op een verhoogde activiteit van een van de dosha's (bijv. pitta).

Er zal dan een dieet en een geneesmiddel samengesteld worden dat deze dosha kalmeert. Het is belangrijk om de ziekte-ontwikkeling te kennen, om te weten in welk stadium de ziekte zich bevindt en hoe zij verder zal verlopen.

Ziekte-ontwikkeling

De ziekte-ontwikkeling bestaat uit zes punten. Als het een kwaal of een ziekte is die te wijten is aan een onevenwicht tussen de drie dosha's, is het verloop als volgt:

1. Een dosha neemt toe en hoopt zich op. Dit gebeurt in de hoofd-locatie (bijv. pitta in de dunne darm). De symptomen zijn dan nog zeer vaag.
2. Er ontstaat nog meer toename van de dosha, die gaat bewegen op zijn eigen plaats; nog steeds zeer vage symptomen.
3. Dan breidt de toegenomen dosha zich uit langs de srota's in het lichaam. De symptomen zijn nog steeds zeer vaag.
4. Wanneer de bewegende dosha in contact komt met de weefsels (dhatu's) ontstaan er meerdere stoornissen. De specifieke symptomen zijn nu zichtbaar. Dit zijn de vroege uitingen van de ziekte.
5. De ziekte komt tot volledige ontplooiing.
6. Afloop van de ziekte; dit kan zijn genezing, de ziekte wordt chronisch, er treden verwikkelingen op, of de dood volgt.

In de eerste vier stadia zal de oorzaak van de ziekte behandeld worden. In het vijfde en zesde stadium zullen de symptomen behandeld worden, zonder verder de ziekte zelf te behandelen.


Tijdens het onderzoek van de zieke, zullen er tien punten bekeken worden. De eerste twee punten hebben betrekking op het al of niet in evenwicht zijn van de dosha's (pitta, vata en kapha) en de toestand van de dhatu's. Weefsels in ongezonde toestand heten dushyas.

Andere factoren die bekeken worden zijn:

• de sterkte van de persoon
• het tijdstip waarop de kwaal het hevigst is (bijv. kapha-tijd is 's morgens vroeg)
• de verteringscapaciteit
• de leeftijd
• het psychisch incasseringsvermogen
• de omgeving (bijv. een warm klimaat versterkt pitta ('vuur')
• de eetgewoonten

Agni

Van grote invloed op onze gezondheid, maar ook op de ziekte is Agni. Agni is het biologisch vuur dat de stofwisseling reguleert. Omdat het met vuur te maken heeft, is het een integraal deel van pitta.

Vuur

In de spijsvertering en in de stofwisseling is agni als het ware een katalysator. De warmte-energie van pitta kun je dan zien als agni. In feite zijn pitta en agni hetzelfde, maar het subtiele verschil is, dat pitta het vat is en agni de inhoud.

Weefsels

In alle weefsels is agni aanwezig en verzorgt daar het auto-immuunsysteem. De stofwisseling en het enzymsysteem zijn afhankelijk van agni. Wanneer er een evenwichtsverstoring ontstaat in de tri-dosha en agni daardoor verstoord raakt, zal dit erg ingrijpen in de stofwisseling.

Agni is niet alleen verantwoordelijk voor het verteringsproces, maar ook voor het levensvuur. Het is dus duidelijk dat agni een brede betekenis heeft. Ook voor agni geldt, dat overactiviteit schadelijk is. Als agni hyperactief is, zal de verbranding in het spijsverteringsproces te groot zijn. Gevolg hiervan is uitmergeling. Een te laag agni geeft een abnormale immuunreactie.

Natuur

Agni is niet alleen werkzaam in het menselijk lichaam, maar ook in de natuur om ons heen. In de natuur vallen alle transformatie-processen onder agni. Voorbeelden hiervan zijn o.a. chemische omzettingsprocessen, maar ook het omzetten van zonne-energie.

Spiritualiteit

Spiritueel gezien ligt agni ten grondslag aan de geestelijke uitstraling van de aura.

Activiteiten

Enkele activiteiten van agni zijn:

• spijsvertering
• oxydatie
• transformatie
• hitte-ontwikkeling

---

Dit artikel maakt deel uit van het eindwerkstuk voor de opleiding tot yogadocent aan het Vormingsinstituut voor Yogadocenten te Zolder in België. Het is geschreven door Ed van Hoof en hier gepubliceerd in zijn nagedachtenis.