Espadrilles: zomers schoeisel uit het Baskenland

Espadrilles. Wanneer het zomer wordt, zie je ze weer overal. In alle kleuren en in verschillende maten en modellen. Effen of met streepjes, gesloten of open, met of zonder riempjes, met of zonder rubber onder de typische zool uit koord. De "luxe flip flop" wordt deze zomerschoen ook wel eens genoemd. Oorspronkelijk afkomstig uit het Baskenland, maar nu met stevige concurrentie uit China door de lagere fabricagekosten daar.

De espadrille

Voordelen

De espadrille is een vederlichte schoen die je met plezier draagt in de zomer. Door hun handig formaat en het feit dat je ze heel plat kan maken, zijn het handige schoenen om mee op reis te nemen. Ze nemen weinig plaats in in de koffer en kunnen zelfs in een handtas. Espadrilles beschermen de voeten tegen de regen maar ook tegen de felle zon.

Nadelen

Toch heeft deze sympathieke zomerschoen ook enige minpuntjes. Een eerste is dat ze niet erg stevig om de voet zitten. Ze bieden dus niet veel steun en zijn bijgevolg niet erg geschikt voor lange wandelingen of wandelingen op oneffen ondergronden. Een ander minpunt is hun korte levensduur. Daarom worden ze ook wel eens "de luxe flip flop" genoemd. Elke zomer ben je bijna verplicht een nieuw paar te kopen aangezien het vorige paar er maar versleten zal bijliggen. Niet dat vrouwen (en sommige mannen) dit zo erg vinden!

Het bovenste deel van de espadrille

De bovenkant bestaat uit stof, meer bepaald uit canvas of katoen. Dit deel wordt uit een stuk vervaardigd, van de teen tot aan de hiel.

Het onderste deel van de espadrille

De onderkant van de espadrille bestaat uit koord. Dit is een typisch kenmerk van de espadrille. De ondergrond uit touw loopt ook een stukje door aan de voorkant van de schoen. Boven- en onderkant worden met grote steken aan elkaar genaaid. Soms wordt er onder de zool nog rubber gekleefd zodat het touw van de zool niet te snel zou afslijten. In sommige gevallen wordt het rubber zodanig gegoten dat het op touw lijkt. Sommige zolen van espadrilles worden nu ook gemaakt met kunstmatig touw en zelfs met een kunststof die op touw lijkt. In sommige gevallen worden de zolen ook van jute gemaakt. Jute wordt erg goedkoop gefabriceerd in Bangladesh en dus wordt de jute voor de zolen van de espadrilles van daar ingevoerd.

Modegrillen

De zolen waren oorspronkelijk zeer plat, maar nu bestaan er ook modellen met een hak. Ook de bovenkant onderging heel wat veranderingen. Je hebt nu modellen met open of gesloten hiel, met open of gesloten tenen, met of zonder riempjes die je rond de enkel of zelfs rond het been kan knopen. Verder bestaan espadrilles in alle effen kleuren maar heb je ze ook met streepjes of met allerlei prints. Je hebt heel goedkope modellen maar je hebt ook modellen van grote namen in de modewereld.

Oorspronkelijk afkomstig uit het Baskenland

Oorsprong van de naam "espadrille"

Het woord "espadrille" is Frans. Het komt van het Catalaanse "espardenya". Espardenya komt van "espart" dat op zijn beurt afgeleid is van "esparto". Esparto is een sterke, touwachtige grassoort die te vinden is rond de Middellands Zee en waar touw mee wordt gemaakt.

Geschiedenis van de espadrille

Van Egypte naar Europa
Espadrilles bestaan al heel lang. Hun oorsprong zou teruggaan op de oude Egyptische sandalen, later overgenomen door de Romeinen. In 1322 vindt men de naam "espardenya" reeds terug in geschriften in Catalonië. In de zeventiende eeuw werd de espadrille een beschermd product. Het was in de streek van Valencia verboden om espadrilles te maken, te verkopen of zelfs aan te bieden in de buurt van Joden, Arabieren of andere mensen "die niet van onze natie zijn".

Saint-Laurent-de-Cerdans

Rond 1860 wordt de fabricagetechniek vanuit Spanje geïntroduceerd door Francisco Sans. Hij leert het proces aan aan zijn neef Joseph Sans, die in Saint-Laurent-de-Cerdans woont. In het begin van de twintigste eeuw zijn in Saint-Laurent-de-Cerdans zo'n 1000 inwoners van de 3000 die het dorp telt, actief in het fabriceren van de espadrilles. Saint-Laurent is op dat moment een van de grootste productiecentra van Frankrijk. Het is pas rond 1950 dat de productie afneemt door de crisis. Vele kleine ateliers moeten hun deuren sluiten. In 1976 zijn er in Saint-Laurent-de-Cerdans nog slechts 490 personen die in de espadrille-industrie te werk gesteld zijn.

Mauleon-Licharre

Andere grote fabrikanten van espadrilles vind je terug in het Franse dorp Mauleon. Begin 19de eeuw besloten touwslagers en wevers sandalen te maken. Spoedig begon de sandaal ook afnemers te vinden buiten het Baskenland. In het Noorden van Frankrijk waren ze erg geliefd bij de mijnwerkers. Zij besloten een rubberen zooltje onder de touwen te leggen, omdat de sandalen anders te snel versleten. Het merk Pataugas leverde dan weer schoeisel voor het Franse leger. Het was zo'n bekend merk dat espadrilles later vaak gewoon "pataugas" werden genoemd. Tot in 1960 was het vooral de schoenenindustrie die Mauléon op de kaart plaatste. Daarna kregen ze veel concurrentie uit onder andere China. De espadrillefabriek van Mauléon kan je gaan bezoeken van 1 maart tot 30 september en je vind ze route de Tardets. Op 15 augustus is er in Mauléon een feest ter ere van de espadrille en de pelota. Eerst wordt er een mis gezongen in het Baskisch, daarna zijn er partijtjes pelota en typische dansen uit de streek. Op de Dienst voor Toerisme (10 rue J.-B. Heugas) staat een reuze-espadrille gemaakt door ambachtslieden van Mauléon. De espadrille is zo groot dat ze zelfs in het Guiness Book of Records werd opgenomen.

Spaanse Burgeroorlog

Tijdens de Spaanse Burgeroorlog waren er niet veel espadrilles te koop. Vele vrouwen maakten espadrilles thuis. De zool werd gemaakt met oude autobanden en de bovenkant werd gehaakt.

Spaanse infanterie

In 1964 droeg de Spaanse infanterie espadrilles. Dit was vastgelegd door een Koninklijk Besluit.

1970

Rond 1970 werden espadrilles overal geweerd. Ze werden beschouwd als erg ouderwets en werden geassocieerd met folklore en regionale tradities.

De espadrille nu

In de 21ste eeuw zijn de espadrilles weer populair geworden en niet alleen meer aan beide kanten van de Pyreneeën. Je vindt ze over heel Europa en ook in Zuid-Amerika en China zijn ze erg populair. In de Pyreneeën zelf worden ze niet zo vaak gedragen door het bergachtige landschap en het klimaat in de bergen. De meeste espadrilles worden uitgevoerd naar de steden. Slechts weinige espadrilles worden nog in het Baskenland gefabriceerd. De meeste komen uit China, India of Bangladesh. Ooit werden espadrilles alleen door boeren gedragen, nu draagt iedereen ze. Jong en oud, onder een sportieve of geklede outfit, man of vrouw.

De espadrille op het Amerikaanse continent

Ook op het Amerikaanse continent komt de espadrille voor, zowel in Noord- als in Zuid-Amerika. In de Anasazi-cultuur van New Mexico wordt er reeds gerefereerd naar de espadrille als schoeisel voor de komst van de Europeanen. In de Andes maakt de espadrille reeds lang deel uit van de typische klederdracht. Vaak gaat het hier om een wit exemplaar met touwen rond de enkels. Ook in andere Zuid-Amerikaanse landen worden espadrilles gedragen door landbouwers. Het is immers een licht schoeisel, dat goed aan de voet zit en dat beschermt tegen zowel regen als felle zon.

Weetjes over de espadrille

• Salvador Dali, de bekende Spaanse schilder, is op verschillende foto's te zien met Catalaanse espadrilles aan zijn voeten.
• Espadrilles maken deel uit van het traditionele kostuum waarin de sardane en de ball de bastons, typische dansen uit de Pyreneeën, worden gedanst.
• Guust Flater (Gaston Lagaffe), de stripheld van André Franquin, draagt versleten, blauwe espadrilles.
• In het theaterstuk "Le père Noël est une ordure" komt een monoloog voor waarin het ontstaan van de espadrille wordt verklaard. De echte uitvinder zou Felix zijn, gespeeld door Gérard Jugnot. Spijtig genoeg werd deze uitvinding van hem gestolen door zijn beste vriend. Deze scène werd niet hernomen in de gelijknamige film.
• In een sketch van "Les Nuls" wordt de draak gestoken met de espadrille: "En espadrilles, on a l'air d'un con" (in espadrilles zie je er uit als een sukkel).
• In Canada, meer bepaald in het Franstalige Quebec, noemt men hardloopschoenen ook wel "espadrilles".
• De espadrille maakt integraal deel uit van het gala-uniform van de regionale politie van Catalonië, de Mossos d'Esquadra. Hun espadrilles zijn blauw van kleur.