Freuds ideeën over dromen

Freuds ideeën over dromen Toen in 1858 de ontdekking van de hersenzenuwen werd gedaan, gingen veel wetenschappers zich met dromen bezig houden. Ook de Oostenrijkse neuroloog Sigmund Freud had zijn ideeën over dromen. Freud wilde de eerste wetenschapper worden die de vraag ‘wat is de lichamelijke of fysiologische functie van het dromen?’ kon beantwoorden. Freud ging er -net als iedereen- vanuit, dat de slaap was, om het lichaam te herstellen, maar zijn ideeën over dromen waren anders dan die van de andere wetenschappers. Hij stelde dat dromen waren om iemand slapende te houden, terwijl andere wetenschappers juist van mening waren dat dromen ‘verstoorders van de slaap’ waren.

Freud dacht aan uitwendige prikkels, die een droom veroorzaken. Bijvoorbeeld een telefoon of een wekker. Iemand die droomt, en (onderbewust) een wekker hoort, zou kunnen dromen dat er een ijscokraam zijn bel laat horen… Dit zou ook gelden voor pijnprikkels. Al met al kwam Freud tot de conclusie, dat dromen vooral storende prikkels verwerken, door er een droom omheen te bouwen.

“Dromen zijn wensvervullingen van onze biologische behoeften zoals eten en seks”

Freud ging verder denken. In zijn eerder geschreven boek ‘Entwurf einer Psychologie’, schreef hij dat na het ‘bevredigen van biologische behoeften’ zoals eten en seks, iemand makkelijker in slaap viel, en ook een rustigere nacht had. Hij bedacht dat die behoeften een ophoping van inwendige zenuwenergie konden zijn, die moesten worden bevredigd. Maar, redeneerde hij verder, als iemand slaapt, is hij gedeeltelijk verlamd, en is dat dus moeilijk te combineren… De energie blijft zich ophopen, en als ‘noodoplossing’ wordt deze energie ontladen in de zenuwcellen van het waarnemingsgedeelte van de hersenen. Daardoor krijgt men hallucinaties. Dromen dus.

Volgens Freud was het verschil tussen dromen en wakker zijn als volgt:
Overdag, als iemand wakker is, denkt hij in een logische volgorde. Bijvoorbeeld van A, naar B, naar C. Als iemand droomt, gaan zijn gedachten niet meer zo geordend. Dat komt door omwegen en kortsluitingen in de gedachtegang. Dat zou de oplossing zijn voor die vage, en verwarrende dromen. Als er iets raars gebeurde, bijvoorbeeld een auto die in een rijdende egel veranderd, kwam dat omdat er stappen over werden geslagen in de gedachtegang.

De ontdekking van de slaapfasen

Toen Freud nog druk bezig was met zijn droomtheorie, ontdekte de Duitse onderzoeker Eduard Michelson iets interessants. Hij onderzocht de diepte van de slaap, door steeds, terwijl iemand sliep, ‘geluidsprikkels’ de laten horen. Hoe harder die geluidsprikkels moesten zijn om iemand wakker te krijgen, hoe dieper de slaap. Hij kwam er achter dat die diepte heel erg schommelde, en hij legde het vast in een tabel. Dat er verschillende ‘droomfasen’ bestonden, werd toen nog niet ontdekt.

EEG

De jaren twintig, vond de Duitse psychiater Hans Berger een nieuwe onderzoeksmethode uit: de EEG. Met de EEG werd het mogelijk gemaakt hersengolven te registreren. Door elektroden op het hoofd van een proefpersoon te plakken, werden er elektrische stroompjes naar een apparaat gezonden, en het apparaat vergrootte ze dan miljoenen keren.

Door deze EEG-scan, werden de droomfasen ontdekt, want het duurde natuurlijk niet lang, voor droomonderzoekers hersengolven gingen meten tijdens de slaap. Onderzoekers ontdekten verschillende perioden, met verschillende soorten hersengolven. De perioden herhaalden zich vier á vijf keer per nacht.

Er was een stadium in de slaap, die wel erg afweek van de normale slaap. Sterker nog, het leek wel alsof de persoon wakker was... In de loop van de nacht wordt die vijfde fase steeds langer. Gemiddeld duurt hij 90 minuten.

Halverwege de 19e eeuw, werd er iets gezegd over oogbewegingen. Als iemand sliep kon je door de oogleden heen zien, dat de ogen begonnen te bewegen. Pas in de jaren vijftig van de 20e eeuw, werd er door de onderzoekers William Dement en Nathaniel Kleitman een verband gelegd tussen die genoemde oogbewegingen, en ‘stadium 5’. Dit stadium werd steeds vaker de REM-fase genoemd. REM was dan een afkorting voor ‘Rapid Eye Movement’. De andere fasen werden NREM, of niet-REM fasen genoemd. William en Nathaniel besloten om proefpersonen tijdens de nacht, in de verschillende droomfasen wakker te maken, en te kijken wat ze nog wisten van eventuele dromen. Uit het onderzoek bleek, dat iemand duidelijk zijn droom kon herinneren als hij net bezig was met de REM-fase. De proefpersoon had dan levendige verhalen over de droom. Als een proefpersoon tijdens NREM fasen wakker werd gemaakt, kon hij zich bijna nooit iets herinneren. Of het was iets als: “ja, eehm... ik moest iets van een tentamen doen ofzo... dat was het”. In de REMfase moest dus wel gedroomd worden. De Remfase komt vier á vijf keer per nacht. Zo vaak droomt iemand dus ook. De twee onderzoekers veronderstelden dat de ogen de gebeurtenissen in de droom volgden (scanninghypothese), maar dat was heel moeilijk te bevestigen, ondanks een paar heen en weer bewegende ogen bij een droom van een tenniswedstrijd.

Geloofwaardigheid van Freuds theorie door nieuwe onderzoeken

De ontdekking van de REMfase was niet nadelig voor de theorie van Freud. Ook voor het steeds langer worden van de REMfasen kon hij iets bedenken. Zijn oplossing: de neuronen in de hersenen raken hun energie steeds niet helemaal kwijt bij het dromen. Zo wordt de energie weer opgebouwd, en worden de dromen steeds langer, om de energie toch zo veel mogelijk kwijt te raken.

Er werd in die tijd iets bekendgemaakt dat heel voordelig uitpakte voor Freud:
In het slaaplaboratorium werd ontdekt dat alle mannen tijdens de REMslaap een erectie hadden. Daar sloot de theorie van Freud natuurlijk naadloos bij aan. “Dromen ontstaan door het ontladen van instinctmatige -vooral seksuele- energie in het zenuwstelsel bij de slaap”.

Lan Oswald (hoogleraar Universiteit van Edingburgh): “Freud zal er beslist mee in z’n sas zijn geweest”

Andere onderzoeksresultaten waren minder gunstig voor Freuds theorie. Freud zij dat de psychische toestand van iemand invloed zou hebben op het hebben van dromen. Dat was moeilijk vol te houden, toen bleek dat bij alle mensen het zelfde aantal Remperioden voorkomen, van gemiddeld dezelfde tijdsduur... Ook de vaste tijden (door onze biologische klok) tussen de REM, en de NREM slaap vielen niet echt te rijmen met Freuds “Dromen zijn instinctmatig” theorie.

In het slaaplaboratorium werd ook onderzoek gedaan naar de ‘uitwendige prikkels’. Freud had gezegd dat er bij uitwendige prikkels, een droom ontstond zodat de slaper niet wakker werd. Bij het onderzoek bleek dat dat niet klopte. Er werden experimenten gedaan met een telefoon die rinkelde terwijl iemand sliep, en de conclusie was:
een uitwendige prikkel kan geen droom opwekken, maar hij kan wel in een droom worden opgenomen.

In de jaren zestig werd bij een aantal proefpersonen de REMslaap onderdrukt. Eerst waren de resultaten dat de proefpersonen ‘gek’ werden... Een prima resultaat voor Freud dus. Maar toen de onderzoekers een paar jaar later hun experiment zorgvuldiger deden, moesten ze die conclusies weer intrekken. Het resultaat was dat iemand de REMslaap juist best kan missen.

Later werden er betere onderzoeksmethoden uitgevonden, en de oude technieken bleken niet betrouwbaar, en soms regelrecht fout. Freud had zijn theorieën juist op die verouderde technieken gebaseerd, en langzaam brokkelde zijn theorie -door onderzoeken met nieuwe technieken- uit elkaar.
© 2008 - 2024 Jettie, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Psychiater Sigmund Freud over dwanghandeling in godsdienstPsychiater Sigmund Freud over dwanghandeling in godsdienstSigmund Freud (psychiater geboren in 1856) signaleerde overeenkomsten tussen de dwanghandelingen van neurotici en de ver…
Salvador Dali: een biografieSalvador Dali, één van wereld bekendste surrealistische kunstenaars. Zijn kunstwerken hadden bijna altijd betrekking op…
Waarom hebben sommige mensen vliegangst?Waarom heeft iemand vliegangst? Wat is de oorzaak van het feit dat hij in geen vliegtuig durft te stappen of bibberend v…
Persoonlijkheidstheorieën kort besprokenPersoonlijkheidstheorieën kort besprokenIn de psychologie is het begrip persoonlijkheid altijd erg belangrijk. Vanaf het eind van de 19e eeuw werden hier allerl…

Lucide dromen: de toepassingLucide dromen: de toepassingIn lucide dromen kun je een hele hoop leuke dingen doen. Toch is dat niet het enige wat lucide dromers doen in hun slaap…
Hoe kom je af van droge schrale lippen?Iedereen heeft er weleens last van: Schrale en droge lippen. Hoe kom je eraan en hoe kom je er van af?
Jettie (22 artikelen)
Laatste update: 06-01-2012
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Diversen
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.