Joods medische ethiek: menselijke waardigheid

Menselijke waardigheid, in het Hebreeuws 'kevod haberijot', vormt de uitgangspositie van veel denken en handelen in de medische wereld. Medici hebben als taak de lichamelijke integriteit te herstellen of te beschermen. De mens is 'naar het evenbeeld van God' geschapen en vormt daarmee een afspiegeling van de hogere werelden. De Tora kent 248 geboden en 365 verboden. Deze komen overeen met respectievelijk het aantal organen en het aantal bloedvaten.

• 248 geboden en 365 verboden
• Lichaam als instrument van de ziel
• Verschillende soorten eer (kavod)
• Eerbied voor de medemens
• Eer: innerlijk en uiterlijk
• Pijn vermindering?
• Fysieke pijn
• Deugd
• Vier basale gebieden inzake eerbied voor de medemens
• Eerbied voor God
• Bijbelse en ethische bronnen inzake eerbied voor de medemens

248 geboden en 365 verboden

De Tora kent 248 geboden en 365 verboden. Deze komen overeen met respectievelijk het aantal organen en het aantal bloedvaten. Dit is niet zomaar een overeenkomst. Het betekent dat bij het nakomen van de ge- en verboden ons lichaam geen spirituele verontreiniging ondervindt en wordt gezegend met heiligheid. Op dieper niveau is de mens een combinatie van lichaam en ziel.

Lichaam als instrument van de ziel

Het lichaam is een verfijnd instrument voor de ziel om haar taak op aarde te vervullen. Wanneer een mens ziek is kan hij zich moeilijker wijden aan de hogere zaken. Genezing herstelt de band tussen lichaam en geest zodat de mens haar taak weer kan vervullen. Dit dient dus de menselijke waardigheid.

Verschillende soorten eer (kavod)

Er bestaan verschillende soorten eer in de Tora:

1. Eerbied voor God en voor ouders
2. Eerbied tussen man en vrouw in het huwelijk
3. Eerbied voor de gemeenschap
4. Eerbied voor de Tora en haar geleerden
5. Eerbied voor de koning en de regering

Eerbied voor de medemens

Eerbied voor de medemens is breder dan de bovenstaande soorten eer. Ieder mens heeft recht op respect. Eerbied voor de mens is preventief gericht om de menselijke waardigheid te beschermen.

Eer: innerlijk en uiterlijk

Het gevoel van eigenwaarde is innerlijk. Dit wordt als een deugd gezien. Uiterlijke eer wil zeggen hoe anderen deze persoon eren. De essentie van eer is voornamelijk geven en niet ontvangen.

Pijn vermindering?

Pijn en vernedering is voldoende reden om rabbinale verboden terzijde te schuiven. Het is toegestaan om rabbijnse wetgeving terzijde te schuiven voor lichamelijk lijden.

Fysieke pijn

Niet alle rabbijnen zijn het met bovenstaande eens. Zij stellen dat eerbied voor de medemens niets te maken heeft met pijn of verdriet maar met menselijke waardigheid in het algemeen.

Deugd

Eerbied voor de medemens is een uiting van menselijke waardigheid waarmee ieder mens geschapen werd.

Vier basale gebieden inzake eerbied voor de medemens

Er zijn vier basale gebieden inzake eerbied voor de medemens:

1. kleding
2. eenzaamheid in moeilijke tijden
3. begrafenis
4. hygiëne

Eerbied voor God

Wanneer de menselijke waardigheid omslaat in de ontwijding van Gods naam, is de grens van eerbied voor de medemens bereikt. Met andere woorden de mens mag niet meer eerbied krijgen dan God.

Bijbelse en ethische bronnen inzake eerbied voor de medemens

• Een dode mag niet onbegraven blijven (Deuteronomium. 21:22-23)
• Verbod anderen publiekelijk te schande te zetten (Leviticus 19:17)
• Tsedaka (liefdadigheid)