Tanden wisselen bij kinderen; het verhaal van de tandenfee

Tanden wisselen. Vanaf vier jaar oud beginnen kinderen met het omwisselen van hun melktandjes naar het gebit dat ze de rest van hun leven moeten gaan gebruiken. Veel kinderen zien het wisselen van hun tanden als iets spannends en veel ouders geven hier nog een extra dimensie aan door het gebruik van de legende van de tandenfee. De tandenfee haalt 's nachts je tanden onder je kussen vandaan en plaatst er wat geld voor in de plaats.

Inhoudsopgave

• Het verhaal van de tandenfee
• Hoe maak je de tandenfee echt?
• De tandenfee komt over de hele wereld

Het verhaal van de tandenfee

Het verhaal van de tandenfee is een folklore die vanuit de Verenigde Staten van Amerika is overgewaaid naar Europa en de rest van de wereld. Het verhaal van de kleine fee wordt vaak verteld door ouders aan hun kinderen die beginnen of druk bezig zijn met het inwisselen van het melkgebit voor hun volwassen tanden.

Het verhaal

Wanneer een kind zijn of haar eerste melktand verliest, wordt het vaak door ouders aangemoedigd om de tand onder het hoofdkussen te leggen. Als het kind 's nachts slaapt, zal de tandenfee langskomen en de verloren tand meenemen. In ruil hiervoor krijgt het kind een presentje, meestal in de vorm van een muntstuk.

De tandenfee, zo gaat het verhaal, heeft hele mooie, schone en witte tanden. Ze poetst haar tanden minstens drie keer per dag en doet dat lang genoeg om alle tanden goed schoon te krijgen. Ze wil graag dat alle kinderen ook hun tanden goed poetsen en daarom komt ze vaak 's nachts even kijken hoe de tanden eruitzien. Als de tanden mooi en schoon zijn, wil ze eigenlijk een cadeautje geven, maar goed poetsen moeten de kinderen natuurlijk niet voor een cadeautje doen. Daarom geeft de tandenfee alleen een cadeautje als er één van die mooie kindertandjes wordt verwisseld voor een grotere en nieuwe tand. Wat de tandenfee met al die melktanden doet is maar net hoe de fantasie zich vorm geeft. Bewaart ze alles in een groot kasteel, of liggen ze gelabeld en al in een mooi museum?

Het ontstaan van het verhaal

Het wisselen van de tanden werd in vele oude culturen gezien als een ritueel onderdeel van het leven. Daarom werden de melktanden vaak bewaard en begraven wanneer de eigenaar van de tanden kwam te overlijden. Later werden de tanden begraven in de grond om zo te voorkomen dat een boosaardige heks een vloek over de melktanden, en daarmee het 'nieuwe' gebit, kon uitspreken. Melktanden van kinderen werden ook aan dieren gegeven. De nieuwe tand zou een gelijkenis hebben met het dier en zijn eigenschappen in zich meedragen.

In de 18e eeuw ontstond er in Frankrijk een soort voorloper van de tandenfee. Deze fee hielp de mensen zich te ontdoen van een boze koning door zich als een muis te vermommen en 's nachts onder het kussen van de boze koning te gaan liggen. De fee, of muis, zou de tanden van de koning hebben uitgeslagen. Zo zou de fee de bijnaam 'tandenfee' hebben gekregen.

Pas in de 20e eeuw kwamen de fee en het tanden wisselen bij kinderen echt samen in één verhaal. De tandenfee werd gezien als een 'gewone' goede fee, maar dan één die gespecialiseerd was in het verwerken van melktanden. De fee geeft in ruil voor de tand een presentje aan het kind. Een ruilhandel die we ook nu nog goed kennen, zoals bijvoorbeeld het uitwisselen van trouwringen.

Theater

Het verhaal is in het begin van de twintigste eeuw ontstaan en daarna opgepakt door de media. Het verwierf echte bekendheid door het toneelstuk, geschreven in 1927 door de Amerikaanse Esther Watkins Arnold. In dit voor kinderen bedoelde toneelstuk speelde een typetje gebaseerd op de tandenfee de hoofdrol. Later kwam de tandenfee terug in tekenfilms als Fairly Odd Parents en in een meer volwassen versie in de film Hellboy II: The Golden Army.

Hoe maak je de tandenfee echt?

Wanneer kinderen gaan doorvragen over de tandenfee, is het voor ouders soms lastig om het verhaal overeind te houden. Vergelijk het met het in stand houden van de Sinterklaas-mythe. Hoe kun je je kinderen toch laten geloven dat de tandenfee echt bestaat. Iedere ouder met een beetje fantasie kan vast wel iets bedenken om het verhaal echter te laten lijken, maar een aantal ideeën ter inspiratie zijn nooit weg:

• Gebruik feeënstof - Laat een beetje feeënstof achter op het geld, op de rand van het bed of in de vensterbank. Maak het af met kleine voetstapjes van bijvoorbeeld een pop of een Lego-poppetje. Zo lijkt het of de tandenfee echt langs is geweest.
• Een beker drinken - Zet een glas water naast het bed van het kind en laat het kind de tand onderin het glas leggen. Als het water in het glas de volgende ochtend van kleur is veranderd, moet de tandenfee er wel in zijn geweest om de tand te kunnen pakken.
• Een kaartje - Hoe klein de tandenfee ook is, schrijven kan het natuurlijk wel. Een persoonlijk kaartje is natuurlijk een cadeautje op zich!
• Knutselen - Maak iets moois met of van het geld, of maak een echte toverstaf en vertel dat het de tandenfee deze is vergeten.
• Foto - Wat is echter dan je kind met de tandenfee op de foto te zetten. Met fotoshoppen kom je een heel eind!

De tandenfee komt over de hele wereld

Niet alleen in Nederland en de Verenigde Staten van Amerika komt de tandenfee bij de kinderen langs. Het is een wereldwijd fenomeen, waarbij er in verschillende landen verschillende gewoontes bestaan.

Japan, Brazilië en Griekenland

In onder andere Japan, Brazilië en Griekenland leggen de kinderen de tanden niet onder het kussen. Nee, hier worden de tanden van het ondergebit op het dak van het huis gegooid en gaan de tanden van het bovengebit juist onder de vloer van het huis. Hiermee worden de nieuwe tanden, zo gaat de legende, gestimuleerd om recht omhoog of omlaag te groeien zodat de kinderen later een mooi en strak gebit kunnen tonen

Italië, Spanje, Turkije, Scandinavië

Ook in Italië, Spanje, Turkije en Scandinavië komt de tandenfee 's nachts de melktanden onder het hoofdkussen van het kind weghalen. In deze landen legt de tandenfee geen geld, maar vaak een klein cadeautje onder het kussen terug.

Mexico en Frankrijk

Ook in Mexico en Frankrijk leggen kinderen hun melktanden onder het kussen. De fee die bij hen langskomt is echter niet een fee maar een muis, deze wordt in het Spaans ratón de los dientes en in het Frans La Petite Souris genoemd. De muis legt ook hier een cadeautje voor het kind neer.

Mongolië

Wellicht de meest vreemde variant op het verhaal van de tandenfee is terug te vinden in Mongolië. Hier geeft het kind dat zijn of haar tand is kwijtgeraakt, de volledig ingevette tand aan een hond. Het kind vraagt aan de hond om de tand aan te nemen en een mooiere en betere ervoor terug te geven.