Wat is seksueel ongewenst gedrag en hoe ga je er mee om?

Hoewel seksueel ongewenst gedrag niet specifiek iets van deze eeuw is, is het eind vorige en begin deze eeuw pas echt goed onder de aandacht gekomen. Dat neemt echter niet weg dat er nog steeds verschillende opvattingen over zijn en met enige regelmaat leidt dit tot discussies. Discussies die overal gevoerd worden, van de straat, de keukentafel tot in het parlement. Aangezien het een delicaat onderwerp is en niet iedereen er even gemakkelijk over durft te spreken, is het zinvol het onderwerp nog eens uit te diepen zonder direct een waardeoordeel te deponeren.

Definitie

Uitgangspunt voor seksueel ongewenst gedrag is in grote lijnen: “iemand gaat over de seksuele grenzen van een ander” en/of “iemand wordt tegen zijn/haar zin gedwongen iets te doen of te laten op seksueel (georiënteerd) gebied”. In feite bepaal je dus zelf waar voor jou de grens ligt van wat acceptabel is en wat niet (meer). Je kunt dit alleen nooit voor een ander bepalen. Ongewenst seksueel gedrag is wel te allen tijde grensoverschrijdend. Hoewel je op je hoede kunt zijn, kan je helaas niet zeggen dat dergelijk gedrag voorkomen kan worden.

Het lastige van de definitie is, is dat de uitleg voor iedereen anders kan zijn en er geen algemene norm geldt die gehanteerd dient te worden. Dat maakt het voor menigeen ook lastig om zich te uiten als een seksueel intimiderende situatie zich voordoet. Enerzijds kan of durft niet iedereen even duidelijk te uiten dat er over grenzen gegaan wordt. Anderzijds vragen mensen zich nog wel eens af of het niet te preuts is om iets van het - voor hen - ongewenste seksuele gedrag te zeggen. Het gevolg is niet zelden dat mensen de mond dus maar dicht houden. Dit kan vervolgens weer grotere gevolgen hebben.

Seksueel ongewenst gedrag

Vormen van ongewenst seksueel gedrag

Het spectrum van seksueel ongewenst gedrag is groot en dat maakt het soms lastig. Een bepaalde aanraking of zoen kan al als ongewenst ervaren worden, maar ook een aanraking van schouders, borsten of billen. De een vindt nafluiten vleiend en de ander ervaart het als ongewenst. Maar uiteraard ook ongewenst seksuele handelingen moeten verrichten, naar seksueel getinte foto’s kijken of iemand die iets ‘terugvraagt’ voor een eerder gegeven cadeau, drankje of etentje. Het kan iedereen, man of vrouw en van jong tot oud, overkomen.

Waar kan het plaatsvinden?

Eigenlijk kan het overal plaatsvinden, want het is niet voorbehouden aan een bepaalde locatie. Zowel buiten, als je bijvoorbeeld aan het winkelen bent of op een terras een drankje doet. Maar ook in de auto als je voor het stoplicht staat te wachten of in de file, op de werkvloer, bij de sportclub of in de thuissituatie.

De laatst genoemde situaties worden, qua uiting geven aan het ongewenste gedrag, nog wel eens als ‘lastig’ ervaren. Op het werk heb je bijvoorbeeld met een leidinggevende te maken, die zijn/haar ‘macht’ kan laten gelden of waar je niet dat vertrouwelijke gesprek over last van een collega kunt hebben. Maar ook een leidinggevende die er vervolgens niets aan doet, om wat voor reden dan ook. De sportclub kan heel intiem worden, want er vormen zich vaak onderlinge ‘clubjes’ waar je bij wilt horen om niet buiten de boot te vallen. Maar ook de grens van de masseur die net iets verder gaat dan je blessure wegmasseren.

De thuissituatie kent weer andere redenen waarom het soms lastig is om je te uiten. Dit kan te maken hebben met een bepaalde afhankelijkheid van een partner die voor je gevoel te ver gaat maar je toch maar accepteert. Maar het kan ook je eigen idee zijn dat je bij je eigen partner niet over ongewenst seksueel gedrag praat, ‘het hoort er bij’ kan vanuit een bepaalde achtergrond als vanzelfsprekend worden uitgelegd. Verder speelt ook hier schaamte een grote rol.

Hoe merk je ongewenst gedrag op?

Kleine veranderingen

Als je iemand goed kent dan merk je, als je je echt in iemand verdiept, vaak wel een verandering in gedrag. Meestal zijn het wel redelijk subtiele verandering. Iemand kan bijvoorbeeld net even iets meer terughoudend zijn. Zoals bij de aanraking van een bekende, over wat normaliter niets om het lijf heeft, plotseling anders reageren (bijvoorbeeld terugdeinzen).

Verbloemen

Maar als iemand die het overkomt er geen weg mee weet, onzeker is of twijfelt, kan hij of zij ook een meester in het verbloemen van de situatie zijn. Je kunt jezelf achteraf, als het in je directe omgeving heeft plaatsgevonden, dan ook nooit verwijten maken dat je het niet opgemerkt hebt.

Afhankelijkheid

Een andere variant is die van de man of vrouw die zich lichamelijk zelf niet goed kan verzorgen. Het lichamelijk verzorgen kan redelijk ongemerkt langzaam steeds verder gaan. Waar iemand er eerst niet eens bij stil stond, kan het plots opvallen. Plotseling ervaar je het als ongewenst. Het kan lastig zijn dit te bespreken, al is het maar uit schaamte.

Handelen? Zo ja, hoe?

Je kunt iemand nooit dwingen te handelen als er ongewenst seksueel gedrag heeft plaatsgevonden. Als iemand niets ventileert kan je wel aangeven dat iemand altijd zelf kan bepalen wat voor hem of haar ongewenst seksueel gedrag is. Of de man of vrouw handelt, is altijd aan de persoon zelf. Je kunt als ‘toekijker’ iemand mogelijk wel op weg helpen als deze iets geventileerd heeft over dergelijk gedrag.

Helpen in de zin van:

• Begeleiden als iemand aangifte wil doen bij de politie.
• Via internet anoniem met professionals spreken (er zijn verschillende websites waar je kunt chatten)
• De gedachtegang doorgronden in hoeverre iemand ongewenst seksueel gedrag ook als dusdanig uit durft te spreken. Soms is het een barrière om te accepten dat het je overkomen is.
• Alleen een luisterend oor bieden aan iemand die zijn of haar verhaal kwijt moet.

Als het jou overkomt!

Als het jou overkomt of je voelt je ongemakkelijk bij de situatie (en twijfel je bijvoorbeeld nog), dan is het altijd goed iets te doen. Wellicht gaat een aangifte misschien iets te snel, maar zorg dat je altijd iemand hebt die in vertrouwen je verhaal kunt vertellen. Dat is mogelijk slechts een beginpunt om verder te handelen en soms is het voldoende om het zelf te stoppen.

Heeft melden zin?

Als je iets signaleert dan kan je er melding van maken. Bij kinderen die niet voor zichzelf op (kunnen) komen, kan de kinderbescherming in beeld komen. Men gaat niet over een nacht ijs, maar het kan uiteindelijk tot het meenemen van kinderen leiden. Kinderen worden dan tijdelijk bij pleeggezinnen geplaatst waar men ervaring heeft met seksueel misbruik van kinderen.

Een (jong) volwassene zal altijd zelf in actie moeten komen. De hulplijnen kunnen, naast een luisterend oor, wel helpen bij te zetten stappen. Er zijn bijvoorbeeld 'blijf van mijn lijf huizen' waar nog steeds veel gebruik van gemaakt wordt (deze huizen zijn er overigens voor alle huiselijk geweldkwesties), maar je kunt ook aangifte doen. Omdat dit niet zelden als heftig wordt ervaren, kan er geadviseerd worden, iemand in wie je vertrouwen hebt, mee te nemen. Een gesprekspartner kan je alleen al helpen je in te laten zien dat je nooit de schroom moet hebben om aangifte te doen, bijvoorbeeld omdat je denkt dat het niet heftig genoeg is. De grens bepaal je immers zelf.

Tot slot

Als iemand seksueel ongewenst gedrag ervaart, dan maakt het feitelijk niet uit waar iemand de grens heeft neergelegd. Hij of zij heeft het zo ervaren en dan is het daarmee ongewenst gedrag. Als het je overkomt zal je zelf moeten handelen, eventueel met hulp. Als je twijfelt dan is een vertrouwenspersoon zinvol om je gedachten minimaal te ventileren. Heb je het vermoeden in je directe omgeving, maar wordt er niets gezegd. Wees dan alert op gedrag, ga niet ‘vissen’ maar laat iemand ervaren dat hij of zij altijd bij je terecht kan.