Lever: functie, werking, ligging en gezond houden van lever

Leverfunctie en waar ligt de lever? Wat zijn functies van de lever en hoe kun je je lever gezond houden? De lever is een vrij groot orgaan van ongeveer 1,5 kilo. De lever ligt rechtsboven in de buikholte, vlak achter de ribben en het is een chemisch bedrijf binnen ons lichaam. De lever neemt belangrijke voedingsstoffen uit het bloed op en gebruikt voor deze voor talloze processen en biochemische reacties. Het blijkt dat in de lever zich maar liefst circa 600 verschillende processen afspelen. Belangrijke functies van de lever zijn: koolhydraatstofwisseling, eiwitstofwisseling, vetstofwisseling, ontgifting (het onschadelijk maken van giftige stoffen), vorming van gal en opslagfunctie. Er zijn diverse manieren om je lever gezond te houden. Onder meer door matig alcohol te gebruiken, gezond en gevarieerd te eten en door regelmatig te bewegen.

• De lever: ligging en grootte
• De leverdoorbloeding en de afvoer van gal
• Leverfunctie: functies van de lever
• Leverfunctie: stofwisselingsfunctie
• Eiwitstofwisseling
• Vetstofwisseling
• Koolhydraatstofwisseling
• Leverfunctie: galproductie
• Leverfunctie: ontgiftende werking
• Leverfunctie: opslagfunctie
• Leverfunctie: productie van warmte
• Hoe kun je je lever gezond houden?
• Matig alcoholgebruik
• Eet gezond, gevarieerd en beweeg regelmatig
• Wees voorzichtig met bepaalde geneesmiddelen
• Voorkom hepatitis
• Vermijd contact met giftige stoffen
• Kruiden en voedingssupplementen
• Drink (matig) koffie

De lever: ligging en grootte

De lever heeft een gewicht van ongeveer 1.500 gram, ofwel 1,5 kilogram. Het is een vrij groot orgaan dat rechtsboven in de buikholte is gelegen, zoals op de afbeelding is te zien. De lever kan verdeeld worden in twee leverkwabben: een grote rechterkwab en een kleinere linkerkwab. Hoewel de lever slechts 2 tot 3% van het totale lichaamsgewicht vormt, neemt hij 25 tot 30% van het zuurstofverbruik voor zijn rekening. De lever bestaat uit duizenden kleine celformaties (kwabjes) van 1 mm doorsnede, die het bloed verwerken en gespecialiseerde cellen bevatten die de talloze chemische functies van de lever vervullen.

De leverdoorbloeding en de afvoer van gal

De lever is een bloedrijk orgaan. De lever ontvangt het zuurstofarme, doch voedselrijke bloed uit de poortader, en hij krijgt zuurstofrijk bloed aangevoerd via de leverslagader of arteria hepatica, een zijtak van de aorta. Het bloed uit de poortader is relatief zuurstofarm, doordat het bloed in de maag en darmen –vooral na een maaltijd– al veel zuurstof heeft afgestaan. Uit de grote lichaamsslagader (aorta) ontspringen tal van slagaderen naar de diverse organen en weefsels (onder meer hersenen, nieren, lever, darmen). Het bloed verlaat de lever via de leverader of vena hepatica. De lever bevat naast de talrijke bloedvaten, ook een buizenstelsel: de galcapillairen (of galkanaaltjes). Hierlangs wordt gal afgevoerd naar de galblaas.

Leverfunctie: functies van de lever

In de levercellen heerst voortdurend een grote activiteit en er vindt een waaier aan biochemische reacties plaats. De lever wordt daarom ook wel beschouwd als de chemische fabriek van het lichaam of de 'centrale' van de stofwisseling; de lever heeft een rol in de stofwisseling van vrijwel alle groepen metabolieten. Dat zijn stoffen die tijdens de stofwisseling (het metabolisme) ontstaan. Hieronder volgt een kort overzicht van de vele leverfuncties:

• Stofwisselingsfunctie;
• Galproductie;
• Ontgiftende werking;
• Opslagfunctie; en
• Productie van warmte.

Leverfunctie: stofwisselingsfunctie

Deze functie van de lever heeft betrekking op de stofwisseling van koolhydraten, vetten en eiwitten. Stofwisseling of metabolisme duidt op het proces waarbij voedingsstoffen door middel van ingewikkelde processen worden omgezet in (in dit geval) lichaamseigen stoffen. Op deze manier krijg je eigen eiwitten, vetten en koolhydraten. Het gaat dus om de productie van bepaalde voor het lichaam belangrijke stoffen.

Eiwitstofwisseling

De lever krijgt aminozuren aangeleverd vanuit de darm en hieruit produceert de lever eiwitten voor zichzelf en andere bestemmingen, zoals eiwitten die bestemd zijn voor het bloedplasma, de plasma-eiwitten:

• Albumine: een eiwit dat in het bloed voorkomt en nodig is om vocht in de bloedbaan te houden;
• Globuline: speelt een belangrijke rol bij de afweer van het lichaam;
• Fibrinogeen: speelt een belangrijke rol bij de bloedstolling.

Vetstofwisseling

Met behulp van de aangevoerde vetzuren bouwt de lever de lichaamsvetten op. Ook is de lever nodig om cholesterol te produceren. Het lichaam heeft cholesterol nodig voor onder meer:

• de stevigheid van de celwanden;
• de vorming van de mergscheden rond de zenuwvezels;
• als grondstof voor de steroïde hormonen (welke in vet oplosbaar zijn, zoals thyroxine, progesteron en testosteron), en vitamine D;
• de vorming van galzouten die in de dunne darm nodig zijn ten behoeve van de vetvertering en vetresorptie.

Koolhydraatstofwisseling

De lever neemt glucose, fructose en galactose uit het bloedplasma op. Glucose wordt in de lever omgezet in glycoceen onder invloed van het hormoon insuline. Twee andere hormonen (glucagon en adrenaline) zorgen ervoor dat glucose beschikbaar komt vanuit de opslagvorm glycoceen. Op deze manier wordt het bloedglucosegehalte toch vrijwel zeker constant gehouden, ook na een maaltijd wanneer er tijdelijk een grote hoeveelheid glucose in het bloed aanwezig is. Zowel de lever als de spieren kunnen een bepaalde hoeveelheid glycogeen opslaan.

Leverfunctie: galproductie

De lever maakt voortdurend gal aan die daarna wordt opgeslagen in de galblaas, welke rechtsboven in de buikholte, tegen de voorkant van de lever aanligt. Wanneer je vet eet, krijgt de galblaas een signaal om samen te trekken. Door de galblaasreflex wordt galvloeistof afgegeven aan de galwegen en via de galwegen komt het in de dunne darm terecht, waar het nodig is voor het emulgeren van de vetten.

Leverfunctie: ontgiftende werking

Voedingsstoffen die vrijkomen bij de spijsvertering passeren via het bloed de lever. In de lever worden niet alleen voedingstoffen bewerkt en omgezet in bouwstoffen of in energie, maar ook schadelijke stoffen die ons lichaam binnenkomen, worden door de lever onschadelijk gemaakt, waarna deze worden afgevoerd met de urine of ontlasting.

Leverfunctie: opslagfunctie

De lever slaat niet alleen energiereserves en bouwstoffen op. Ook worden er in de lever enkele mineralen, sporenelementen en vitaminen opgeslagen. Voorbeelden daarvan zijn ijzer (dat vrijkomt bij de afbraak van de rode bloedkleurstof hemoglobine) en vitamine A, D, K foliumzuur en B12 opgeslagen.

Leverfunctie: productie van warmte

Alle activiteiten van de lever leveren aanzienlijk veel warmte op. Daarmee kan het lichaam op temperatuur gehouden worden. Vooral in rust is de lever de belangrijkste warmtebron voor het handhaven van de lichaamstemperatuur.

Hoe kun je je lever gezond houden?

Hieronder worden een aantal manieren besproken om je lever gezond te houden:

Matig alcoholgebruik

Drink niet te veel alcohol. Langdurig overmatig alcoholgebruik kan levercellen beschadigen en drie vormen van leverbeschadiging veroorzaken: vetophoping (leververvetting), ontsteking (alcoholhepatitis) en ernstige littekenvorming (cirrose). Hoeveel alcohol is te veel? De Gezondheidsraad komt tot onderstaand advies voor gezonde volwassenen:

• Mannen maximaal 2 eenheden (standaardglazen) alcoholhoudende drank per dag;
• Vrouwen maximaal 1 eenheid alcoholhoudende drank per dag; en
• Bij voorkeur maximaal 5 dagen per week alcohol drinken (dus ten minste 2 dagen per week geen alcohol nuttigen).

Eet gezond, gevarieerd en beweeg regelmatig

Eet gezond en gevarieerd, eet niet teveel en beweeg. Om als volwassene een goede gezondheid te behouden is het gewenst om ten minste vijf dagen per week, maar bij voorkeur alle dagen van de week, 30 minuten matig intensieve lichaamsbeweging te hebben. Voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij volwassenen zijn:

• wandelen met 5-6 km/uur (dus flink doorwandelen en niet kuieren of slenteren); en
• fietsen met 15 km/uur.

Je lever zal je dankbaar zijn als je deze adviezen in acht neemt. Door een gezond gewicht te handhaven voorkom je dat je niet-alcoholische leververvetting (Non Alcoholic Fatty Liver Disease of NAFLD) ontwikkelt, wat op den duur kan overgaan in levercirrose.

Wees voorzichtig met bepaalde geneesmiddelen

Kijk uit met het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals paracetamol. In de lever wordt paracetamol afgebroken. Hierbij ontstaat een potentieel toxisch bijproduct, NAPQI (N-acetyl-p-benzoquinone imine). Zolang iemand zich aan de aanbevolen dosering houdt en het middel kortdurend gebruikt, is de lever in staat de NAPQI zelf te neutraliseren. Bij een hogere dosis of langdurige toepassing slaagt je lever daar niet meer in, waardoor het stofje (het 'gif') zich opstapelt en levercellen vernietigt.

Sommige geneesmiddelen kunnen de lever schaden als je ze inneemt in combinatie met alcohol. En sommige medicijnen zijn schadelijk in combinatie met andere geneesmiddelen. Raadpleeg daarom voor gebruik altijd de bijsluiter en raadpleeg je arts of apotheker over de veiligste manier om je medicijnen in te nemen.

Voorkom hepatitis

Voorkom dat je hepatitis krijgt. Het is een ernstige ziekte die je lever schaadt. Er zijn verschillende vormen hepatitis. Je kunt bijvoorbeeld hepatitis A oplopen tijdens een vakantie op een exotische bestemming. Besmetting vindt vaak plaats door water te drinken of voedsel te eten dat in contact is gekomen met de stoelgang van iemand die met het hepatitis A-virus besmet is. Er is een hepatitis-A-vaccin dat beschermt tegen infecties met het hepatitis A-virus.

Hepatitis B en C worden verspreid via bloed en lichaamsvloeistoffen. Om het risico te verkleinen, kun je beter geen tandenborstels, scheerapparaten, of naalden delen. Beperk voorts het aantal seksuele partners die je hebt. Er is (nog) geen vaccin voor hepatitis C, maar wel voor hepatitis B.

Vermijd contact met giftige stoffen

Raak geen giftige stoffen aan en adem geen giftige stoffen in. Schoonmaakmiddelen, insecticiden, chemicaliën en additieven in sigaretten bevatten chemische stoffen die je lever kunnen beschadigen. Vermijd direct contact met deze stoffen en rook niet.

Kruiden en voedingssupplementen

Wees voorzichtig met bepaalde kruiden en voedingssupplementen. Sommigen kunnen je lever beschadigen. Een paar die problemen hebben veroorzaakt zijn cascara, chaparral, smeerwortel, kava en ephedra.

Drink (matig) koffie

Onderzoek toont aan dat je het risico op het krijgen op een leveraandoening kunt verlagen door het drinken van koffie. Kleine hoeveelheden koffie helpen om de lever te zuiveren. Koffie zou de schade helpen verminderen die door het overmatige alcoholgebruik wordt veroorzaakt. Wel is het zo dat het drinken van te veel koffie de lever juist kan schaden, aldus het National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases in de Verenigde Staten.

Lees verder

• Pijn aan de lever: oorzaken en symptomen van leverpijn
• Vlekken op de lever: oorzaken van vlekken op de lever
• Leverfalen: symptomen oorzaak, behandeling en prognose
• Vergrote lever: oorzaken en symptomen van leververgroting
• Leverfunctieonderzoek: verstoorde leverfunctie symptomen