Streptokokkeninfectie: Infectie met Streptococcus-bacteriën

Een streptokok (Streptococcus) is letterlijk vertaald een ‘kettingkok’. Dit is een kogelronde in rijen liggende bacterie, die verschillende ziekten en ettering verwekt. Streptokokken A is een groep van bacteriën die veel voorkomt bij mensen. De verspreiding van bacteriën gebeurt op verschillende manieren. De bacteriën veroorzaken milde tot ernstige symptomen aan de huid, de keel, de longen, het bloed, de hersenen, … streptokokken zijn voorts in staat om patiënten van iedere leeftijd te treffen. Bij milde infecties is niet altijd een behandeling nodig, maar wanneer patiënten met ernstige tekenen kampen, is een ziekenhuisopname en een antibioticabehandeling vereist. De prognose van een streptokokkeninfectie is meestal zeer goed, al veroorzaakt deze mogelijk bij een aantal patiënten toch levensbedreigende complicaties.

• Soorten en symptomen van streptokokkeninfecties
• Groep A-streptokokken
• Groep B-streptokokken
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van infectie door streptokokken
• Streptokokken A
• Streptokokken B
• Prognose van bacteriële infectie
• Preventie van bacteriën
• Complicaties

Soorten en symptomen van streptokokkeninfecties

Er zijn meer dan twintig verschillende soorten streptokokken. Deze zijn opgesplitst in twee hoofdgroepen met name groep A en groep B.

Groep A-streptokokken

Streptokokken A-infecties zijn vaak te vinden op het oppervlak van de huid en in de keel en zijn een veelvoorkomende oorzaak van infectie bij volwassenen en kinderen.

Mild
Veruit de meeste groep A-streptokokkeninfecties zijn vervelend maar wel mild van aard. Milde bacteriële infecties die voortvloeien uit een infectie met groep A-streptokokken zijn:

Cellulitis
Cellulitis is een infectie van de diepere lagen van de huid. Meestal zijn de benen aangetast. Een beschadigd huidoppervlak is de geschikte ingangsweg voor bacteriën. Zwaarlijvigheid, een verzwakt immuunsysteem, slecht gecontroleerde suikerziekte, problemen met de bloedsomloop en eerder waterpokken of gordelroos gehad hebben, vormen de risicofactoren voor de huidinfectie.

Erysipelas (wondroos, belroos)
Erysipelas is een acute besmettelijke huidziekte veroorzaakt door een infectie van een wondje met streptokokken. Een vuurrode huiduitslag met een rode rand komt hierbij tot uiting.

Impetigo
Impetigo is een huidinfectie die blaarvorming van de huid rond de neus, de mond, de armen, de romp of de benen veroorzaakt. De bacteriën komen het lichaam binnen via een huidtrauma (insectenbeet, huidletsel, onderliggende huidziekte, …).

Keelontsteking
De patiënt heeft een pijnlijke, rode keel (keelpijn) en slikproblemen bij faryngitis (keelontsteking). De amandelen zijn mogelijk opgezwollen en vertonen witte vlekken. De verspreiding van de bacteriën gaat via de lucht via hoesten en niezen.

Middenoorontsteking] (otitis media)
De patiënt met een middenoorontsteking heeft vaak oorpijn, braken, een gebrek aan energie, slechthorendheid, koorts en tijdelijk gehoorverlies. Bacteriën hopen zich hierbij op in de neus of keel en dit in een buis die tussen de keel en het oor loopt. Kinderen en patiënten met een zwak immuunsysteem zijn het vaakst aangetast door een middenoorontsteking.

Sinusitis
Bij patiënten met sinusitis zijn de kleine holtes achter het voorhoofd en de jukbeenderen ontstoken. De ziekte veroorzaakt een verstopte neus of loopneus en een kloppende pijn in het gezicht. Bacteriën verspreiden zich vanuit de keel of de neus naar de sinussen.

Invasief
De streptokokken bedreigen echter mogelijk de gezondheid wanneer ze dieper doorringen in de weefsels en organen van het lichaam. Meer ernstige invasieve streptokokken A-besmettingen zijn veel zeldzamer. Ze treffen meestal patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals:

• baby's jonger dan zes maanden
• drugsgebruikers die heroïne of een andere soort drugs injecteren
• mensen ouder dan 75 jaar
• patiënten die alcohol misbruiken
• patiënten die chemotherapie nemen
• patiënten die corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) nemen
• patiënten met diabetes mellitus type 2
• patiënten met hiv
• patiënten met kanker
• zwangere vrouwen

Voorbeelden van invasieve infecties veroorzaakt door streptokokkenbacteriën zijn onder meer:

• een longontsteking: Patiënten met een longontsteking moeten aanhoudend hoesten, ademhalingsproblemen en pijn op de borst
• het toxisch shock syndroom: Het toxisch shock syndroom veroorzaakt een ernstige, wijdverspreide infectie van het bloed en meerdere organen.
• meningitis: Bij meningitis is de beschermende buitenste laag van de hersenen geïnfecteerd. Symptomen hiervan zijn ernstige hoofdpijn, braken, een stijve nek, een overgevoeligheid voor licht (fotofobie) en een opvallende vlekkerige rode huiduitslag.
• necrotiserende fasciitis: Deze vleesetende ziekte veroorzaakt weefselversterf.
• roodvonk: Dit is een ziekte die volgt op een keelontsteking. Roodvonk veroorzaakt een rode huiduitslag op het lichaam.
• sepsis: Sepsis is de medische term voor bloedvergiftiging. Koorts, een snelle hartslag en een snelle ademhaling komen hierbij tot stand.

Groep B-streptokokken

Streptokokken B-infecties leven meestal onschadelijk in het spijsverteringsstelsel en (bij vrouwen) in de vagina. De meeste patiënten ontwikkelen snel een natuurlijke immuniteit tegen streptokokken B, dus deze soorten infecties zijn veel zeldzamer. Streptokokken B hebben bijgevolg de neiging om alleen pasgeboren baby's te treffen en zijn in staat om meestal meer ernstige infectietypen te veroorzaken.

Zwangerschap en baby's
Circa 20% van de vrouwen heeft streptokokken B-bacteriën in de vagina en/of het spijsverteringsstelsel. Via het vruchtwater krijgt de baby soms ook deze bacteriën. Circa 1 op de 2.000 baby’s die dan ter wereld komen, krijgen te maken met een streptokokken B-infectie. Het krijgen van de infectie gebeurt ook tijdens de bevalling zelf, waarbij de baby door het geboortekanaal gaat. Soms krijgt een baby pas enkele maanden na de geboorte een infectie. Mogelijke risicofactoren hiervoor zijn een vroeggeboorte, een moeder met een voorgeschiedenis van een groep B-streptokokkeninfectie en een deel uitmaken van een meerlingenzwangerschap (tweeling, drieling, …). Groep B-streptokokken veroorzaken bij pasgeborenen bloedinfecties, een longontsteking of meningitis (ontsteking van de ruggenmerg- en hersenvliezen).

De symptomen van een streptokokken B-infectie bij een pasgeboren baby ontstaan meestal binnen de eerste twaalf uur na de bevalling en omvatten:

• een ongewoon hoge of lage temperatuur
• een ongewoon snelle ademhaling (tachypneu) of langzame ademhaling (bradypneu)
• een ongewoon snelle hartslag (tachycardie) of langzame hartslag (bradycardie)
• grommend geluid bij het ademen
• niet reageren
• prikkelbaarheid
• slapte
• voedingsproblemen

Volwassenen
Groep B-streptokokken veroorzaken af en toe vooral bij ouderen of verzwakte patiënten een groep B-streptokokkeninfectie. Bekende streptokokken B-infecties bij volwassenen zijn urineweginfecties, bloedinfecties, huidinfecties en een longontsteking.

Diagnose en onderzoeken

Streptokokken A
Een infectie met streptokokken A-bacteriën zijn te diagnosticeren met behulp van een uitstrijkje van het aangetast weefsel of van het speeksel te nemen. Ook een bloedonderzoek is mogelijk nuttig, want hierin vindt de arts mogelijk antilichamen die proberen om de streptokokken A-infectie te bestrijden. Daarnaast is het mogelijk om de bacteriën ook op te sporen in het bloed (zeker bij een invasieve infectie).

Streptokokken B
Als de baby symptomen heeft die wijzen op een streptokokkeninfectie, bevestigt de arts de diagnose met behulp van bloedonderzoeken en urineonderzoek.

Behandeling van infectie door streptokokken

Streptokokken A

Milde infectie
Milde streptokokken A-infecties verdwijnen meestal zonder behandeling. NSAID’s (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen zoals ibuprofen en paracetamol verminderen de koorts en pijn. Met het gebruik van NSAID’s moeten patiënten soms wel oppassen, omdat ze het risico op een meer ernstige infectie soms verhogen. De geneesmiddelen verbeteren namelijk ernstige symptomen en vertragen de reactie van het immuunsysteem op de infectie. Antibiotische crèmes of antibioticatabletten behandelen een huidinfectie.

Ernstige infectie
Een meer invasieve streptokokken A-infectie behandelt de arts vaak in het ziekenhuis met injecties met antibiotica. In sommige gevallen is een operatie nodig om beschadigd weefsel te verwijderen of repareren. Af en toe is een bloedtransfusie nodig om toxines (gifstoffen) die door de bacteriën worden geproduceerd te neutraliseren.

Streptokokken B

De arts test tijdens de zwangerschap of de moeder besmet is met de bacteriën. Tijdens de bevalling krijgt de vrouw dan intraveneus (via een ader) antibiotica toegediend wat het leven van de baby redt. Als alternatief krijgt de baby kort na de geboorte intraveneuze antibiotica toegediend.

Prognose van bacteriële infectie

Een volledig herstel komt vaak voor bij een milde streptokokken A-infectie. De vooruitzichten voor ernstige invasieve streptokokken A-infecties zijn slecht, vooral omdat de meeste patiënten reeds een verzwakt immuunsysteem hebben. Circa 25% van de patiënten met een ernstige streptokokken A-infectie komt hieraan te overlijden. Zwangere vrouwen preventief behandelen voor een streptokokken B-infectie is het meest effectief, maar niettemin komen 10% van de baby’s met een infectie met streptokokkenbacteriën te overlijden.

Preventie van bacteriën

Streptococcus-bacteriën zijn vooral te voorkomen door het hanteren van een goede hygiëne:

• het regelmatig wassen van de handen met zeep na het hoesten en niezen, voor het bereiden van voedsel, voor het eten en bij de omgang met baby’s jonger dan drie maanden (goede handhygiëne)
• het schoonhouden van schaafwonden en andere huidwonden

Complicaties

Vertraagde complicaties van een streptokokkeninfectie zijn reumatische koorts, een infectie aan de nieren (nefritis), een infectie van de hartkleppen, een infectie van de hersenvliezen (meningitis) en orgaanfalen.

Lees verder

• Stafylokokkeninfectie: Infectie met Staphylococcus-bacteriën
• Reumatische koorts: Complicatie van streptokokkeninfectie