Joods medische ethiek: verbod dode lichaam te balsemen

Balsemen is een behandeling van het lichaam om ontbinding uit te stellen of te voorkomen. De idee dat balsemen het lichaam in staat houdt is slecht illusoir. Het creëert een illusie van leven en verhindert dat het rouwproces zo adequaat en snel mogelijk intreedt. Binnen het Jodendom bestaat de opvatting dat het lichaam zo snel mogelijk begraven moet worden. Het lichaam wordt gezien als het beeld naar God. Het lichaam mag daarom niet misvormd worden.

• Waarom balsemen mensen lichamen?
• Hoe gaat balsemen in zijn werk?
• Joodse visie: het rouwproces wordt door balsemen belemmerd
• Wat zegt de Joodse wet?
• Waarom werd aartsvader Jakob gebalsemd?

Waarom balsemen mensen lichamen?

Vroeger werd balsemen geïnstitutionaliseerd om een aantal redenen:

• Uit hygiënische overwegingen: men dacht dat een lijk een gevaar opleverde voor de gezondheid.
• Om sentimentele redenen: familie had de illusie dat de overledene nog leefde.
• Voor het oog: tijdens het opbaren wil men familie niet confronteren met een lijk in ontbinding.

Hoe gaat balsemen in zijn werk?

Meestal wordt een pipet in het lichaam aangebracht waarna alle gassen en vocht uit het lichaam worden gezogen. Het bloed wordt via de armen uit het lichaam gezogen. Daarna worden er welriekende kruiden via de pipet in het lichaam gepompt. Formaline wordt ingespoten om het lichaamsvlees te verharden.
Een ander methode is freezing. Er worden stoffen in de neus gespoten zodat het lichaam niet gaat stinken. Dit heeft slechts een korte werking.

Joodse visie: het rouwproces wordt door balsemen belemmerd

Binnen het Jodendom bestaat de opvatting dat het lichaam zo snel mogelijk begraven moet worden. Het lichaam wordt gezien als het beeld naar God. Het lichaam mag daarom niet misvormd worden. Het is zelfs verboden binnen het Jodendom om een lichaam te balsemen, zelfs als de overledene dit wil. Balsemen is de kunst van doodsontkenning. Het rouwproces wordt zo belemmerd.

Wat zegt de Joodse wet?

Het balsemen is in strijd met de Joodse wet omdat het ontbindingsproces volgens de Talmoed deel uitmaakt van de kappara - verzoening voor de zonden van de overledene. Volgens Rabbi Mosje Sofeer zou echter de balsemmethode bij Jozef toegepast zijn ter ere van de overledenen.

Wat betreft freezing bestaat er volgens de Joodse wet onduidelijkheid waarom de ontbinding niet tegengegaan mag worden. Het is onduidelijk of het tegengaan van ontbinding verzoening voor de overtredingen van de overledene in de weg staat.

Er zijn lichte vormen van balsemen toegestaan:

• Indien de begrafenis uitgesteld moet worden. Het beste is dan om het lichaam te wassen, te kleden en in een gesloten kist te leggen. Wanneer het lichaam in een koelcel wordt gelegd hoeft men bovendien niet bang te zijn over onaangename geuren.
• Wanneer bovenstaande methode niet mogelijk is, dan is freezing toegestaan. Het is echter verboden bloed uit het lichaam te pompen. Is dit toch gebeurd dan moet volgens sommige rabbijnen het bloed meebegraven worden met de overledene.

Waarom werd aartsvader Jakob gebalsemd?

Jakob wilde in Israël begraven worden. Omdat de reis (van Egypte naar Kanaän) lang duurde en de temperatuur hoog was moest het lichaam gebalsemd worden. Er werden kruiden op zijn lichaam gelegd. Hij werd niet opengesneden en er werden geen organen uit zijn lichaam gehaald.