Hoe help je een meisje tevreden te zijn over haar lichaam?

Kinderen, vooral meisjes, kunnen een negatiever beeld van hun eigen lichaam krijgen door de onrealistische beelden die tv en bladen hen voorschotelen. Denk aan graatmagere fotomodellen. Maar uit Nederlands onderzoek blijkt, dat niet alleen het plaatje invloed uitoefent. Door het beeld te voorzien van realistische informatie, wordt het negatieve effect op het zelfbeeld tegengegaan. Verbazend genoeg, helpt het juist niet om iets te schrijven als 'dit beeld kan je zelfbeeld negatief beïnvloeden.' Lees verder voor de ontdekkingen van promovenda Jolanda Veldhuis. Uit internationale onderzoeken blijkt het keer op keer: kinderen, en dan vooral meisjes, raken vaak sterk beïnvloed door de onrealistische beelden die bladen en tv hen voorschotelen, zoals broodmagere fotomodellen. Nationaal onderzoek op dat gebied was tot nu toe een beetje dun gezaaid. Daar is verandering in gekomen met het onderzoek van promovenda Jolanda Veldhuis, van eind 2014. Ze promoveerde op dit onderwerp bij de Vrije Universiteit in Amsterdam. Misschien nog interessanter dan de vraag óf onrealistische 'ideaalbeelden' van invloed zijn op het zelfbeeld van een kind, is de vraag wat je eraan kunt doen. Gelukkig richtte haar onderzoek zich ook op deze vraag.

Kijken naar graatmagere modellen

In de wereld van de bladen is er eindelijk een reactie ontstaan op de trend om graatmagere modellen in de reportages en op de cover te laten verschijnen. Modellen die niet alleen leven op het spreekwoordelijke blaadje sla, maar ook nog eens via programma's als Photoshop van een nog dunner lichaam worden voorzien1 Steeds meer - maar nog altijd een minderheid! - van de bladen nemen hun verantwoordelijkheid en plaatsen wat minder onrealistische beelden. Een van de redenen is, dat nu onomstotelijk vaststaat dat deze beelden een negatieve invloed hebben op het zelfbeeld van het kind of de jonge vrouw of (in mindere mate) man.

Niet altijd negatieve reacties

Als een meisje kijkt naar een afbeelding van een superdun model, wordt zij dan minder tevreden over haar eigen lichaam? Dat kan inderdaad, blijkt uit Veldhuis' onderzoek. Maar verrassend genoeg is niet de afbeelding of foto alleen bepalend. Er gaat ook invloed uit van de tekst bij de beelden.

Eerlijke informatie helpt, waarschuwen voor gevolgen niet

Veldhuis stelt, dat de beste manier om ontevredenheid veroorzaakt door onrealistische beelden af te wenden, bestaat uit eerlijke informatie: “Simpele informatie werkt, maar een waarschuwing werkt al gauw averechts.” Die simpele informatie kan uit slechts een handvol woorden bestaan, zoals 'deze vrouw heeft ondergewicht.’ Het blijkt dat zulke woorden de tevredenheid over het eigen lijf in stand houden. Echter, en hier wordt het verhaal wat verbazender: als je niet sec de informatie over het lichaam van het model geeft , maar over het effect van dat lichaam, bijvoorbeeld door te zeggen 'het kijken naar foto's van dit soort modellen kan je zelfbeeld beïnvloeden', hielp dat niet om ontevredenheid over het lichaam te voorkomen.

"Dit is heel normaal"

Het is een tikje gemeen om bij een foto van zo'n gratenpakhuis te liegen en te zeggen dat dit lichaam een 'normaal' gewicht heeft. Maar het brengt via dit onderzoek wél aan het licht, dat dit soort misleidende informatie er extra aan bijdraagt dat meisjes ontevreden zijn over het eigen lijf. Ook dergelijke reacties van leeftijdgenootjes hebben diezelfde uitwerking. Bagatelliseert een ander meisje het ondergewicht door te zeggen dat het 'maar een paar kilo te weinig' is, dan zijn meisjes die de beelden en deze teksten bekijken, ontevredener over hun lichaam.

Realisme in de media

Veldhuis komt met de hoopvolle conclusie dat de media via relatief simpele maatregelen kunnen zorgen dat meisjes geen onrealistische maatstaven aannemen voor een normaal lichaam. Bijvoorbeeld door in teksten een realistisch beeld te geven, via eerlijke informatie over de vraag wat een gezond of normaal gewicht is.

Je tiener informeren

Uit dit onderzoek wordt het niet afgeleid, maar het is logisch aan te nemen dat we als ouders een soortgelijke richtlijn kunnen hanteren. Bijvoorbeeld door jonge meisjes uit te leggen wat een normaal gewicht is, eventueel met een nuchtere graadmeter als de BMI-index bij de hand. Maar het is ook belangrijk om de blootstelling aan dit soort media te beperken. Vrijheid is mooi, maar als ouder heb je wel degelijk het recht om je kind te vertellen waarom je niet wilt dat zij (te veel) leest in bladen die een ongezonde leefstijl promoten. Er zijn ouders die kinderen een computer- of tv-strippenkaart geven, waarmee zij zelf hun favoriete programma's kunnen bekijken of kunnen bepalen wanneer zij op internet surfen. Natuurlijk kunnen kinderen veel achter je rug doen, maar bespreekbaar maken aan de hand van eerlijke informatie en aangeven dat je hier paal en perk aan wilt stellen en waarom, is een stap in de goede richting. Net als in geval van roken, is een waarschuwing als 'het is niet goed voor je zelfbeeld' niet de sterkste troef, maar wel de naakte, door solide bronnen (Voedingscentrum, wetenschap) gevoede waarheid over wat écht normaal is en wat niet.

"You're so ana!"

Het is een vreselijke kreet, die lange tijd mode was onder tieners en jonge vrouwen. 'You're so ana!' is een afkorting voor 'wat zie jij er anorectisch uit'! en geloof het of niet, het is als compliment bedoeld. Net als het onhaalbare 'maatje 34' ofwel 'size zero', is dit een begrip geworden onder jongeren die flirten met ondergewicht. Helaas kan het - door de media gevoede - ontevreden zijn met het eigen lichaam uitdraaien op vrijwillige uithongering en extreme dieetvormen. Echter, zo'n vaart loopt het meestal niet. Anorexia is een realistisch probleem, vooral onder vrouwen, maar er gaat meestal een complex geheel aan factoren onder schuil. Niet alleen ontevreden zijn over het eigen lichaam, maar ook een gebrek aan zelfvertrouwen, negatieve ervaringen vanaf kindsbeen af aan als het gaat om ondersteuning uit de omgeving, of andere psychische aandoeningen hangen ermee samen. Dan nog zijn kinderen kwetsbaar en is waakzaamheid geboden. Ga liever vroeger dan later het gesprek aan.