Joods medische ethiek: designer baby – tekentafelbaby

Tegenwoordig biedt de medische wetenschap de mogelijkheid om menselijk leven te verwekken als hulpmiddel om gehandicapte mensen te genezen. Wordt door dit soort acties de mens niet ontmenselijkt? Zijn wetenschappers zo niet de wereld van de laboratorium mens binnengetreden? Waar liggen onze ethisch maatstaven? En wanneer is er sprake van menselijk leven? Hoe kijkt de Joodse wet hier tegenaan? In het boek 'Uitverkoren voor het leven' gaat Rabbijn Evers hierop in.

Embryo nog niet levensvatbaar

Volgens de Joodse wet is een embryo nog niet levensvatbaar, zo stelt de Joodse commentator Rasji. Zou om die reden een foetus mogen worden opgeofferd om iemands leven te redden? Er zijn hier twee opvattingen over:

1. Maimonides: Nee, alleen wanneer het embryo een rodeef is (d.w.z. een bedreiging voor het leven van de moeder);
2. Tosafisten: Ja, een foetus mag gebruikt worden om het leven van bijvoorbeeld een Parkinson patiënt te redden.

Wanneer is een foetus bezield?

De Joodse wet stelt dat vanaf het moment van conceptie de foetus bezield is (zelfs leven in zaad- en eicellen worden als heilig beschouwd). De verdere ontwikkeling moet met nog meer eerbied behandeld worden. De Rabbijnen hebben zeer uitvoerig gediscussieerd over de vraag of hersenweefsel van foetussen gebruikt mogen worden voor transplantatie of onderzoek. Het draait om de plichten t.o.v. een overleden foetus.

Het begraven van een geaborteerde foetus is geen gebod

Er bestaat geen gebod om geaborteerde foetussen te begraven. Wel is het zo “dat het een oude Joodse gewoonte was om miskramen, dood geboren baby's en niet levensvatbare neonaten te begraven.” Dit staat in de Babylonische Talmoed Ketoewot 20b meldt Rabbijn Evers. Maar volgens Rabbi Jechezkeel Landau is er een begraafplicht voor miskramen omdat er een verbod bestaat om voordeel eruit te halen (bijvoorbeeld op sterk water zetten en aan het publiek tonen). Rabbi Jacob Ettlinger wil priesterlijke verontreiniging voorkomen.

Pikoeach nefesh – het redden van een leven

Het redden van een leven geldt voor alle verboden m.u.v. afgoderij, moord en ontucht. Wetenschappelijk onderzoek is niet gewichtig genoeg om daarvoor een leven op te offeren. Ook mag geen leven worden opgeofferd voor mogelijke toekomstige levensgevaarlijke situaties.

Abortus om de moeder te redden

Abortus is toegestaan wanneer het embryo als agressor wordt gezien die het leven van de moeder bedreigt. In andere gevallen betreft het moord op een embryo waar weliswaar geen doodstraf op staat. Het is wel mogelijk om nà een verboden abortus bijvoorbeeld hersenweefsel te gebruiken om iemand anders leven mee te redden. Toch wordt dit gezien als verlaging van de normen en waarden in onze maatschappij.

Geen zieke genezen ten koste van een ander

De Joodse wet is heel duidelijk over de vraag of een zieke genezen mag worden ten koste van een ander. Het antwoord luidt: neen.

Designerbaby – tekentafelbaby

In Engeland had een echtpaar een kind van drie jaar dat leed aan thalassemie. Om het leven van het kind te redden mochten de ouders via IVF-behandeling een baby ter wereld brengen wiens bloed gebruikt kon worden voor het zieke kind.

Is hier sprake van een designerbaby – een kind op bestelling? De reageerbuis embryo's moesten van tevoren geselecteerd worden op genetische geschiktheid voor die bij de moeder ingebracht konden worden. Dit kan uit de hand lopen wanneer ouders met verlanglijstjes komen met wensen hoe hun kind eruit moet komen te zien. Maar zolang het gaat om het redden van een ander leven is het toegestaan. Medisch ingrijpen is geoorloofd en zelfs een gebod omdat God de wereld opzettelijk onvolmaakt geschapen heeft zodat de mens een partner kan zijn in het vervolmaken van de Schepping. Er bestaat een Bijbels gebod om kinderen op de wereld te brengen en het is mooi meegenomen als het kind een broertje of zusje kan redden.

Lees verder

• Joods medische ethiek: genenmanipulatie/geslachtsbepaling
• Joods medische ethiek: menselijke waardigheid