Cranberry: gezondheidsvoordelen & voedingswaarde cranberry's

De cranberry, ook wel lepeltjesheide of grote veenbes, is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). De friszure, wat wrange smaak van cranberry's kunnen veel mensen niet waarderen en daarom worden ze vaak in gedroogde (gezoete) vorm geconsumeerd. Of het nu gaat om cake, ijs of hartige gerechten, cranberry's kun je op vele manieren gebruiken. Bovendien bieden de kleine bessen veel gezonde voedingsstoffen. De cranberryplant stelt speciale eisen aan de grond; ze hebben een vochtige zure grond nodig om goed te gedijen.

• Wat zijn cranberry's?
• Voedingswaarde van de cranberry
• Vezels
• Vitaminen en mineralen
• Antioxiderende eigenschappen
• Gezondheidsvoordelen van de cranberry
• Blaasontsteking
• Goed voor het hart
• Gunstig voor je bloedsuikerspiegel
• Risico op maagzweren en maagkanker verkleinen
• Gedroogd, vers of liever sap?
• Cranberryplant
• Zorg en locatie
• Irrigatie
• Bevruchting
• Recept van cranberrysaus

Wat zijn cranberry's?

De cranberry behoort tot de heide-familie. De rode bessen zijn inheems in Europa, Azië en Noord-Amerika. Er zijn in totaal 130 cranberrysoorten bekend. Vooral de Ben Lear, Early Black, Howes, McFarlin, Red Star, Searless, Stevens en Wilcoten zijn populair.

Voedingswaarde van de cranberry

Vezels

De ingrediënten van cranberry zijn organische zuren en vezels zoals pectines. Cranberry's bevatten veel vezels. Met 3,8 gram per 100 gram benaderen ze de linze. Vezel zorgt ervoor dat de bloedsuikerspiegel slechts langzaam stijgt, waardoor een langdurige verzadiging wordt gegarandeerd. Bovendien zijn vezels goed voor de darmflora en je spijsvertering.

Vitaminen en mineralen

In de rode vruchten komt ook het mineraal kalium voor. Dit is belangrijk voor het zuur-base-evenwicht en de overdracht van zenuwimpulsen. Verder bevat de cranberry foliumzuur, vitamine A, vitamine C, magnesium, calcium en ijzer. Het vitamine C-gehalte is 7,5 - 10,5 mg/100 gram.

Antioxiderende eigenschappen

Vanwege de antioxiderende eigenschappen van sommige stoffen kan de cranberry worden gebruikt om verschillende leefstijlziekten zoals atherosclerose (slagaderverkalking), kanker of hoge bloeddruk te voorkomen, waarvan wordt gedacht dat ze direct verband houden met oxidatieve stress. Een antioxidant is in staat om schadelijke vrije radicalen te neutraliseren die schade kunnen geven aan cellen en weefsels. Het fruit is goed voor het maagslijmvlies en zorgt voor een lager cholesterolgehalte.

Gezondheidsvoordelen van de cranberry

Blaasontsteking

Bij urineweginfecties zoals blaasontsteking, is de cranberry vooral populair als cranberrysap, maar het effect is anno 2024 niet duidelijk wetenschappelijk bewezen. Er is een zeer hoge concentratie veenbessen nodig om bacteriële hechting te voorkomen en de ontstekingsreactie op te heffen. Het is wel zo dat het eten van hele, verse veenbessen het risico op het krijgen van een blaasontsteking vermindert, maar het helpt niet echt om het te behandelen.

Goed voor het hart

Cranberry's zijn goed voor de gezondheid van je hart. Er is een verband tussen de consumptie van deze zure bessen en de preventie van hartziekten. Verschillende stoffen zijn hiervoor verantwoordelijk, zoals anthocyanen, die onder andere zorgen voor de rode kleur van de bessen. De opname van deze stoffen kan de verharding van de slagaders verminderen en hoge bloeddruk tegengaan. Ook kunnen anthocyanen ontstekingen verminderen bij personen met verhoogde cholesterolwaarden.

Gunstig voor je bloedsuikerspiegel

Cranberry's kunnen ook gunstig zijn voor patiënten met diabetes type 2. Regelmatige consumptie van cranberrysap vermindert het LDL-cholesterol (het zogenaamde 'slechte' cholesterol), wat op zijn beurt een positief effect heeft op de bloedsuikerspiegel.

Risico op maagzweren en maagkanker verkleinen

Veenbessen kunnen ook helpen bij het voorkomen van maagzweren en maagkanker. Er is een verband tussen de inname van cranberrysap en de bestrijding van de maagbacterie Helicobacter pylori. Dit betekent dat als je regelmatig het zure sap drinkt, het risico op maagkanker kan worden verminderd.

Helicobacter pylori-infecties komen in de hele wereld veelvuldig voor. Deze bacterie nestelt zich in het maagslijmvlies en is vaak de oorzaak van maagzweren en maagkanker. De productie van ammoniak neutraliseert het maagzuur en kan het door het slijmvlies dringen. Dit kan op zijn beurt maagkanker veroorzaken. De bacterie kan van persoon op persoon worden overgedragen, vooral in het geval van slechte hygiëne. Het is daarom de moeite waard om cranberry's in het dieet te integreren of dagelijks cranberrysap te drinken.

Gedroogd, vers of liever sap?

Er zijn veel verschillende manieren om cranberry's te gebruiken, de kookfantasie kent geen grenzen. In Nederland vind je de bes vaak in gedroogde vorm in de supermarkt. Het smaakt best zoet, omdat gedroogde cranberry's vaak zwaar gesuikerd zijn. Let bij het kopen op de ingrediënten en kies voor natuurlijke producten zonder toegevoegde suikers. Vooral bij havermout smaakt de gedroogde cranberry goed. Cranberrysap staat niet in de Schijf van Vijf. Dat komt volgens het Voedingscentrum omdat er in cranberrysap veel suiker zit. Je kan het beste kiezen voor cranberry’s, bijvoorbeeld in een salade of bij een dessert.

Cranberryplant

Cranberry's zijn dankbare planten, maar je moet ze wel op de juiste plek in je tuin planten.

Zorg en locatie

De planten geven de voorkeur aan een vochtige, humusrijke, lichtzure grond op een zonnige tot gedeeltelijk schaduwrijke plek. Ze bedekken de grond met vele, tot 1 m lange, kruipende scheuten. Je kan ongeveer 6 planten per vierkante meter planten. De maximale hoogte is ongeveer 20 cm. Snoeien is niet nodig, alleen als je lange scheuten wilt verkorten. De veenbessen zijn zeer vorstbestendig en houden zelfs in de winter van een uniform vochtgehalte.

Irrigatie

De grond moet altijd vochtig worden gehouden, omdat de planten geen diepe wortels hebben. Het bedekken van de bodem rondom de cranberryplant met organisch materiaal van boomschors (schorsmulch) houdt het vocht in de grond en wordt daarom sterk aanbevolen voor de verzorging van de cranberryplant.

Bevruchting

Als je een goede en rijke cranberry-oogst wilt hebben, moet je de veeleisende planten van tijd tot tijd bemesten met een speciale bosbessenmeststof. Aldus krijgen ze genoeg kracht om veel, grote vruchten te ontwikkelen.

Recept van cranberrysaus

Hieronder volgt een eenvoudig recept voor een eenvoudig te bereiden en smakelijke cranberrysaus:

Ingrediënten:

• 340 g verse of diepgevroren veenbessen
• 1 kopje suiker
• 1 kopje water
• 1 sinaasappel, schil en sap
• 1 tl vanille-extract

Bereidingswijze:

• Spoel de cranberries af en doe ze in een pan.
• Voeg suiker en water en roer om alles met elkaar te mengen.
• Breng het aan de kook. Eenmaal aan de kook gebracht, zet je het vuur laag en laat je het ongeveer 10-15 minuten sudderen, of tot de bessen zijn opengebarsten en de saus ingedikt is.
• Haal de pan van het vuur.
• Voeg de sinaasappelschil, het sinaasappelsap en het vanille-extract toe aan het mengsel. Goed roeren.
• Laat de saus afkoelen. Daarna in de koelkast plaatsen om verder te laten afkoelen.
• Serveer je cranberrysaus koud of op kamertemperatuur.

Wanneer je cranberrysaus zonder suiker maakt, dan wordt het behoorlijk bitter. Cranberrysaus kun je prima serveren bij kip of kalkoen, of bij een kaasplankje of in een salade.

Lees verder

• Natuurlijke antibiotica: kruiden en voeding als antibioticum