Moderne smaak: smaken worden steeds flauwer

Smaak of smaakzin is één van de zintuigen van de mens. Het is het gevoel dat mensen krijgen als ze iets proeven, voorafgegaan soms door de geur ervan. Smaak is ook kwaliteit. Het is niet voor niets dat mensen zeggen dat iemand smaak heeft of juist geen smaak heeft. Maar door het uitroeien van oude rassen met groenten en fruit, het niet langer volgen van de seizoenen bij groente- en fruitteelt en doordat fabrieken alleen maar smaakversterkers toevoegen is die smaak aan verandering onderhevig. Smaken worden in feite steeds flauwer, uitgesproken smaken zijn er bijna niet meer anders dan dat ze in een fabriek zijn gemaakt.

Smaakontwikkeling: lange tijd niet voor het plebs

Smaakontwikkeling is lange tijd niet iets voor het gewone volk of het plebs geweest. Alleen de elite kon tot ver in de negentiende eeuw beschikken over bijzondere producten die hun smaakpapillen vertroetelden. Het gewone volk daarentegen was al lang blij dat er überhaupt iets op het bord lag elke avond en wat dit dan was, maakte niet zoveel uit. Het belangrijkste was om de maag te vullen en om energie te krijgen om de dag weer door te komen.

Middeleeuwen: Grote eetfeesten met eten van over de hele wereld

In de middeleeuwen gaven koningen hele grote eetfeesten voor honderden mensen. In die tijd was dat gewoon en kosten noch moeite werden gespaard om de gasten te laten kennismaken met producten van over de hele wereld. In de gouden eeuw werden de mensen getrakteerd op gerechten die rijk gekruid waren en uit verre landen kwamen (met VOC schepen vanzelfsprekend vervoerd). Saffraan, peper, nootmuskaat, ze werden allemaal aangevoerd en gebruikt voor die diners. Het gewone volk moest het in die tijd doen met hele andere ingrediënten. Zij aten vooral pap en soms wat groenten.

Vanaf de negentiende eeuw meer geld voor de smaak van voedsel

Pas vanaf de negentiende eeuw werden mensen welvarender en konden ze meer tijd en aandacht aan het eten schenken. Tegenwoordig is het aanbod zo groot dat in feite iedereen kennis kan nemen van wat voor heerlijkheden er op deze wereld allemaal worden aangeboden. Daarbij heeft de moderne vervoersbranche natuurlijk een grote rol gespeeld. Schepen deden er vroeger maanden over om vanuit Indië naar Nederland te varen met hun voorraden. Verse voorraden konden dan ook niet worden overgebracht, maar gedroogde specerijen en kruiden wel. Nu een papaja tegenwoordig binnen een dag van Indonesië naar Nederland kan worden gevlogen worden steeds meer smaken gemeengoed.

Contact met andere culturen - de uitwisseling van smaken

Daarnaast heeft het contact met andere culturen gezorgd voor uitwisseling van smaken. Door vakantie en immigratie hebben veel meer andere gerechten hun toegang tot de Nederlandse keuken gevonden en zijn ze ook gemeengoed geworden. Elk modern gezin echt toch tegenwoordig maximaal wel een paar keer in de week iets anders dan de Hollandse pot die bestaat uit aardappelen, groente en een stukje vlees.

Door commerciële vraag vooral smaakvervlakking

Hoewel alle ingrediënten aanwezig zouden zijn om een pure smaak te ontwikkelen, is dat weer niet echt het geval. De industriële ontwikkeling heeft er voor gezorgd dat zelfs de voedingsindustrie is gericht op hoog rendement, lange houdbaarheid en op een mooi en gelijkmatig uiterlijk. Dit zorgt echter voor smaakvervlakking, want groenten komen tegenwoordig vaak uit “groentefabrieken’ die geleid worden als elke andere fabriek en waarbij smaak niet voorop staat. De consument werkt daar overigens ook aan mee. Tegenwoordig wil iedereen op de gekste momenten aardbeien, tomaten en komkommers eten, terwijl het daar het seizoen helemaal niet voor is.

De tegenbeweging van de smaakvervlakking

Gelukkig is er ook een tegenbeweging die wil proberen om de smaak weer zoveel mogelijk terug te brengen. De originele smaak komt weer naar voren in de branche die zich bezighoudt met de verbouw en verkoop van biologische en streekproducten. Ook bieden biologische supermarkten een steeds groter assortiment.

Slow Food

Over de hele wereld is inmiddels ook een organisatie opgestaan die zich verzet tegen het verdwijnen van smaken en het meeleven met de natuur. Deze Slow Food organisatie zet zich in voor lekker, puur en eerlijk eten. Daarbij houdt ze tevens rekening met het milieu, planten en dieren en de eigen gezondheid.

Restaurants en kookclubs

Ook in de restaurantbranche raken mensen er steeds meer van overtuigd dat de manier waarop we in deze eeuw met ons eten omgaan, niet de juiste is. Een deel van de etablissementen kweekt tegenwoordig zelf groenten (vaak bij de gelegenheid), er wordt seizoensgebonden gekookt en ingrediënten die worden ingekocht zijn vaak biologisch. De term puur is bovendien zo langzamerhand bij elke kookclub en in elk kookboek te vinden. Natuurlijk, vers en ambachtelijk lijken weer meer voet aan de grond te krijgen dan de kassen die als fabrieken fungeren om zoveel mogelijk eten te spuien.

Mensen met de lagere inkomens: weinig kans op eerlijke smaken

Bezwaar is echter wel dat vooral de mensen met de lagere inkomens niet in aanmerking komen voor deze smaakverandering. De producten uit de biologische winkels zijn doorgaans veel te duur voor hen waardoor zij blijven aangewezen op kip uit een megastal, tomaten die zijn geteeld op glaswol en brood dat meer toevoegingen bevat dan eerlijk meel.