Ouderenzorg: de geriatrische patiënt – kwetsbare oudere

Er zijn nogal wat ouderen die anno 2023 zeer kwetsbaar zijn. Zij worden geconfronteerd met verschillende ziekten tegelijkertijd; zij gaan fysiek en geestelijk achteruit. Er moet overwogen worden of de diagnostiek zinvol is omdat ze extra kwetsbaar zijn voor iatrogenen effecten van een onderzoek of behandeling. In dit artikel aandacht voor de pathologie van de kwetsbare oudere, de geriatrische patiënt.

• Geriatrische patiënt: de biologische en kalenderleeftijd
• Definitie van geriatrische patiënt
• Kenmerken van de geriatrische patiënt
• Verwevenheid van medische-biologische, psychische en sociale factoren
• Multipele pathologie
• Polyfarmacie
• Atypische presentatie van ziekten
• Verminderde reserve functie
• Interindividuele variatie

Geriatrische patiënt: de biologische en kalenderleeftijd

Het is moeilijk te bepalen wanneer een patiënt als geriatrische patiënt moet worden beschouwd. Soms kan iemand al op 60 jarige leeftijd één of meerdere ziekten hebben, weinig sociale contacten hebben en afhankelijk zijn van zorg. In dat geval spreken we van een geriatrische patiënt ondanks de relatief jonge leeftijd.

Definitie van geriatrische patiënt

De meest voorkomende definitie luidt: iemand met een complex ziektebeeld, als gevolg van stoornissen op lichamelijk, geestelijk en/of sociaal gebied waardoor zelfstandig functioneren en de kwaliteit van het leven negatief beïnvloed wordt.

Kenmerken van de geriatrische patiënt

Op de volgende kenmerken scheiden geriatrische patiënten zich van jongere volwassenen en vitale ouderen.

1. verwevenheid van medische-biologische psychische en sociale factoren
2. multipele pathologie
3. polyfarmacie
4. atypische presentatie van ziekten
5. verminderde reservefunctie
6. interindividuele variatie

Verwevenheid van medische-biologische, psychische en sociale factoren

Deze drie facetten beïnvloeden elkaar in hoge mate. Er kan bijvoorbeeld een delier ontstaan na een hartinfarct. Andersom kan een depressie voor lichamelijke klachten zorgen. En sociale factoren zoals eenzaamheid kan leiden tot een ongezond leven.

Cruciaal is de omgeving van de patiënt. Is er nog een partner die kan helpen? Zijn de kinderen zelf ook al bejaard? In de geriatrie kijkt men dus verder dan het medisch probleem.

Multipele pathologie

Een geriatrische patiënt heeft meerdere aandoeningen. Een samenloop van verschillende (kleine) problemen leiden tot een ernstige beperking. Voor een oplossing is team werk nodig, bijvoorbeeld een neuroloog en orthopedisch chirurg, huisarts en thuiszorg, etc. Het gaat om een multidisciplinair probleem dat een multidisciplinaire aanpak vraagt.

Polyfarmacie

Veel 65-plussers gebruiken meerdere medicijnen tegelijk. Vaak is er sprake van ongewenste bijwerkingen, interacties en intoxicaties. Bekend zijn maagbloedingen bij pijnstillers en vallen bij slaapmiddelen. Stoppen met medicijnen is niet makkelijk.

Atypische presentatie van ziekten

Ziekten presenteren zich bij ouderen anders dan bij jongeren. De anamnese en symptomen zijn vaag. Een urine infectie kan duiden op incontinentie, maar kan net zo goed een delier zijn. Een oudere patiënt heeft een andere beleving van de klachten. Uit angst voor de gevolgen kan men klachten bagatelliseren.

Verminderde reserve functie

De verschillende organen hebben minder grote reserves en daardoor kan een orgaansysteem decompenseren. Er kunnen makkelijk complicaties ontstaan waarbij verschillende organen betrokken zijn. Dit levert problemen op bij ziekten zoals griep en het coronavirus. Kwetsbare ouderen komen sneller te overlijden omdat ze niet voldoende weerstand hebben tegen de griep en het coronavirus.

Interindividuele variatie

Oudere mensen verschillen meer van elkaar. De nierfunctie kan bijvoorbeeld onderling sterk verschillen. De functie van lever en nier, naast gewicht en lengte bepalen de medicatie. Voor hulpverleners betekent dit maatwerk van de patiënt.

Lees verder

• Ouderenzorg: autonomie en afhankelijkheid van ouderen
• Ouderenzorg: behoeften en verlangens van zieke ouderen
• Ouderenzorg: emancipatie ouderen – vitale ouderen
• Ouderenzorg: hoe ouderenzorg verbeterd kan worden
• Ouderenzorg: houding ten opzichte van ouderen