Beten van zeedieren: haai, baars, murene en barracuda

Veel mensen genieten in hun vakantie van zon, strand en zee. De zee spreekt veel mensen aan, als een hele andere wereld. Duikers en snorkelaars zijn enthousiast over wat ze zien, en ook zwemmers, surfers en vele anderen genieten van het zoute water. Het grootste gevaar in de zee is verdrinking, door een verkeerde stroming of kramp ligt dit altijd op de loer. Toch is dit niet hetgeen mensen aanspreekt. Haaien en barracuda’s, baarzen en op slangen lijkende murene, die zien er enger uit. En het is nog mogelijk gebeten te worden ook. Gelukkig zijn beten meestal goed te voorkomen, en als je toch gebeten wordt, is het zelden fataal.

De schuldige: Haaien

Haaien hebben een slechte reputatie. Kijk maar eens naar films en zelfs sommige documentaires. De meeste haaien vallen echter nooit mensen aan, maar er zijn een paar uitzonderingen. De tijgerhaai, stierhaai en witte haai kunnen mensen aanvallen. Het aantal slachtoffers is klein, dodelijke slachtoffers liggen op enkele gevallen per jaar. Toch spreken haaien tot de verbeelding. Het zijn de toppredators van de zee en bij het zien van een vin zullen veel mensen al aan ‘JAWS’ denken.

De schuldige: Tandbaarzen

Tandbaarzen kunnen veel schade aanrichten als ze bijten / Bron: SEFSC Pascagoula Laboratory, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Tandbaarzen (grouper in het Engels) zijn zeer grote vissen. Doorgaans zijn het mensen die tandbaarzen eten, maar in sommige gevallen vallen de dieren aan. Aangezien 100 kilo geen uitzondering is, en er zelfs exemplaren van 250 kilo bekent zijn, kan een tandbaars duidelijk veel schade aanrichten. Tandbaarzen komen niet snel in de buurt van zwemmers of duikers, dus een aanval door een tandbaars is zeer onwaarschijnlijk. Harpoenduikers moeten in sommige gebieden wel opletten.

De schuldige: Murenen

Murenen zijn in feite hele verlegen dieren. Als ze niet op vissen jagen, verstoppen ze zich het liefst in kieren tussen stenen en in riffen. Deze palingachtigen komen zowel in zoet als in zout water voor. De langste soort kan drie meter worden. Ze hebben sterke kaken en scherpe tanden. In het verleden werden deze dieren nog wel eens met de hand gevoerd, maar vanwege het grote aantal vingers dat verloren ging is dit tegenwoordig bijna nergens meer toegestaan. Behalve happen naar voer, valt een murene eigenlijk alleen aan in zelfverdediging. Kom dus niet te dichtbij als je er een ziet.

De schuldige: Barracuda’s

Barracuda’s zijn slanke, sterke vissen die in sommige gebieden meer worden gevreesd dan haaien. Voor het grootste deel zijn barracuda’s aaseters. Ze volgen grote vissen en haaien om zo mee te eten van de restjes. Misschien zien barracuda’s mensen ook aan voor grote vissen, en zwemmen ons achterna in de hoop op restjes. Hoewel deze vissen gevreesd zijn, zijn aanvallen zeldzaam. De keren dat ze plaatsvinden is dit in troebel water, of omdat de vis werd aangeraakt.

Wanneer vallen ze aan?

Geen van deze zeebewoners zal snel een mens aanvallen. Hoewel er aanvallen plaatsvinden, zijn deze meestal te verklaren. Haaien vallen bijvoorbeeld surfers aan, omdat die eruit zien als een gewonde zeehond. Veel van de grote roofdieren zijn nieuwsgierig, maar vissen hebben geen handen om te voelen wat iets is. Ze proberen met hun tanden wat voor een voorwerp dat is, wat slecht nieuws is voor mensen. Veel aanvallen vinden plaats bij slecht zicht, in troebel water. Verder zijn het voornamelijk harpoenvissers die gevaar lopen. Roofdieren gaan nu eenmaal graag af op grote hoeveelheden bloed.

Beten voorkomen

In verreweg de meeste gevallen zijn beten te voorkomen door een aantal simpele regels toe te passen.

Ga niet zwemmen als er harpoenvissers bezig zijn, of om een andere reden veel bloed en/of vissenresten in het water liggen
Probeer vissen niet te voeren
Probeer vissen niet aan te raken
Zie je een groot roofdier? Verlaat het water rustig. Veel spartelen zal hem doen denken aan een gewonde vis, en je zwemt echt niet sneller dan een haai.
Ga bij troebel water niet zwemmen als er veel barracuda’s zitten

De beet behandelen

Geen van deze dieren heeft gif, maar een beet richt meestal veel schade aan. De dieren zorgen voor een diepe wond, soms missende vingers of ledematen en stukken huid die eraf liggen. Bij een beet van één van deze dieren moet dan ook altijd dokter worden opgezocht.
Ben je of is iemand anders gebeten? Ga dan zo snel mogelijk het water uit. Beperk de bloeding door het gebied erboven met doeken te omwikkelen (bij een beet in een arm of been) en spoel de wond schoon met water. Dit is de enige behandeling die je zelf kunt toepassen. De rest moet een dokter doen.

Tot slot

Het is hoogst onwaarschijnlijk dat je door een van deze dieren gebeten wordt. Door dieren niet uit te lokken, ben je in principe veilig. Als je toch gebeten wordt levert dit vaak ernstige wonden op, maar dodelijke aanvallen zijn zeer zeldzaam.