Voorkomen en behandelen van zee-egel steken

Zee-egel steken zijn pijnlijk en in sommige gevallen zelfs gevaarlijk. Gelukkig zijn de steken goed te voorkomen. Zee-egels vallen niet actief aan, het grootste gevaar is dat je er per ongeluk op eentje gaat staan. Als dit gebeurt, dan breken de stekels af in de huid. Er ontstaan tal van kleine wondjes. Omdat veel zee-egels een licht gif meedragen doen deze wondjes veel pijn. Ze zijn te behandelen met azijn en warm water, nadat de stukken stekel zijn verwijderd. In zeldzame gevallen moet je met zee-egel verwondingen naar de dokter, doorgaans is dit niet nodig.

Een zee-egel herkennen

Zee-egels zijn eenvoudig te herkennen. Het zijn typisch ronde dieren, hoewel er ook hartvormige en schijfvormige zee-egels bestaan. Ze zijn goed te herkennen aan hun stekels. Bij sommige soorten worden de stekels gebruikt voor voortbeweging, andere graven zich in met de stekels, maar het belangrijkste zijn de stekels toch wel voor verdediging. Weinig dieren zullen een zee-egel van boven af aanvallen. Zee-egels zijn er in alle soorten en maten. Jongen van sommige soorten zijn enkele millimeters, de Sperosoma giganteum heeft een schaal van 32 centimeter doorsnee. Zee-egels bestaan in verschillende kleuren en stekellengtes.

Bron: Jstuby, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)

Waar zitten zee-egels

Zee-egels zijn in grote delen van de wereld te vinden. Zelfs in Nederland komen enkele soorten voor. Toch zijn er genoeg plekken waar je veilig kunt zwemmen. Zee-egels komen niet voor in gebieden met een sterke golfslag. Is deze er wel? Dan zitten de zee-egels dieper. Dus in de typisch Nederlandse getijdenwateren zitten zee-egels niet dicht bij de kust. Verder zijn zee-egels vaak te vinden in gebieden waar algen en kleine zeedieren aanwezig zijn. In gebieden met riffen of veel waterplanten heb je een grote kans zee-egels aan te treffen. In populaire vakantiebestemmingen zoals Griekenland, Frankrijk en Spanje komen veel zee-egels voor.

Zee-egels in Nederland

In Nederland komen drie soorten zee-egels voor. De zeeappel, hartegel (ook wel zeeklit) en het zeeboontje. De zee-appel kan tot 18 centimeter worden, en is daarmee de grootste zee-egel in Nederland. De stekels zijn paars, roze of rood. Zeeklitten of hartegels worden rond de zes centimeter en zijn heel fijn behaard. Het zeeboontje is een van de kleinste soorten die bestaat, hij wordt ongeveer een halve centimeter.

Een steek of een beet?

Vaak spreken mensen van zee-egel beten. In feite bijten zee-egels niet. Ze hebben een kleine mond waarmee ze planten, algen en kleine zeedieren kunnen eten. Zelfs al zou een zee-egel je bijten, dan nog doet dit geen pijn. In feite steken zee-egels ook niet. Ze drijven niet actief iets in je lichaam. Toch wordt er van een steek gesproken, er blijft immers een stekel achter.

Steken vóórkomen

Het grootste gevaar met de zee-egel is dat je er per ongeluk op gaat staan. In Nederland is deze kans klein, maar op veel vakantiebestemmingen is het een reel gevaar. Je kunt voorkomen dat je in een zee-egel gaat staan door niet met blote voeten in het water te gaan. Als de lokale bevolking met waterschoenen of sandalen aan de zee in loopt, kun je dat het beste zelf ook doen. Je kunt natuurlijk ook altijd al snorkelend het gebied onderzoeken op zee-egels! Stevige waterschoenen geven geen volledige bescherming, maar helpen zeker in schade voorkomen en beperken.

Genezen

Wassen
Begin met de wond voorzichtig af te spoelen. Je wilt de stekels niet verder afbreken, maar eventueel bloed moet weggespoeld zijn voor je de stekels veilig kunt verwijderen. Verder wil je al het vuil wat je mee kunt krijgen wegspoelen, zoals stukjes planten, algen en zand.

De stekels verwijderen
Als je in een zee-egel bent gaan staan, dan breken de stekels af in je huid. Deze moeten eerst verwijderd worden, de wonden genezen niet zolang er nog stekels in zitten. De stekels kunnen het best verwijderd worden met een pincet. Als er nog kleine stukjes achterblijven, kun je ook een schone tandenstoker of een scherp object gebruiken om de restjes stekel uit je voet te halen. Snijd niet diep, de laatste stukjes stekel kunnen beter opgelost worden met azijn.

De laatste stukjes stekel
Azijn kan helpen om de laatste stukjes stekel te verwijderen. Week je voet in azijn, of leg er een doekje gedrenkt in azijn op. Het azijn lost de stekels op en dood de bacteriën die op de stekels leven.

Warm water
Stop de voet in heet water, zo warm als je aankan. Dit beperkt de pijn. Houd je voet voor 20-40 minuten in warm water en pas weer een azijn-behandeling toe. Telkens als je pijn voelt, kun je je voet weer in warm water houden.

Voor het slapen gaan
Zodra je gaat slapen, breng je een doekje met azijn aan op je voet. Dit omwikkel je met huishoudfolie en plakband (of tape) zodat het de hele nacht blijft zitten. Het oplossen van de stekels duurt enkele dagen, hoe langer je azijn toevoegt, hoe sneller en beter de behandeling gaat.

Ontsmetten
In principe zijn de stekels van zee-egels niet gevaarlijk, maar wel heel vervelend. De wond die de zee-egel achterlaat kan echter wel infecteren. Zorg daarom dat je – nadat je de stekels hebt verwijderd – de wond desinfecteert en afdekt. Zeker in (sub)tropische gebieden is het risico op infectie groot.

Naar de dokter?

Meestal zitten de stekels in de voet. In dit geval hoef je doorgaans niet naar de dokter. Voor stekels in de hand is dit wel belangrijk, anders kunnen er blijvende klachten optreden. Ook als de stekels dieper dan de huid zitten, is een doktersbezoek aan te raden. Krijg je te maken met een ontsteking of eczeem-achtige klachten? Dan moet je ook even langs een dokter. Hetzelfde is het geval bij kortademigheid of pijn bij het ademen. Is dit het geval dan zit er een stekel dichtbij een gewricht.

Bijzondere gevallen

Heel veel zee-egels zijn giftig. Dit maakt de steek pijnlijker, maar voor mensen ongevaarlijk. Enkele soorten zijn echter zo giftig, dat ze voor mensen gevaarlijk worden. Dit zijn echter maar enkele soorten, die niet in Europa voorkomen.