Alcohol, toen en nu

Alcohol is één van de meest bekende genotsmiddelen. Volgens onderzoeken lag enkele jaren geleden het doorsnee verbruik van alcoholische dranken per persoon op ongeveer 145 liter per jaar. Het is voor velen een lekker drankje, een afzakkertje. Maar voor een heleboel anderen is het genot een verslaving geworden, heel veel mensen zijn dan ook alcoholverslaafd.

Geschiedenis van alcohol

Alcohol is een product van micro-organismen, dat onstaat als gist of bacteriën suiker opbouwen. Het gaat hier om een biochemisch proces, dat al meer dan twee miljard jaar oud is. Alcohol is als genots-, roes- of voedingsmiddel een traditie van duizenden jaren oud. Vermoedelijk is alcoholbevattend eten net zo oud als de mensheid.

Her gebruik van overrijpe vruchten, die al zijn gaan gisten, hebben een bedwelmende werking. Dit is een toevallige ontdekking geweest. Pas veel later, met het ontstaan van de akkerbouw, begint dan ook de echte productie van alcoholische dranken. Alcohol is nu zelfs een cultuurgoed: de oude Egyptenaren brouwden al bier. De Romeinen vereerden Bacchus als god van de wijn en bij de Grieken was dat Dionysos. De Duitsers maakten van honing en water honingwijn en in Tibet werd uit gerst bier gebrouwen.

Alcohol is ook de oudste drug, die uit religieuze gronden werd gebruikt. De eerste alcoholische producten werden voornamelijk bij rituele handelingen gebruikt en waren maar voor een kleine groep van sjamanen en ouderen bestemd.

Naast andere drugs verzachtte alcohol bij feesten en riten de overgang naar een trance-toestand (het nu bekende dronken zijn). Tegenwoordig geldt rode wijn nog steeds als symbool van het bloed van de Verlosser bij het avondmaalfeest.

Eeuwenoude traditie van bier brouwen

Het oudste bekende bier werd in Soedan aangetoond. Dit bier stamt uit de achtste eeuw voor Christus en werd uit gerstproducten gemaakt. In 3000 voor Christus brouwden de Soemeriërs ook hun eigen bier. Van de Soemeriërs bestaat het blauwe monument, dat de godin Nina bij de bereiding van offerbier laat zien. Volgens de Egyptische mythologie zou Osiris, de god van de landbouw, zelf het produceren van bier en wijn aan de Egyptenaren geleerd hebben.

Bier werd vooral in de koudere gebieden van Noord Europa geproduceerd, waar geen wijnbouw was. Als grondstoffen werden gerst, water en gist gebruikt. De vroegere bieren waren niet lang houdbaar. Pas na de toevoeging van hop door de koopmannen uit Vlaanderen en Nederland in de vijftiende eeuw, veranderde dat. Het zachtbittere hop-mout brouwsel verdrong de biersoorten zonder hop rond de achttiende eeuw bijna helemaal van zijn plek.

Ontwikkeling van de wijnbouw

De vervaardiging van wijn uit vruchten gaat heel ver terug. Eerste aanwijzingen voor de teelt van wijnranken en de wijnbereiding stamt uit de tijd van Mesopotamië en Iran, vijf eeuwen voor Christus. De wijncultuur verspreidde zich later in Egypte en kwam aansluitend naar Europa, en dan als eerste in Griekenland en Spanje. In de eerste eeuw voor Christus werden de eerste wijnranken verbouwd in Italië en Frankrijk, wat nu echte wijnlanden zijn.

De Romeinen begonnen met de kunst van de wijnbouw in de door hun veroverde gebieden, zoals bijv. de Elzas, de Rijn en de Moesel. Bij de Romeinen diende wijn als heilige drank, voedings- en genotsmiddel. Deze hoogstaande drank werd echter ook als medicijn voor in- en uitwendig gebruik aangewend, omdat het desinfecterend werkte.

Nadat de wijn zijn stempel in Europa had achtergelaten, kwam het in de zestiende eeuw ook in de overzeese gebieden terecht. Missionarissen namen de wijnranken mee als ze naar Zuid-Amerika, Californië, Zuid-Afrika en Australië reisden.

Vergeefse strijd tegen alcohol

Al in de middeleeuwen werd alcohol al snel een probleem. Omdat het in grote hoeveelheden verkrijgbaar was, werden lijfeigenen en dagloners met alcohol betaald. Dit was ook in het begin van het industriële tijdperk nog gebruikelijk en hierdoor ontstond het zogenaamde armoede-alcoholisme. Sinds 1750 probeerde de regering van Engeland en de Amerikaanse kolonies tevergeefs het overmatige alcoholgebruik de baas te worden.

In de USA wilde men dit probleem tussen 1919 en 1933 door een alcoholverbod oplossen. Het bleef echter bij een tevergeefse poging. De bloeiende zwarte markt trok zich niets van de wet aan, waardoor de staat aanzienlijke bedragen aan belastingen verloor. Ondanks het verbod waren er in die tijd heel veel cafeetjes, 'Speakeasy" genaamd, die alcohol schonken. Bovendien ontstond er enorm veel criminaliteit. De illegale smokkel van alcohol werd overwegend door de Amerikaanse maffia bedreven. Eén van de beroemdste figuren uit die tijd, die hier schatrijk mee werd, was de legendarische gangsterbaas Al Capone.

Maatschappij en alcohol vandaag de dag

Anders als in de islamitische wereld, die uit geloofsovertuiging het consumeren van alcohol verbiedt, zijn alcoholische dranken in de westerse wereld al genotsmiddel toegelaten. De keerzijde hiervan is echter zorgelijk: De legale drugs alcohol staat samen met nicotine op nummer één als het gaat om verslavende middelen.

Volgens de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) speelt jaarlijks bij 1,8 miljoen sterfgevallen alcohol een rol. Ca. 20 gram alcohol bij vrouwen (dat is een kwart liter wijn of een halve liter bier) en 40 gram bij mannen (een halve liter wijn of een liter bier) werden door de WHO als zorgelijk geclassificeerd. Desondanks waarschuwen experts voor het regelmatig gebruik van alcohol, want het is een gif, wat in de natuurlijke stofwisseling van ons lichaam optreedt en tot blijvende schade kan lijden.