Wat is coma en wat zijn de vooruitzichten?

Coma is een verschrikkelijk resultaat van diverse oorzaken, van vergiftiging tot trauma aan het hoofd en van een verstoorde stofwisseling tot een hartinfarct. Maar wat doet de coma nou precies met de patiënt, en met de familie? Wat zijn de mogelijkheden tot herstel? Wat is het proces? Wat zijn de kansen op overleven? Allemaal vragen waar men voor komt te staan op het moment dat een geliefde in coma raakt. Anno 2013 is er veel bekend over het ziektebeeld maar 100% kans op genezen is er niet en zal er wellicht ook nooit komen.

Oorzaak

Coma kan intreden als gevolg van diverse redenen. Het kan zijn dat er sprake is van een zuurstofgebrek, een grote druk op de hersenen, vergiftiging, een hartinfarct, centraal zenuwstelselziekte, hypothermie, verstoorde stofwisseling of bijvoorbeeld een harde klap tegen het hoofd. De hersenstam is uitgeschakeld gedurende een coma met alle gevolgen van dien.

Ziektebeeld en symptomen

De hersenstam zorgt voor een dag/nachtritme en dus ook voor het wakker worden. Daarbij zorgt het ook voor zaken als bloeddruk en ademhaling. Bij beschadiging van de hersenstam krijgen de hersenen helemaal geen prikkels meer of worden simpelweg wel doorgestuurd maar niet meer verwerkt. Om deze redenen worden comapatienten vaak aan de beademing gelegd omdat ze dit zelf niet meer kunnen. Een patiënt die in coma is krijgt geen prikkels meer van buitenaf, geen gehoor, geen pijnprikkels, helemaal niks. Het lichaam is nagenoeg geheel of helemaal afgesloten van welke prikkels dan ook.

Het proces van bijkomen

In films zie je vaak dat mensen bijkomen en dan ook helemaal bij kennis zijn. In werkelijkheid is dit niet zo. Het proces van bijkomen is langzaam en moeizaam en volledig herstel kan niet verzekerd worden. Het herstel kan op elk mogelijk moment ineens vastlopen met verstandelijke en/of lichamelijke handicaps als gevolg. Het ontwaken, en dus herstel kan na enkele uren en soms weken beginnen. Meestal begint het met wakker worden maar niet bewust zijn van de omgeving, men reageert op prikkels maar doet dit puur reflexmatig, zo kan iemand ineens au roepen als je hem knijpt maar dan niet bij bewustzijn zijn. Na enkele dagen of weken kan het zijn dat de persoon weer begint te praten, dit begint primitief maar wordt met de dag beter en kan vervolg worden met simpele opdrachten, zoals vragen of de persoon zijn of haar tenen kan bewegen en met de ogen kan knipperen.

Vegetatief comateus

Er zijn mensen die nooit meer uit hun coma komen, er wordt meestal pas van vegetatief gesproken als de hersenen te erg beschadigd zijn of de patiënt na een maand nog niet bij is gekomen. De kans dat iemand na een maand nog bijkomt is nihiel. Een vegetatief persoon kan soms zelf ademhalen en heeft soms ook een dag- en nachtritme, en opent daarmee ook de ogen. Echter bij hersenscans ziet men dat prikkels op pijn en geluid wel worden waargenomen maar niet worden verwerkt in de hersenen. De hersenen werken gewoon niet meer. Deze toestand kan jaren duren zonder verbetering maar meestal treedt de dood al snel in. Vaak is een longontsteking de oorzaak van sterfte.

Constateren van Vegetatief comateus of laag bewustzijn

Omdat laagbewuste patiënten dezelfde ziektebeelden vertonen als vegetatieve patiënten is het moeilijk te zeggen of iemand zich nou bewust is van zijn of haar omgeving of niet. Laagbewuste patiënten kunnen wel reageren op prikkels en zijn zich wel bewust van hun omgeving maar kunnen dit niet uiten, of hooguit door middel van oogknipperen. Dit wordt ook wel het Locked In syndroom genoemd. Met hen valt tot op zekere hoogte af te spreken om te knipperen met ogen, zoals ja is 1x knipperen, nee is 2x knipperen. Laag bewustzijn kan geconstateerd worden d.m.v. hersenscans, door te kijken of prikkels wel of niet verwerkt worden door de hersenen.

Cijfers

De aantallen van comateuze patiënten is niet duidelijk. Coma is een symptoom, niet een oorzaak, meestal worden comateuze patiënten onderhedeeld bij de oorzaak van hun coma, niet onder coma zelf. Echter is de schatting:

• 1000 tot 3000 mensen per jaar.
• 50% door ongevallen zoals autocrashed, vallen van de trap etc.
• 50% hiervan is binenn een maand bij bewustzijn.
• 40% van de nog comateuze patiënten is dan overleden.
• 10% van de patiënten die na een maand nog comateus zijn zijn vegetatief.
• 90% van de vegetatieve patiënten sterft binnen een maand.

Coma voor familie en vrienden

Coma is zo mogelijk nog zwaarder voor familie en vrienden van de patiënt als voor de patiënt zelf. De patiënt zal in het begin op geen enkele prikkel reageren, geen stem, geen zicht, hij voelt niks, simpelweg omdat de prikkels niet worden doorgegeven of verwerkt. Vaak ligt de patiënt ook nog aan de beademing in infuus voor voedingsstoffen. De patiënt heeft geen kleding aan, dit omdat de patiënt zelf niet kan bewegen en om doorligplekken te voorkomen wordt de patiënt regelmatig van houding verwisseld door artsen. Daarbij kan kleding onnodige irritatie veroorzaken en kunnen eventuele doorligplekken minder makkelijk gezien worden.
Meestal wordt in het begin de maag van de patiënt leeggepompt, comapatiënten geven in het begin vaak over en om te voorkomen dat voedsel in de longen terecht komt worden patiënten aan het infuus gelegd om belangrijke voedingsstoffen alsnog binnen te krijgen. Na verloop van tijd wordt de patiënt aan sondevoeding gelegd waarbij een slangetje door de neus naar de maag of darmen gaat en daar via vloeibaar voedsel wordt gegeven.
Ontlasting wordt bij mannen via een vloeistofcatheter en bij vrouwen via een incontinentieluier opgevangen. Voor grote boodschappen is er een luier of celstofmatje aanwezig.

Euthanasie

Als een comapatiënt niet meer bijkomt en dus in een vegetatieve staat verkeerd waarbij hij hersendood is verklaard kan er over gegaan worden op euthanasie, maar alleen als de patiënt gekozen heeft voor een euthanasieverklaring en behandelverbod met een omschrijving vanaf wanneer hij niet meer behandeld zou willen worden. Uiteindelijk ligt de keuze bij de arts en familie of deze wens ook in vervulling zal gaan.

Taalwonders

De 39 jarige schot Tom Paterson was, na een paar weken in coma te zijn geweest, zijn schotse accent kwijt, vandaag de dag wordt hij aangezien voor een Pool of een Duitser. Dit fenomeen wordt Foreign Accent Syndrome genoemd. Zo ook de 13-jarige Kroatische Sandra Ralic, na 24 uur coma kon ze haar eigen moedertaal niet meer spreken maar sprak wel vloeiend Duits.