Last van hoogmoed?

Het kan een hoogmoedige gedachte zijn om te denken dat je geen last van hoogmoed hebt. Bescheiden gedrag kan ook slimme manier zijn om complimenten te willen ontvangen. Er zijn ook typen die zich ronduit hoogmoedig gedragen. Er zijn vele synoniemen voor hoogmoed: trots, aanmatiging, eigendunk, eigenwaan, inbeelding, verwaandheid, zelfgenoegzaamheid en zelfoverschatting. Het is lastig om op een verjaardagsvisite naast een persoon te zitten die het geweldig met zichzelf getroffen heeft. Een bekend spreekwoord luidt: Hoogmoed komt voor de val.

Mag een mens trots zijn?

Hulpverleners kunnen ons adviseren dat we trots moeten zijn op onszelf. We worden aangezet om respect voor onszelf te hebben en niet te min over onszelf te denken, want veel mensen hebben immers last van minderwaardigheidsgevoelens. Een therapeut zei: 'Een mens mag onbescheiden zijn over zijn gaven en moet bescheiden zijn over zijn tekorten'. Echter onbescheidenheid kan een negatieve uitwerking hebben op anderen. Een kind heeft positieve bevestiging nodig, maar het kan ook doorslaan als we het kind op een voetstuk plaatsen. Elk mens heeft zijn beperkingen. Ieder mens en kind heeft de gaven nodig van anderen om te groeien en te leven. De gaven, talenten van mensen zijn complementair, dat wil zeggen: we hebben elkaar hard nodig en we vullen elkaar aan.

Zelfrespect

Van jezelf houden en een gezond gevoel van eigenwaarde hebben is belangrijk. Wie zichzelf niet liefheeft en accepteert kan grote problemen krijgen in zijn omgang met anderen. Het gaat erom hoe dat zelfrespect tot stand komt. Als we denken dat we alles geweldig hebben gedaan, zitten we al gauw op het spoor van de hoogmoed en dat lijkt helaas de meest vanzelfsprekende weg om zelfrespect op te bouwen.

Natuurlijk mogen we ‘trots’ zijn op onze kinderen en op wat we bereikt hebben in het leven. Eigenlijk is dat meer dankbaarheid dan trots. Het is goed dat mensen het beste uit zichzelf halen en gewoekerd hebben met hun talenten om verder te komen in het leven. Maar besef tegelijk dat het een gave is met veelal een flinke dosis geluk.
Nederigheid is de beste manier om aan zelfrespect en eigenwaarde te bouwen. Ook als je veel bereikt hebt en vele capaciteiten bezit moet je beseffen dat je een kwetsbaar en tijdelijk mens bent met gebreken.

Hoogmoed is de oorzaak van veel ellende

De Grieken gebruikten voor het woord hoogmoed (overdreven trots, brutaliteit, onbeschaamdheid) het woord: hubris. In de Oudgriekse tragedies en mythen wordt hubris gebruikt voor de mens die verstrikt is geraakt in de eigenwaan en op die wijze de woede van de goden op zich afroept. Hubris gaat in tegen de orde van de goden en wordt radicaal afgestraft. De hoogmoedige gaat zijn ondergang tegemoet, terwijl hijzelf niet merkt dat het zijn eigen schuld is.
De wortel van de hoogmoed is dat een mens zich aan niemand wil onderwerpen en alles zélf wil bepalen.

Narcisme

Narcisten zoeken steeds de schuld bij een ander. Zij hebben het altijd goed gedaan en kennen niet of nauwelijks zelfreflectie. Narcissus werd verliefd op zichzelf en kon geen liefdevolle relaties aangaan met anderen. In het spiegelende water wilde hij zichzelf kussen en uiteindelijk bleef er niets van hem over. Narcisten zijn geheel gericht op zichzelf en ontwrichten huwelijken, gezinnen en gemeenschappen.

Een narcist houdt van aandacht en overdrijft zijn eigen prestaties. Hij weet zogenaamd alles beter en negeert de mening van een ander. Hij kan charmant en keihard zijn, dus zijn gedrag is onberekenbaar. Hij kan niet tegen kritiek en als hij fouten maakt zal hij zich als slachtoffer gedragen. Als je met een narcist spreekt, kijkt hij dikwijls de andere kant op, zijn ogen zijn gericht op de ruimte en er is geen werkelijk contact. Narcisten kennen geen warme menselijke relaties en uiteindelijk komen zij in een isolement, alleen hebben ze het zelf niet door. Zij zien wel de splinter in het oog van de ander, maar niet de balk in eigen oog. Het betreft een ernstige geestelijke stoornis die genezing behoeft. Een bezoek aan een psycholoog of psychiater is dan geboden.

Fouten toegeven

Mensen vinden het moeilijk om misstappen te belijden. Men wijst liever naar anderen, naar de media, naar de omstandigheden. We leven in een cultuur van: Iedereen is schuldig, behalve jijzelf! Een goede leider moet ook de durf hebben om zijn zwakke kanten te laten zien. Dat maakt een mens niet zwakker, maar juist sterker!

Kwetsbare reputatie

We kunnen onze reputatie opbouwen door vergelijking met anderen. Hoogmoed is het verlangen om neer te kijken op anderen. Misschien vind je jezelf niet volmaakt, maar je acht jezelf toch beter dan de ander. Het leven is dan een grote competitie. Daaruit volgt dan veelal de breuk met medemensen. Hoogmoed kan het niet verdragen om de eerste plaats af te staan aan een ander.
Het is heilzaam om de eigen tekorten en kwetsbaarheid te onderkennen. Wie pocht op de eigen gaven, status en bepaalde bezittingen kan wel eens heel diep vallen. Een mooi bedrijf kan failliet gaan en waar blijft een mens dan met al zijn grote verhalen?

Niet meedoen aan de competitie

Mensen moeten ophouden om zichzelf centraal te stellen. 'Nederigheid is minder aan jezelf denken, niet minder van jezelf denken' (C.S.Lewis). In de bescheidenheid en in het besef van eigen kwetsbaarheid hoeven we onze eigenwaarde niet te verliezen. Wat betekent dat voor het dagelijks leven? Dat we niet meer meedoen aan de kinderachtige competitie om iets voor te stellen. We geven ruimte aan andere mensen om zichzelf te zijn. Het draait dan allemaal niet meer om onszelf.