Joods medische ethiek: de waarheid aan het ziekbed

Moet een arts alles aan een patiënt vertellen of juist niet? Als de arts informatie achterhoudt liegt hij dan of is het een leugen om bestwil? Veel hulpverleners vinden dat patiënten volledig geïnformeerd moeten worden over hun gezondheidstoestand. Patiënten hebben hier recht op en daarnaast moeten ze 'in hun leed groeien'. Volgens het Jodendom is echter het behoud van leven en toekomst belangrijker dan de waarheid.

• Behoud leven belangrijker dan waarheid
• Het voorkomen van wanhoop: extreme angst, depressie en wanhoop versnellen de dood
• Een patiënt positief en ondersteunend benaderen
• Het afwegen van belangen

Behoud leven belangrijker dan waarheid

De Tora zegt over waarheid: men zich "Verre van onwaarheid moet houden" (Exodus 23:7). Over leven zegt de Tora: "de mens die de Tora nakomt hierdoor zal leven." (Leviticus 18:5).

Het Jodendom stelt dat de echte waarheid zich ondergeschikt stelt aan hogere waarden en belangen. Een voorbeeld is wanneer Sara lacht dat ze op haar oude leeftijd nog een kind zal baren. Ze bedoelde hiermee dat zowel zij als Abraham te oud zijn om kinderen te krijgen. Toch laat God in Zijn gesprek het detail weg dat Abraham te oud zou zijn. Kennelijk was dit te irrelevant.

Een stapje verder gaat het verhaal over Jozef en zijn broers. Wanneer Jakob overlijdt zijn de broers bang voor Jozefs wraakgevoelens Ze verzinnen iets en zeggen: "Uw vader heeft het volgende voor zijn dood opgedragen: Zo zullen jullie zeggen tegen Joseef: Vergeef toch de misdaad van uw broers en hun zonde, want kwaad hebben zij u gedaan."

Wat is waarheid? Mag waarheid in een breder perspectief worden geplaatst. Ja, zegt het Jodendom. Onnodig kwetsen en haatgevoelens vormen nooit de 'echte' waarheid. Vrede gaat boven de waarheid.

Het voorkomen van wanhoop: extreme angst, depressie en wanhoop versnellen de dood

Uiteraard heeft een patiënt recht op alle informatie. Hij moet immers beslissingen nemen en belangrijke zaken afronden (voorzieningen voor gezin en familie, testamenten, en zich geestelijk voorbereiden op de dood)

Voorkomen dient echter te worden dat een patiënt depressief raakt. Zo is het niet verstandig om de patiënt in te lichten over de dood van een familielid. Dit zou de dood van een patiënt kunnen bespoedigen.

Een patiënt positief en ondersteunend benaderen

In de Aggada (verhalend deel van de Talmoed) komt men teksten tegen om een patiënt positief en ondersteunend te benaderen. Om mentale stress, wanhoop of ernstige onzekerheid te vermijden mogen volgens de Talmoed de zwaarste verboden worden overtreden. Het voorkomen van psychische ontreddering is dus een hoge prioriteit.

Het afwegen van belangen

Aan de ene kant moet de patiënt de gelegenheid krijgen zich op de dood voor te bereiden, aan de andere kant mag de patiënt niet in de war raken en wegkwijnen in ellende. Hierbij is van belang dat de patiënt nog tot inkeer moet komen van begane zonden. Het is dus geen gemakkelijke opgave om te bepalen welke belangen het meeste gelden. Om uit deze impasse te komen is het bijvoorbeeld mogelijk dat leden van de begrafeniscollege alle zieken op de derde dag van de ziekte te bezoeken. Zij nemen met de zieke de Joodse Codex door: "velen hebben hun zonden beleden en zijn niet overleden, terwijl anderen zonder zonde-belijdenis gestorven zijn". Deze procedure leidt niet tot teveel angst bij de bezochte zieken. Ook dient de arts altijd een positieve uitstraling te hebben, zelfs al is de kans op herstel gering.