De geneeskracht van beuk

De beuk kan een hoogte van 50 meter bereiken en wel 1000 jaar oud worden, tenminste in Duitsland. In Nederland schijnt een beuk hooguit rond de 200 jaar oud te kunnen worden. Zijn omvang kan in Duitsland oplopen tot tien meter. De grootste omvang van een beuk in Nederland was slechts vijf meter. Deze enorme boom groeit vooral in Midden- en West-Europa. Hij houdt van vochtige grond en een regenrijk klimaat. In parken wordt de beuk vaak aangeplant. Hij verspreidt zichzelf of wordt aangeplant in bossen. Hij houdt van gemengde bossen. De beuk biedt de mensen eetbare zaadjes en jonge blaadjes. Blaadjes zijn stofwisselingstimulerend. Daarnaast wordt de schors en het hars voor medicinale doeleinden ingezet. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Beukenootjes
• Niet meer dan 20 verse beukenootjes
• Beukenootjes en dieren
• Blaadjes zijn eetbaar
• Schors en hars van de beuk
• Naamgeving
• Boek en beuk
• Inhoudsstoffen
• Spataderen

Beukenootjes

Geroosterde beukenootjes zijn lekker en kunnen geen kwaad. Door het roosteren vervliegt de cyanide die in piepkleine hoeveelheid in het beukenootje voorkomt. Je kunt in plaats van roosteren de beukenootjes een weekje laten drogen om ze cyanidevrij te maken. In Engeland maakte men tot ver in de 19e eeuw een olie van beukenootjes voor zowel culinaire toepassingen als lampoliegebruik. De nootjes werden in Engeland bovendien geweekt in water om ze daarna te drogen en tot meel te bereiden. Het weken in water was om ze vrij van cyanide te maken. Na de Tweede Wereldoorlog was er in Duitsland weinig te eten. Er was onder andere te weinig olie. Men besloot beukenootjes te gebruiken om olie van te maken.

Niet meer dan 20 verse beukenootjes

Marcel de Cleene, die een Gids risicoplanten schreef, adviseert om niet meer dan 20 verse beukenootjes te eten. Er zit de alkaloïde fagine in dat je duizelig en slaperig maakt. Ook bevat het giftige saponinen, oxaalzuur en het enzym thiaminase, wat vitamine B afbreekt. Daarnaast stelt De Cleene dat mogelijkerwijs alleen met aflatoxine beschimmelde beukenootjes een giftige werking hebben.

Beukenootjes en dieren

Aangezien er blauwzuur of cyanide in beukenootjes zit, kun je deze niet aan dieren geven. Je zou ze wel eerst kunnen roosteren of een week kunnen laten drogen om ze met diervoeder te mengen. Geef je toch verse en ongeroosterde beukenootjes aan dieren dan is er kans op beschadiging van het darmslijmvlies.

Blaadjes zijn eetbaar

Behalve de beukenootjes zijn ook jonge beukebladeren te eten. Deze zijn fris zuur en zijn prima bruikbaar als alternatieve bladeren voor een originele salade. De jonge bladeren kun je oogsten in april en mei en de beukenootjes zijn oogstbaar in september en oktober. De bladeren bevorderen de spijsvertering van de mens. In Duitsland worden de bladeren gebruikt omdat ze ontstekingsremmend zijn. Ze kunnen tandvleesproblemen en wondzweren tegen gaan.

Schors en hars van de beuk

Behalve de blaadjes en zaadjes wordt de schors en de hars om medicinale redenen gebruikt. Hout wordt tot houtskool gemaakt. Als je dat inneemt neemt het allerlei maaginhoud op, wat kan helpen bij vergiftigingen. Het hout en de schors worden onder andere gebruikt om azijn op te laten trekken. Daarnaast zijn beukenhout en -schors geschikt om kaliumcarbonaat van te maken. De schors wordt medicinaal ingezet bij luchtwegenaandoeningen, darmparasieten, diarree, huidziekten en reumatische pijnen zoals artritis, jicht en artrose. Beukenhoutteer is een traditioneel medicijn bij tuberculose en andere longaandoeningen.

Naamgeving

De Latijnse naam in de wetenschap gebruikt wordt voor deze plant is Fagus sylvatica. De naam sylvatica komt van het Latijnse woord ´sylva´, wat bos betekent. Sylvatica betekent zoiets als ´bosbewoner´. Fagus komt van fago wat een term is voor bomen met ronde vruchten. In het Duits heet deze boom Rotbuche. In het Engels wordt de beukeboon European beech genoemd. De Fransen zeggen Hêtre tegen deze boom en wat zeggen de Friezen? Boek!

Boek en beuk

De oorsprong van het woord ´boek´ heeft sterk met de beuk te maken. In de Duitse taal heet de beuk ´Buche´, dus daaruit blijkt ook al de overeenkomst. Het woord boek is vrij jong want boeken bestaan pas sinds de boekdrukkunst. Toen de boekdrukkunst net was uitgevonden nam men letters van beukenhout. Daarvoor werden er al boekingen gedaan op plankjes van beukenhout. Op die manier ligt de naam beuk ten oorsprong aan het woord ´boek´. Misschien moeten we eigenlijk spreken van beukdrukkunst want middels beuken kon men de drukkunst uitvoeren.

Inhoudsstoffen

Verschillende delen van de beuk beschikken over andere inhoudsstoffen. Ze staan niet allemaal opgesomd; hier zijn de belangrijkste:

• De bladeren bevatten flavonolglycosiden, looistoffen of tanninen, vitamine C, etherische oliën.
• De nootjes bevatten vooral globuline, vette olie, cyanide, taninnen en was.
• Het schors bevat looistoffen, suberine, glycovanilline,
• Het hout bevat: vetzuren, sterolen, fenolen, creosoot en guajakolie.

Spataderen

Spataderen is een vervelende ziekte. Het kan jeuk veroorzaken maar ook een zwaar gevoel in de benen en pijn. De ontstekingsremmende werking van beukenootjes kan samen met de jeukremmende eigenschappen ervoor zorgen dat spataderen verdwijnen of verminderen wat de symptomen betreft. Antioxidanten die de ontstekingsremmende werking veroorzaken, spelen hierin een belangrijke rol. Er is een varico-gel op de markt die bestaat uit bestanddelen van de beukeboom.