Schizofrenie: rechten en regels voor schizofreniepatiënten

Als schizofreniepatiënt heb je zowel rechten als plichten. Het recht bestaat bijvoorbeeld uit goede informatie; de plicht bestaat bijvoorbeeld uit het trouw innemen van de medicijnen. Soms worden schizofreniepatiënten gedwongen opgenomen als ze een gevaar zijn voor zichzelf (zelfdoding) of voor anderen. Ook kan een schizofreniepatiënt te maken krijgen met juridische regelingen wanneer deze bijvoorbeeld niet goed haar/zijn zaken kan behartigen.

Patiëntenrecht en schizofrenie

Volgens de wet ben je 'patiënt' zodra je met een hulpverlener te maken hebt. Als 'patiënt' heb je bepaalde rechten. Deze rechten spelen een belangrijke rol in de samenwerking met je hulpverleners: ze regelen zo'n beetje de 'taakverdeling'.

Je hebt behoorlijk wat rechten. Een belangrijk recht is dat je goede informatie krijgt over onderzoeken en behandelingen (dus ook over medicijnen). Ook belangrijk: een onderzoek of behandeling mag alleen worden gedaan als je toestemming geeft. Verder heb je bijvoorbeeld het recht om je dossier in te zien, het recht op een behandelplan enzovoort.

Je hebt ook plichten. Als je met een behandeling hebt ingestemd, moet je vervolgens ook meewerken. Je hulpverlener mag bijvoorbeeld van je verwachten dat je je medicijnen volgens voorschrift gebruikt, nadat je met de behandeling hebt ingestemd. Of: je mag geen belangrijke informatie voor een hulpverlener achterhouden, dus informatie die van belang is voor je behandeling.

Als je niet tevreden bent over een behandelaar, is het aan te raden hierover eerst een gesprek te voeren. Vaak klaart dat de lucht op. Je kunt ook een officiële klacht indienen. Dit is ingewikkeld, dus het is handig om hierbij hulp te vragen. Je kunt terecht bij een Informatie- en Klachtenbureau Gezondheidszorg of, bij een opname, bij een patiëntvertrouwenspersoon.

Gedwongen opname bij schizofrenie

Als je voor jezelf of anderen een gevaar bent, kun je tegen je zin opgenomen worden (of blijven) in een psychiatrisch ziekenhuis. Dit mag alleen onder bepaalde voorwaarden. De Wet BOPZ (Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen) is vanaf 1 januari 2020 vervangen door de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd). De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) regelt verplichte zorg op maat voor psychiatrische patiënten (waaronder schizofrenie). Dat kan zijn in een zorginstelling, op een polikliniek of thuis.

De belangrijkste voorwaarde is dat je een gevaar bent voor jezelf of voor anderen. Dat is bijvoorbeeld als je je tijdens een psychose erg bedreigd voelt en anderen aanvalt om jezelf te verdedigen. Of: wanneer je sterk aan zelfdoding denkt. Een gedwongen opname verloopt via de rechter, soms met tussenkomst van de burgemeester. Tijdens de opname heb je je gewone rechten, dus de rechten die iedereen heeft. Alleen om te voorkomen dat je jezelf of anderen in gevaar brengt mag je gedwongen behandeld worden, bijvoorbeeld tegen je zin medicijnen ingespoten krijgen. De gedwongen opname eindigt als het gevaar is geweken.

Andere regelingen bij schizofrenie

Er zijn heel veel regelingen waar jij en je familie mee te maken kunnen krijgen. Als je van zo'n regel gebruik wilt maken, zorg dan voor actuele informatie over die regeling. Er zijn goede informatiebronnen, waaronder de Stichting Nu voor Later.

Zodra je met een hulpverlener te maken krijgt, ben je 'patiënt'. Als patiënt heb je bepaalde rechten. Ben je bijvoorbeeld opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, heb je via een Cliëntenraad inspraak in het beleid.

Jij en je familie kunnen ook te maken krijgen met juridische regelingen. Het kan zijn dat je door schizofrenie bepaalde zaken niet goed kunt behartigen. De rechter kan dan een vertegenwoordiger aanstellen: iemand die voor en namens jou bepaalde zaken regelt. Er zijn verschillende vormen van vertegenwoordiging: mentorschap, bewind en curatele. Ze verschillen in de bevoegdheden die een vertegenwoordiger heeft. Er zijn ook juridische regelingen om van grote schulden af te komen.

Je maakt ziektekosten. Er zijn regelingen om deze kosten vergoed te krijgen. In bepaalde gevallen kun je een 'persoonsgebonden budget' krijgen: een geldbedrag waarmee je je eigen zorg kunt 'inkopen'.

Ook rond werken, ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid bestaan veel regelingen. De inzet van die regelingen is om je te laten werken, ook al heb je een psychische 'handicap'. De Wet REA (re-integratie arbeidsgehandicapten) is een voorbeeld van zo'n regeling. Als het je echt niet lukt om te blijven werken, ook niet met hulp, zijn er regelingen om ervoor te zorgen dat je toch een inkomen hebt. Een voorbeeld daarvan is de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering, de WAO.