Knokkelkoorts en gele koorts naderen Nederland via tijgermug

Knokkelkoorts en gele koorts zijn virussen die worden verspreid door een geïnfecteerde Aedes-muskiet, ook wel tijgermug genoemd, die ook het zikavirus verspreidt. Deze mug komt vooral voor in tropische gebieden, maar is in Nederland geen onbekend verschijnsel meer. Hij leeft in ons land door de import van het sierplantje Lucky bamboo en door vrachtwagen- en tractorbanden uit China. De tijgermug lijkt nu zijn plek in Nederland gevonden te hebben. Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat in de komende jaren ook in Europa slachtoffers zullen vallen. De steekmug kan behalve knokkelkoorts en gele koorts nog meer dan twintig andere virussen en parasieten verspreiden die gevaarlijk zijn voor mensen en dieren, waaronder verschillende vormen van hersenontsteking. Inmiddels is ernstigste uitbraak van gele koorts in dertig jaar in Afrika uitgebroken en slaat mogelijk over naar Amerika en Europa.

Knokkelkoorts en gele koorts

Knokkelkoorts en gele koorts worden veroorzaakt door virussen die worden verspreid door de Aziatische tijgermug. Deze mug dankt zijn naam aan zijn zwart-wit gestreepte pootjes. Hij legt de eitjes in stilstaand water dat daardoor de gevaarlijkste voedingsbron is.
De steekmug kan meer dan twintig virussen en parasieten verspreiden die gevaarlijk zijn voor mensen en dieren, waaronder behalve de knokkelkoorts ook gele koorts en verschillende vormen van hersenontsteking.

Symptomen van de knokkelkoorts

• Plotseling opkomende hoge koorts die kan oplopen tot 41 graden.
• Hevige hoofdpijn.
• Pijn in gewrichten en spieren.
• Uitslag op de onderbenen en de borst.
• Maagdarmontsteking met misselijkheid, overgeven en diarree met bloed

Kenmerken gele koorts

• bloedingen uit de oren, ogen en neus,
• orgaanuitval,
• geelzucht
• kan dodelijk zijn.

Knokkelkoorts in Latijns-Amerika

Brazilië 2008: knokkelkoortsuitbraak

In april 2008 zijn meer dan 55.000 mensen in de regio van Rio de Janeiro geïnfecteerd door het knokkelkoortsvirus. In die vier maanden van het jaar zijn daar 67 mensen omgekomen, waarvan meer dan de helft kinderen jonger dan 13 jaar.

Brazilië 10 jaar later 2009 Knokkelkoortsepidemie

In de Braziliaanse staat Bahia heerst de ernstigste epidemie van knokkelkoorts in zijn geschiedenis. In mei 2009 zijn bijna 70 duizend personen besmet met het virus. Tot dat tijdstip heeft de epidemie tientallen levens geëist, maar men vreest dat duizenden slachtoffers zullen vallen. De autoriteiten roepen de alarmtoestand uit, maar spreken officieel niet van een epidemie. Economische belangen staan blijkbaar voorop. Bahia trekt veel toeristen en juist die toeristische trekpleisters zijn getroffen, zoals de hoofdstad Salvador, Ilheus, Porto Seguro en Itabuna. Niemand wijst toeristen op de gevaren of geeft het advies deze gebieden te mijden.

Verontrustende toename besmetting

De toename van het aantal gevallen is zeer verontrustend. In mei 2009 is het aantal besmettingen ten opzichte van 2008 bijna drie keer zo veel. Niet alleen de toename baart de experts zorgen, maar vooral het tijdstip waarop dit gebeurt. De zomer is altijd het jaargetijde geweest waarin de knokkelkoorts het meest voorkomt en het snelst verspreidt. Maar nu er sprake is van een epidemie is de zomer in deze streek in Latijns Amerika al voorbij.

In gematigde klimaatgebieden steekt knokkelkoorts plotseling de kop op

Knokkelkoorts en gele koorts zijn typische tropenziekten, maar er zijn opvallende verschijnselen te melden. De tijgermug is namelijk ook in de zuidelijke gematigde gebieden actief. Dit is nog nooit eerder voorgekomen. Argentinië bijvoorbeeld telde ineens 25.000 besmettingsgevallen van knokkelkoorts, terwijl deze ziekte daarvoor nog nooit was gesignaleerd, afgezien van enkele reizigers. De experts wijten deze verandering aan de opwarming van de aarde.

Gele koorts in Afrika

In Afrika veroorzaakt de tijgermug in 2016 de ernstigste uitbraak van gele koorts in dertig jaar. Vooral in de Democratische Republiek Congo, Oeganda, Angola en Kenia. Niet veel later zijn ook gevallen van het dodelijk virus opgedoken in China, geïmporteerd door Chinese expats die terugkwamen uit Afrika. Er is grote angst dat het virus overslaat naar Amerika en Europa.

Onvoldoende vaccin voorradig

Hulporganisatie Save the Children begint snel met een noodinentingsoperatie, waarbij in tien dagen tijd een half miljoen mensen worden gevaccineerd. Er bestaan grote zorgen over het aantal beschikbare doses vaccin. Wereldwijd zijn er slechts 7 miljoen doses, volstrekt onvoldoende om een internationale uitbraak het hoofd te bieden. De Congolese hoofdstad Kinshasa alleen al telt 10 miljoen inwoners. In Congo wordt het vaccin al tot een vijfde verdund toegediend om tijd en doses te winnen. Een volledig vaccin werkt levenslang.

Tijgermug in Nederland

In Europa komen de ziektes van nature niet voor. Als er gevallen zijn, worden die geconstateerd bij reizigers die in de tropische gebieden zijn geweest. Onderzoekers spreken hun bezorgdheid uit over de klimaatsveranderingen. Uit gegevens van het Europese centrum voor infectieziektenbestrijding ECDC blijkt dat de Aziatische tijgermug ook in Nederland wordt gesignaleerd. Het beestje komt ons land binnen via de import van het sierpantje lucky bamboo uit China en de import van onder meer vrachtwagen- en tractorbanden. Daar nestelt de mug zich in plasjes in een band. Bij bedrijven zijn exemplaren aangetroffen in de omgeving ten noorden en ten zuiden van Amsterdam en in het Westland. Ook in de provincie Utrecht, het westen en oosten van Noord-Brabant en midden-Limburg is de mug gesignaleerd, maar nergens is nog voortplanting geconstateerd. Vanwege internationale handel en klimatologische veranderingen zal op lange termijn vestiging van de tijgermug in Nederland naar verwachting niet te voorkómen zijn.

Tijgermuggen voor het eerst in een woonwijk

In augustus 2016 haalt de ontdekking van twee nieuwe tijgermugexemplaren in Veenendaal de landelijke media. Het opvallendste is namelijk dat de muggen in een woonwijk worden aangetroffen in plaats van op een bedrijventerrein. Mogelijk is dat door vakantieverkeer gekomen. In de tuinen van de woonwijk Dragonder zijn direct muggenvallen geplaatst. Medewerkers van de NVWA zijn de tuinen van wijkbewoners ingegaan om de mug met een biologisch larvendodend middel te bestrijden in stilstaande plasjes, laagjes water in gieters, potjes of in regentonnen.

Uitbraak van een van de ziektes in Nederland lijkt een kwestie van tijd.