Jodium innemen tegen radioactieve straling

Inname van jodium is een bewezen effectief middel tegen de opname van radioactieve straling door de schildklier. Als er berichten in het nieuws komen over vrijgekomen radioactieve straling uit een kerncentrale waar ook ter wereld duiken ook altijd meteen de berichten over jodiumpillen op. Hoe werkt jodium op de schildklier en waarom kunnen jodiumpillen helpen tegen opname van de straling? Voormalig Minister Schippers adviseerde mensen die binnen een bepaalde straal van een kerncentrale wonen preventief jodiumtabletten in te nemen.

Straling en jodium

Wat is radioactieve straling?
Het gevaar van radioactieve straling
Kanker door straling
Helpt jodium opname van radioactiviteit voorkomen?

Wat is radioactieve straling?

De term radioactieve straling slaat op het uitzenden van ioniserende straling door materialen. Dit betreft een een natuurkundig fenomeen: in een kerncentrale wordt gewerkt met instabiele isotopen en deze kunnen veranderen (ook wel desintegreren) en zo overgaan tot radioactief verval. In dit proces zenden de isotopen een ioniserende straling uit. De atoomkern veranderd dan van samenstelling, en bevat minder of juist meer neutronen of protonen. Op die manier ontstaan er nucliden en soms een isotoop van een ander element. In bepaalde situaties is het 'desintegratieproduct' of 'dochternuclide' op zichzelf ook weer instabiel. Dit proces zal doorgaan tot er weer een stabiele atoomkern gevormd is, dit heet in de natuurkunde een vervalketen.

Elk atoom is opgemaakt uit een positieve kern en meerdere negatieve elektronen eromheen. Als er een of meerdere elektronen wegvallen is het atoom langer neutraal maar een 'geladen deeltje' of ion. Straling die een elektron van een atoom kan wegschieten en daarmee dit atoom kan achterlaten als ion, noemen we ioniserende straling. Het type straling dat bij radioactiviteit wordt uitgezonden is ioniserende straling. In de volksmond heet dit dan radioactieve straling, maar eigenlijk klopt dat niet want het is niet de straling die radioactief is, maar alleen de stof zelf.

Het gevaar van radioactieve straling

Het grootste indirecte gevaar bij een kernramp is het vrijkomen van radioactief jodium dat door mensen en dieren in de schildklier wordt opgenomen. Dit kan hier nog jaren blijven zitten een de kans op kanker aanzienlijk verhogen. Slik je echter 'gewoon jodium' dan verzadig je daarmee de schildklier en beperk je de opname van het besmette jodium dat zich via de lucht verplaatst.

Radioactiviteit kan chemische veranderingen veroorzaken in menselijke cellen. Het vernietigd DNA moleculen tast op die manier onze erfelijke informatie aan. Dat is de reden dat kinderen van mensen die zijn blootgesteld aan deze straling nog generaties lang te maken kunnen krijgen met misvormingen en genetische gebreken. Het is een natuurlijk reactie van het lichaam om te pogen de beschadigingen te repareren. Als dit lukt is er niets aan de hand. Als het niet lukt spreken we van apoptose of het afsterven van cellen. Als het gedeeltelijk lukt treedt er een mutatie van erfelijke eigenschappen op. Hierbij geldt hoe meer blootstelling aan straling, des te meer kans op negatieve effecten en des te erger de gevolgen.

Kanker door straling

Kanker is de vijand die het meest op de loer licht als gevolg van stralingsblootstelling. Het betreft in wetenschappelijke termen een stochastisch effect. De mate en de duur van blootstelling aan radioactieve straling zijn bepalend voor het risico dat je loopt op de vorming van tumoren.

Met een Geigerteller kan gemeten worden hoe radioactief een omgeving is. Er is echter geen grens aan te wijzen die je vertelt wanneer je wel of niet een verhoogd risico hebt op het krijgen van een tumor. Daarom moeten ook mensen met een die kort risico hebben gelopen goed worden gemonitord. De kennis over de relatie tussen straling en kanker is nog steeds erg in ontwikkeling.

Helpt jodium opname van radioactiviteit voorkomen?

Ja dit kan inderdaad. De schildklier neemt van nature jodium op. Op het moment dat de mens in aanraking komt met radioactiviteit dan wordt radioactief jodium door de schildklier opgenomen. Wanneer de schildklier echter al verzadigd is met jodium is de opname hiervan minder.

Nieuw wetenschappelijk inzicht: jodium innemen wanneer je nabij een kerncentrale woont
Mensen tot de leeftijd van 40 jaar die binnen een straal van 10 kilometer van de kerncentrale Borssele en 20 kilometer van de centrales in Doel bij Antwerpen wonen krijgen jodiumtabletten voorgeschreven om ze te beschermen tegen het gevaar van radioactieve straling. Op 10 maart 2016 maakte Minister Schippers bekend dat daarnaast alle jongeren onder de 18 jaar en zwangere vrouwen die binnen een straal van 100 kilometer van een van de centrales wonen tevens geadviseerd wordt om jodiumtabletten in te nemen. Dit advies komt op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten. De tabletten kunnen via de apotheek of GGD-punten verkregen worden. De mogelijkheid bestaat daarnaast dat een run zal ontstaan op vrij verkrijgbare jodiumtabletten.