Enkele spirituele begrippen op een rijtje

Alhoewel spiritualiteit handelt over het definitieloze zet ik in dit artikel enkele vaak voorkomende spirituele woorden op een niet-alfabetisch rijtje. Woorden zijn altijd maar wegwijzers maar het is handig als je weet wat ze betekenen.

Het ego

Het ego is de verstandelijke identificatie met een vorm. Via het denken identificeren we ons met de vormen die in onze werkelijkheid verschijnen. Zo identificeren we ons bvb. met ons werk of met onze geliefde. Bovenal identificeren we ons met ons levensverhaal. We zien onszelf als een verhaal met een begin en een einde en voeden dit verhaal mentaal. Het ego is zowel bij mannen als vrouwen aanwezig en kan je herkennen in de toeëigening van een rol die het ego beoefent. Als deze rol of vereenzelviging in het gevaar komt kent het ego vele, soms listige, verdedigingsmechanismen om zichzelf te beschermen. In wezen kent het ego een voortdurende angst op te houden met bestaan. Deze angst wordt vaak geprojecteerd op andere mensen. Het ego ziet zichzelf altijd als afzonderlijk en de medemens altijd als 'de ander'. Het creëert de illusie van afscheiding ipv de erkenning van de realiteit waarin alles verbonden is. Hierdoor is het ego vaak conflictmatig. Het wil zich handhaven, desnoods door zich als alleenstaand te zien door het maken van vijanden.

Het superego

Het superego is een vorm van het ego die denkt dat de waarheid aan zijn of haar kant staat. Het werkt via een innerlijke en mentale dialoog tussen goed en fout en werkt hierbij veroordelend, vaak in naam van 'de waarheid'. Ook hier is de basis het in stand houden van de illusie afzonderlijk te bestaan. Het werkt vaak met beloftes, via een belonings-en strafsysteem.

Het pijnlichaam

Het ego en het pijnlichaam werken nauw samen. Als pijn niet losgelaten maar tot het eigen levensverhaal gemaakt wordt, wordt er een bepaalde positie mee gevoed. Vaak is die positie die van slachtoffer. Mensen voelen zich vaak slachtoffer van het leven of van anderen. Deze pijn kent een lichamelijke component, in energetische blokkades. Pijn wordt niet 'opgelost' doordat het ego ze nodig acht om verder te bestaan. Het pijnlichaam is in wezen niet persoonlijk. Iedereen weet wat verdriet is maar door het persoonlijk maken ervan wordt het pijnlichaam versterkt. Het is mogelijk het pijnlichaam op te lossen door pijn te durven voelen zonder er een mentale strijd of veroordeling van te maken. Opgeslagen pijn kan ook collectief zijn. Zo kan je in bepaalde families een collectief pijnlichaam herkennen.

Bewustzijn

Bewustzijn is aanwezig zijn in wat er gebeurt. Deze aanwezigheid vraagt een aandacht en alertheid. Bewustzijn is niet hetzelfde als weten. Het ligt eerder bij de component voelen. Bewustzijn identificeert zich niet met een bepaalde vorm. Een te grote identificatie met een bepaalde vorm of rol die je speelt zorgt voor een stukje onbewustheid. Als je jezelf bvb. als heel romantisch ziet ga je minder bewust je 'minder romantische' kantjes zien. Aanwezigheid als bewustzijn kan je vergelijken met het voor je uit houden van een lantaarn. Je lantaarn brandende houden is bewustzijn. Bewustzijn wordt ook beschouwd als de getuige van het leven, de getuige van de vergankelijkheid. Deze getuige is eeuwig.

Het niets

Deze term komt eigenlijk uit India en is te vergelijken met de boeddhistische term 'leegheid'. In wezen komt het erop neer dat we niet de blokfluit zijn maar het gat in de blokfluit. We identificeren ons zodanig met gedachten en gevoelens dat we altijd met 'iets' bezig zijn maar in werkelijkheid verschijnen al die vormen in een vormeloze dimensie; 'het niets'. Alles wat geboren wordt verwijnt terug in dat niets, zoals een golf terug in de oceaan verwijnt. Het ego maakt van zichzelf echter iets dat los lijkt te staan van dat niets, en is daarom per definitie onvervuld in zijn verlangen. Als we samen met iemand lachen wordt dat 'niets' herkend, je bent je niet meer bewust van diegene met wie je samen lacht als een 'ander'. Het is ook niet belangrijk waarom je lacht, het 'iets' is niet meer zo nodig.

Wijsheid

Wijsheid is geen kennis. Kennis is altijd gebonden aan 'iets', zoals het verstand. Wijsheid 'trancendeert' dat. Ze is een intelligentie die de bron zelf is; niet afhankelijk van diegen die er naar grijpt of de bron denkt te zijn. Wijsheid betekent de aanvaarding van het gegeven dat alles wat verschijnt ook verdwijnt. Hierdoor wordt de wereld van vormen relatiever en komt er ruimte voor wijsheid.

Het zelf en hogere zelf

In verouderde spirituele literatuur zie je dit kunstmatige onderscheid nogal eens terugkomen. Doordat alles verbonden is met elkaar is het niet nodig een stukje van jezelf als laag en een ander stukje van jezelf als hoog of dichter bij God te zien.

Bestaan en niet-bestaan

We zijn ons allemaal bewust van de wereld die bestaat. Deze is de wereld van manifestatie van vormen. Achter deze wereld ligt echter de ruimte waarin alles verschijnt en deze ruimte bestaat (of existeert) niet. Ze bestaat niet in die zin dat ze niet handelt, of een vorm bekleedt. Deze ruimte is stilte, niet in de zin van afwezigheid van lawaai maar als de stilte die ook doorheen het lawaai aanwezig is. Meditatie is erop gebaseerd die ruimte te verkennen of te herontdekken. Het is de ruimte van puur bewustzijn, zonder doen of niet-doen.

Dualiteit

Dualiteit of tegenstellingen worden altijd veroorzaakt door iets als afzonderlijk of als objectmatig te beschouwen. Als je naar een boom kijkt en je bent vooral met het gedachtenetiket 'boom' bezig, zonder te kijken naar de boom die er nu is creëer je dualiteit. Er is een beeld van iets in je hoofd, en buiten je hoofd, zo lijkt het. Zo hebben we ook vaak een beeld van hoe het leven zou moeten zijn en hoe het leven is. We maken een veroordeling of objectivering van 'het leven' waardoor het verstand een relatie met iets aangaat en zichzelf voor het leven aanziet. Het verstand is echter een klein deeltje uit de bron van het leven, en kan de bron (het leven) niet naar zich toe halen, al probeert het dat vaak wel.

Droom en dromer

Door vele wijze poëten wordt het leven vaak als een droom gezien waarin alles relatief en licht is. We zien het leven vaak als zwaar doordat we ons zoeken in de droom. Het is natuurlijker niet te zoeken maar onszelf te zijn door ons bewust te zijn van diegene die droomt; de dromer. In wezen zijn dat wijzelf. Vormeloos.