Joods medische ethiek: autopsie - lijkschouwing

Autopsie vindt vaak plaats bij lijkschouwing en post-mortem onderzoek. Het doel is om via ontleding van het lichaam de doodsoorzaak en pathologische processen vast te stellen. De patholoog-anatoom zoekt naar informatie over de doodsoorzaak, oorzaak van de ziekte of het effect van vroegere medische behandelingen die werden uitgevoerd op de patiënt. Hoe staat het Jodendom tegenover autopsie? Het Jodendom heeft over het algemeen bezwaren tegen sectie en lijkopening.

• Hoe gaat autopsie in zijn werk?
• De Joodse visie
• Gevallen waarin autopsie door het Jodendom wordt toegestaan: gerechtelijke sectie, erfelijke ziekte en directe medische noodzaak
• Waarom geen autopsie volgens het Jodendom?

Hoe gaat autopsie in zijn werk?

Eerst snijdt de patholoog-anotoom in het bovenlichaam een 'Y'. Hij begint onder een van de schouders naar het midden van de borst toe. Hetzelfde doet hij van onder de andere schouder. Vervolgens snijdt hij van midden van de borst naar beneden. Het hoofd wordt opengesneden door bij één van de oren te beginnen via de bovenkant van de schedel naar het andere oor. Daarna worden de organen verwijderd en onderzocht.

Meestal is toestemming van de familie vereist.

De Joodse visie

Het Jodendom heeft over het algemeen bezwaren tegen sectie en lijkopening. Uiteraard zijn er wel uitzonderingen. Autopsie in het belang van de medische wetenschap wordt echter verworpen. Dit komt omdat er dan sprake is van ontering en oneerbiedige verminking van het lichaam van een mens die geschapen is naar Gods beeld, zonder dat er sprake is van een genezend doel. Joden moeten altijd rabbijnen raadplegen alvorens sprake kan zijn van autopsie.

Gevallen waarin autopsie door het Jodendom wordt toegestaan: gerechtelijke sectie, erfelijke ziekte en directe medische noodzaak

In onderstaande gevallen is autopsie volgens het Jodendom mogelijk. Maar het zal per geval moeten worden beoordeeld.

gerechtelijke sectie

In Nederland bepaalt de Officier van Justitie over er sprake kan zijn van gerechtelijke sectie. Twee soorten:

• waarbij autopsie een onderdeel vormt van het gerechtelijk onderzoek. Voorbeelden:
• dood door (vermoeden) doodslag
• dood door (vermoeden) zelfdoding
• dood door verwonding door ongeluk
• dood door abortus
• dood door (vermoeden) vergiftiging
• waarbij autopsie op last gebeurt van de regering, Voorbeelden:
• dood door medische missers
• dood op een ongebruikelijke of vreemde manier
• dood door chronisch alcoholisme
• dood na lichte verwonding

erfelijke ziekte

Een sectie kan van belang zijn als een familielid is overleden aan een erfelijke ziekte.

directe medische oorzaak

Er zijn meerdere mensen die op hetzelfde moment aan een ziekte overlijden. Belangrijk is om de oorzaak te achterhalen zodat andere patiënten kunnen overleven.

Voorwaarden die de rabbijnen stellen:

• Ieder lichaamsdeel dat verwijderd is moet samen met het lichaam begraven worden.
• Er moet met respect gehandeld worden.
• Het lichaam niet verder opensnijden dan noodzakelijk is.
• Iemand van de chewra kadiesja (begrafenis onderneming) moet aanwezig zijn.

Waarom geen autopsie volgens het Jodendom?

1. Het lichaam, dat naar Gods evenbeeld is geschapen, mag niet onteerd worden. Een lichaam mag dus niet voor anatomie worden gebruikt.
2. Ongebreideld opensnijden is een ontsiering en degradatie van de waardigheid van de mens en moet daarom zoveel mogelijk worden vermeden.
3. Het lichaam is heilig. De mens heeft geen recht om willekeurig over zijn lichaam te beschikken.