Een kind met een angststoornis

Op school zijn er steeds meer kinderen met een stoornis. Dit is voor de leerkracht, de ouders en het een kind zelf een probleem waar ze mee om moeten leren gaan. Eén van de stoornissen die veel voorkomt is faalangst. Maar er zijn diverse vormen van angst (reëel of ingebeeld) die gewoon functioneren beperken. Er worden elf vormen van angststoornissen erkend, die al dan niet samen gaan met een paniekaanval, een fobie of stress. Paniek en agorafobie kunnen zelf niet worden gediagnosticeerd.

Agorafobie

• Angst voor situaties waarin ontsnappen moeilijk of beschamend is of waarin geen hulp mogelijk is. Voorbeelden zijn: alleen buitenshuis zijn, in een mensenmassa of reizen met de trein/bus.
• Bepaalde situaties worden vermeden of alleen met angst voor paniek doorstaan of met de aanwezigheid van een begeleider.
• De angst is niet toe te schrijven aan een andere psychische stoornis, zoals bijvoorbeeld sociale fobie.

Sociale fobie

• Er is sprake van duidelijke en aanhoudende angst voor situaties waarin men sociaal moet functioneren of iets moet presteren. Men wordt blootgesteld aan onbekenden of een mogelijke kritische beoordeling door anderen.
• Terechtkomen in de gevreesde situatie leidt tot angst die zich kan uiten in een paniekaanval.
• Degene is zich er van bewust dat de angst overdreven of onredelijk is. Let op: bij kinderen is dit niet altijd het geval.
• De gevreesde situatie wordt vermeden of doorstaan met angst.
• De vermijding belemmert het doen en laten in het dagelijks leven.
• Er is sprake van een duur van tenminste zes maanden bij personen onder de 18 jaar.
• De angst is geen gevolg van een somatische aandoening of een andere psychische stoornis of van fysiologische effecten van een middel. Denk hierbij aan geneesmiddelen of drugs.

Paniekaanval

Er is sprake van een paniekaanval als binnen een begrensde periode van intense angst of onbehagen vier of meer symptomen ontstaan en binnen tien minuten een maximum bereiken.

Waarneembare kenmerken zijn:

• Hartkloppingen
• Huilen
• Woede-uitbarstingen
• Verstijven
• Transpireren
• Trillen/beven
• Gevoel van ademnood/verstikking
• Pijn in de borst
• Misselijkheid/buikklachten
• Duizeligheid
• Hyperventilatie
• Angst zelfbeheersing te verliezen of gek te worden
• Angst dood te gaan
• Verdoofd/tintelend gevoel
• Opvliegers/koude rillingen

Bij kinderen kan er ook sprake zijn van een schoolfobie. Deze wordt niet apart vermeld, omdat het als een uiting van een angststoornis wordt gezien. De definitie van een schoolfobie is dat het kind een weerzin heeft om naar school te gaan. Mogelijke factoren hiervoor zijn:

• Angst voor het schoolgebouw, de leerkracht of leerlingen (sociale angst)
• Angst om van huis te gaan (scheidingsangst)
• Eigen lichamelijke ziekte, zodat er een excuus is om niet naar school te gaan
• De gezinssituatie

Een kind met een angststoornis kun je herkennen aan het volgende gedrag:

• Vermijdingsgedrag
• Gespannenheid, druk in het hoofd en minder energie voor lichamelijke activiteiten
• Hyperventilatie
• Dwanghandelingen

Didactische opmerkingen

Een kind met een angststoornis vraagt een andere benadering van de docent. Het is belangrijk om niet te veel te willen van de leerling, zonder te gaan betuttelen.
Voor aanpassingen in de leerstof is het belangrijk dat het kind korte en overzichtelijke taken krijgt, die haalbaar zijn. Gebruik eenvoudige taal en zorg voor een rustgevende en veilige omgeving.
Ga uit van de sterke punten van het kind. Zo bouw je het zelfvertrouwen op. Je kunt hierbij denken aan een aangepast programma, zodat je kunt zorgen voor succeservaringen.
Afleidende activiteiten kunnen de angst even doen vergeten en ontspanning brengen. Op deze manier kun je er voor zorgen dat het kind weer plezier in school krijgt.

Pedagogische opmerkingen

Het is voor het kind belangrijk dat de docent rustig, vriendelijk en neutraal overkomt. Vermijd kritiek en straf die als bedreigend kunnen overkomen. Wanneer een kind weer rustig is kun je hier eventueel weer op terug komen.
Bij de benadering van het kind is het van belang dat je de angst erkent, complimentjes geeft om het zelfvertrouwen te bevorderen en direct antwoord geeft.

Tips voor thuis

Angst kan beperkt worden door een geordend en voorspelbaar leefmilieu, waarbinnen over angst gesproken kan worden. Zo kun je een kind geruststellen.
Je kunt hierbij denken aan vaste tijden waarop je eet, moet douchen en naar bed gaat. Ook is het van belang dat duidelijk is voor het kind wat wel en wat niet mag en welke verwachtingen men heeft.
Ook is het raadzaam om eens na te denken in hoeverre de tijdsinvulling van het kind zijn angst kan verminderen. Bepaalde programma's, films of computerspelletjes zijn niet rustgevend of angstverminderend. Stimuleer kindvriendelijke programma's.
Het is belangrijk te kijken hoe angst bij eerdere momenten werd overwonnen. Misschien werkt dat de volgende keer wel net zo. Positieve ervaringen van eerder kunnen in toekomstige gevallen een uitkomst bieden.