De macht van de massa, conformiteit

Mensen worden in grote maten door elkaar beïnvloed. Denk maar aan de mode of trends, alles wordt van elkaar nagedaan en hierop worden miljoenen verdiend! Hierbij is het begrip conformiteit van groot belang. Dit is de neiging van een persoon om zijn gedrag en zijn gedachten aan te passen aan die van de meerderheid in een groep. Deze neiging is er omdat mensen een heel sterke drive hebben om bij een groep te willen horen. We zijn immers sociale wezens.

Conformiteit

Het is altijd leuk om in een drukke winkelstraat gewoon de lucht in te gaan staren. Als je goed oplet zal je zien dat er vanzelf mensen gaan kijken waar jij nou eigenlijk naar aan het kijken bent. Het leuke is, ga je nu met twee mensen staan staren, dan zullen er ook meer mensen mee gaan kijken. Met hoe meer mensen je gaat staren, hoe meer mensen er ook mee zullen gaan kijken, zij worden beïnvloed door de kracht van de massa (bij één persoon gaat 4% meekijken, bij 5 personen al 8% en bij 15 personen stopt al 40% van de mensen om eventjes mee te kijken!). Dit is zo krachtig dankzij het fenomeen social proof (sociaal bewijs) dit houdt in dat we in een situatie waarbij we zelf niet precies weten hoe we moeten reageren vaak naar anderen kijken om ons gedrag te bepalen. Hierdoor komt het ook dat als we getuige zijn van zinloos geweld (toch vaak een vreemde situatie) vaak niemand iets doet, dit heet het bystander effect. Je kijkt immers naar elkaar, als niemand dan initiatief neemt kan ook niemand dat daarvan afkijken. Logische oplossing, als wel iemand initiatief neemt het slachtoffer helpt, dan werkt het sociale bewijs hierbij mee. Mensen denken dan onbewust ‘oh, dit is het gedrag dat van mij verwacht wordt’ en dan gaan ze daar in mee. Mensen doen in ieder geval alles om niet buiten de groep te vallen.

Asch’s experiment

Er is een beroemd experiment uitgevoerd door Asch (1956) waarin een persoon een lijn te zien kreeg en vervolgens uit drie lijnen moest kiezen welke lijn er even lang was als de eerste lijn. Als voorbeeld, de proefpersoon zag deze lijn:

------------------
En moet dan kiezen welke van de volgende lijnen even lang is.

-------------------------------
------------------
--------------------------

Het mag duidelijk zijn dat dit een buitengewoon makkelijke taak is, waar een proefpersoon normaal gesproken geen enkele fout in maakt. Nu wordt de proefpersoon echter in een groep gezet, met 5 acteurs (de proefpersoon denkt dat dit ook deelnemers zijn). Nu moet iedereen hardop opnoemen wat hij denkt welke lijn er even lang is. De grap is alleen dat de 5 acteurs bewust een lijn aanwijzen die niet even lang is als de voorbeeldlijn. En wat bleek, tot grote verbazing van Asch zelf, 32% van de mensen ging niet meer in op eigen inzicht, maar ging mee met de rest van de groep en dus met een fout antwoord!

Na Asch’s experiment is dit fenomeen nog uitgebreid verder onderzocht en het blijkt dat conformiteit sterker wordt als: de groep het unaniem eens is, je weinig zelfvertrouwen hebt en als de groep bestaat uit experts, belangrijke mensen of juist mensen van gelijke stand (daar kan je je goed mee identificeren). Conformiteit daalt juist sterk als je al publiekelijk een standpunt hebt ingenomen, dan ben je juist sterk geneigd aan dit standpunt vast te houden. Deze punten worden ook dankbaar gebruikt in de reclamewereld. Denk aan reclames waarin verteld wordt dat duizenden mensen u voor gingen of dat 70% van de mensen al is overgestapt naar deze goedkope leverancier (ofwel, de groep is het unaniem eens). Vooral reclames van schoonheidsproducten spreken in op het lage zelfbeeld, ‘gebruikers van dit product horen er weer helemaal bij’, ‘ik ben het waard, u toch ook?’. Een voorbeeld van de invloed van groepen met anderen van de gelijke stand is te vinden in alle duizenden internetrecensies. Dat zijn mensen als u en ik, die iets over een product schrijven. Als het voor hen geldt, dan zal u dat product toch ook goed vinden?