Alcoholmisbruik bij ouderen

Met het toenemen van de welvaart is het alcoholgebruik onder ouderen de afgelopen jaren flink toegenomen. Een groot percentage van de 55+'ers drinkt dagelijks en het aantal stevige drinkers neemt toe. Hierdoor ontstaan er lichamelijke, psychische en sociale problemen die het directe gevolg zijn van alcoholmisbruik. Bijkomend probleem is het feit dat er over het algemeen weinig aandacht wordt besteed aan het alcoholgebruik door ouderen. I was drowning my sorrows but my sorrows they learned to swim (U2, To the end of the world)

De ouderen van nu

Oudere mensen hebben over het algemeen veel vrije tijd. Het werkzame leven zit er (bijna) op en contacten en vriendschappen worden steeds minder. Van die 55+'ers drinkt 18% van de mannen drie glazen of meer per dag en 6% van de vrouwen drie glazen of meer. Ouderen worden steeds gevoeliger voor alcohol. Dat komt door een trager werkende stofwisseling, waardoor ze minder alcohol nodig hebben om hetzelfde effect te krijgen. Hierdoor verloopt de afbraak van alcohol langzamer. Bijkomend probleem is dat 55+'ers niet snel aan de bel zullen trekken om hulp voor hun drankprobleem te zoeken.

Waarom is er alcoholmisbruik bij ouderen?

• verlies van werk
• pensionering
• wegvallen partner
• eenzaamheid
• door de welvaart besteden ouderen meer aan alcohol
• ouderen zijn gemiddeld sociaal actiever

Ouderen komen in omgevingen waar alcohol beschikbaar is. Door de overvloed aan vrije tijd die senioren vaak hebben is er gelegenheid voor het bezoeken van verenigingen of buurtclubs waar alcohol wordt geschonken.

Wat is alcoholisme?

Bij een dagelijks gebruik van meer dan tachtig gram alcohol, dat is acht glazen, spreekt men van alcoholisme, want een glas alcohol bevat gemiddeld tien gram pure alcohol. Het maakt daarbij niet uit of het om een borrel gaat of om een glas bier of wijn. Alcohol zorgt ervoor dat men zich prettig voelt en pijnlijke kwalen worden beter verdragen. Als iemand probeert te minderen of zelfs te stoppen dan is dit effect weg. Mensen raken overprikkeld en kunnen niet in slaap komen, waardoor er opnieuw naar de fles wordt gegrepen. Er bestaat een verschil tussen stevige drinkers die niet afhankelijk zijn van alcohol (excessieve drinkers) en mensen die wel afhankelijk zijn van alcohol (alcoholici).

Kenmerken van alcoholmisbruik

• Er wordt meer dan normaal gedronken
• Er wordt op ongewone plaatsen gedronken
• Er wordt stiekem en gulzig gedronken
• Er wordt in andere situaties en op ongebruikelijke tijdstippen gedronken

Als mensen zichzelf niet meer in de hand hebben met de alcohol dan zullen ze ook in de badkamer drinken, op het toilet of een fles verstopt hebben in het schuurtje, enzovoort.

Hoe herkent u een alcoholist?

• klachten over lever, pancreas, maag, darmen en hart
• tuberculose, epilepsie, zenuwafwijkingen, ondervoeding of vetzucht
• psychische problemen, zoals angststoornissen, depressies en suïcidepogingen
• ongevallen thuis of in het verkeer

Bovenstaande klachten kunnen een aanwijzing zijn voor een arts dat er meer aan de hand is.

Gevolgen chronisch alcoholmisbruik

• zelfoverschatting
• egocentriciteit
• ontkenning problemen
• vervlakking gevoelsleven en oordeelsvorming
• angststoornissen
• depressies

Alcoholmisbruik wordt niet altijd (h)erkend

De alcoholist zelf doet of er niets aan de hand is, hij bagatelliseert zijn alcoholgebruik, zelfs zijn naaste omgeving doet dat. Ook zullen hulpverleners het niet altijd herkennen als een patiënt lichamelijke, sociale of psychische problemen heeft die het gevolg zijn van alcoholmisbruik. Zelfs (huis)artsen vinden het moeilijk om alcoholgebruik bespreekbaar te maken als het om oudere mensen gaat. Bovendien wordt al op relatief vroege leeftijd (vanaf 55 jaar) iemands alcoholgebruik vergoelijkt.

In verpleeg- en verzorgingshuizen drinken ouderen gemiddeld meer alcohol dan zelfstandig wonende ouderen. Bij zware drinkers in een verpleeghuis is het moeilijk om het probleem aan te pakken, omdat ze vaak hun hele leven al veel hebben gedronken.

Alcohol en geneesmiddelen

Alcohol beïnvloedt de werking van veel geneesmiddelen zoals slaapmiddelen, antidepressiva, sommige pijnstillers en middelen tegen hoge bloeddruk. In combinatie met alcohol kan het zorgen voor duizeligheid, verminderd gezichtsvermogen en coördinatiestoornissen. Ook irriteert alcohol de maagwand. Als het samen met pijnstillers wordt ingenomen kunnen er bovendien maagbloedingen ontstaan.

Toch zitten er ook positieve kanten aan het gebruik van alcohol, mits het om matig alcoholgebruik gaat.

Positieve effecten van alcoholgebruik

• een matig gebruik van alcohol heeft een gunstig effect op hart- en bloedvaten
• zou preventief werken bij diabetes
• verkleint het risico op bepaalde vormen van dementie

Bij vermoeden van alcoholmisbruik gebruikt de arts het volgende vragenlijstje

• Drinkt u wel eens alcohol?
• Zo ja, bij welke gelegenheid en hoeveel?
• Drinkt u wel eens meer?
• Zijn uw drinkgewoonten de laatste tijd veranderd?
• Hebt u wel eens overwogen om minder te gaan drinken?
• Hebben mensen uit uw omgeving wel eens kritiek gehad op uw drinken? Hoe vindt u dat?
• Bent u de dag begonnen met alcohol om u prettiger te voelen?

Alcoholgebruik ouderen zal toenemen

Meestal wordt er weinig aandacht besteed aan het drinken door ouderen, ook al is het al lang bekend dat het aantal probleemdrinkers toeneemt. In veel gevallen wordt het ook zielig gevonden om iemand op leeftijd zijn pleziertje af te pakken: "Hij heeft nog zo weinig".

Het Trimbos-instituut verwacht dat het aantal verslaafden verder toe zal nemen.