Veranderingen in de zwangerschap
Als je zwanger bent krijg je gegarandeerd te maken met een reeks stormachtige veranderingen in het lichaam dat zich uit in allerhande kwalen en symptomen. Extreme vermoeidheid en misselijkheid, duizeligheid, aambeien en pijnlijke borsten zijn maar voorbeelden van de 'gezonde' ziekte die zwangerschap heet. Wat zijn de meest voorkomende verschijnselen en hoe ontstaan ze?Vermoeidheid en je 'anders' voelen
Het kan al in de eerste weken ontstaan: Een allesoverheersende moeheid. De hormoonhuishouding die totaal is gewijzigd na de bevruchting is de oorzaak van het vreemde gevoel dat de meeste vrouwen ervaren in het begin van de zwangerschap en daardoor 'instinctief' weten dat ze in verwachting zijn. Een sterk veranderd hormoonpeil en hormoonbalans vraagt veel aanpassing van het lichaam en dit kost veel energie. De vermoeidheid kan zo erg zijn dat het dagelijkse bezigheden belemmert. De extreme vermoeidheid in het begin wordt later in de zwangerschap minder maar dan kan de dikke buik er voor zorgen dat je slechter slaapt. Het hoort er helaas allemaal bij.Bloedarmoede
Je maakt tijdens de zwangerschap ruim een liter extra bloed aan en dat is een aanslag op je lichaam. Het is gebruikelijk dat je HB-gehalte in het bloed tijdens de zwangerschap met regelmaat wordt gecontroleerd. HB staat voor hemoglobine en dit is een eiwit dat het ijzer opslaat in de rode bloedlichaampjes. Een laag HB is verantwoordelijk voor een tekort aan zuurstof in de weefsels waardoor je last krijgt van moeheid, duizeligheid en kou. De uitgangswaarde ligt meestal boven de 7 maar komt de waarde tijdens de zwangerschap lager dan de uitgangswaarde te liggen dan is er sprake van bloedarmoede en worden ijzerpillen voorgeschreven. Bloedarmoede komt tamelijk vaak voor bij zwangerschap. Veel ijzerrijke voeding ( elk voedsel dat groen of rood is ) kan ook helpen het HB-gehalte op peil te houden.Bandenpijn
Door het groeien van de baarmoeder kan er een pijnlijk gevoel in de liezen, onderin de buik en rug ontstaan. Dit wordt veroorzaakt door het oprekken van de banden waaraan de baarmoeder in de buikholte is opgehangen. Een zeurderig gevoel is niet ongewoon tussen de twaalfde en twintigste week. Na de twintigste week kunnen de banden die door het lieskanaal lopen gaan opspelen. Plotselinge bewegingen geven dan spontane steken links- of rechtsonder in de buik. Er is weinig aan te doen behalve voldoende rust nemen en onverwachte bewegingen vermijden.Aambeien
Aambeien komen vaak voor tijdens zwangerschap als het gewicht de druk in de buik laat toenemen en er gemakkelijk uitstulpingen kunnen ontstaan van de bloedvaatjes in de endeldarm en in de buurt van de sluitspier van de anus. Het zijn gezwollen bloedvaten die erg kunnen jeuken en pijnlijk kunnen zijn. Obstipatie verergert de zaak nog eens. Met veel koud water spoelen kan helpen ze in de hand te houden, mocht er toch trombose in een aambei ontstaan en dit is te merken door toenemende pijn en een onmogelijkheid om nog te zitten, dan is dit onder plaatselijke verdoving te verwijderen. Na de zwangerschap zullen aambeien weer verminderen of zelfs verdwijnen.Pijnlijke borsten
Een van de eerste verschijnselen van zwangerschap, behalve de misselijkheid is het pijnlijke, gespannen, strakke, zware en opgezette gevoel in de borsten dat ontstaat door de sterke toename van zwangerschapshormonen. Het is eigenlijk precies hetzelfde gevoel dat kan optreden in de twee weken voor elke menstruatie, met dit verschil dat er nu dus geen menstruatie volgt en de pijn in de borsten voorlopig blijft en zelfs toeneemt. Een nieuw verschijnsel kan zijn dat ook de tepels en tepelhoven die een donkerbruine kleur hebben gekregen, veel gevoeliger zijn dan anders. Aanraken kan zelfs echte pijn doen, evenals aan de zijkanten van de borsten. De gevoeligheid verdwijnt meestal na een week of tien.Gewichtstoename
Gemiddeld kom je in de hele zwangerschap zo'n twaalf kilo aan. In de eerste drie maanden is deze gewichtstoename dikwijls niet meer dan anderhalve kilo of val je zelfs een paar kilo af in het geval van zwangerschapsbraken. Naarmate de zwangerschap vordert, komt er relatief steeds meer gewicht bij, in de laatste weken wel 400 gram tot een pond per week. Dit extra gewicht is een optelsom van het gewicht van de baby, het vruchtwater, placenta en vruchtvliezen, de hoeveelheid bloed van de moeder, borsten en baarmoeder. Daarnaast de opslag van vet en het vasthouden van vocht. Een kritieke grens ligt bij een gewichtstoename van in totaal negen kilo wat in dat geval betekent dat het geboortegewicht van het kind ook lager is dan normaal.Duizeligheid
Veranderingen in de bloedvaten, bijvoorbeeld bij te snel opstaan, kunnen ervoor zorgen dat een zwangere vrouw duizelig wordt. Er kan dan even een tekort aan bloed en dus zuurstof in de hersenen ontstaan. Normaal herstelt het lichaam zich daar snel van, maar tijdens zwangerschap is de reactie van de bloedvaten soms een paar seconden vertraagd. Naast duizeligheid kun je ook sterretjes gaan zien of tintelingen in het hoofd krijgen. Het lijkt beangstigend maar is normaal mits het incidenteel is. Verergert het verschijnsel, raadpleeg dan de arts of verloskundige.Afscheiding
Stimulatie door hormonen zorgen voor een versterkte witte vloed in de zwangerschap, een verschijnsel dat sterk kan variëren. In het prille begin zijn de golven afscheiding in de vorm van melkachtig, helder of wit slijm soms het eerste signaal dat er geen menstruatie komt maar een zwangerschap in ontwikkeling is! De afscheiding is normaal, tenzij er jeuk, pijn en roodheid optreedt wat op een infectie kan duiden. Houdt het milieu zuur en draag enkel katoenen ondergoed. In de loop der zwangerschapsweken of maanden zal de afscheiding verminderen tot een bekender niveau.Maagzuur
Een brandende pijn tot diep in je keel: Brandend maagzuur. Vanaf een maand of vijf kan dit veel last gaan bezorgen. De kringspier die de maag van de maag afsluit verslapt door de werking van de zwangerschapshormonen en de toenemende grootte van de buik maakt dat er meer druk op de maag ontstaat waardoor maagzuur de verkeerde kant op kan gaan stromen, terug de slokdarm in. Pepermunt, drop (niet teveel) of een droge boterham kunnen brandend maagzuur iets stillen. Bij brandend maagzuur in de nacht is het het beste op de linkerzij te liggen zodat het zuur beter in de maag blijft.Rugpijn
Rugpijn komt vaak voor tijdens de zwangerschap. Vaak komt het door een verkeerde houding, bijvoorbeeld het maken van een holle rug om beter in evenwicht te blijven. Dit is logisch want het zwaartepunt van het lichaam komt in de loop van de zwangerschap anders te liggen. De groeiende buik 'hangt' als het ware aan de rug en trekt deze automatisch hol. Echter, hierdoor raken spieren en banden overbelast. Draag geen hoge hakken en ontlast de rug door vaker te zitten in plaats van te staan, neem daarnaast veel rust door af en toe te liggen.Striae
Striae staat voor zwangerschapsstriemen of zwangerschapsstrepen en deze kunnen overal ontstaan maar de meest voorkomende plekken zijn op de buik, de borsten en boven de liezen. Het zijn roze-paarsblauwe strepen van enkele centimeters lang die na de bevalling uiteindelijk verbleken tot zilverwit. Het ontstaat doordat de huid zo ver onder spanning staat en uitrekt dat de elastische vezels van het onderhuidse bindweefsel worden verscheurd. Dit is onherstelbaar. De strepen zijn feitelijk de kleine littekens van de geknapte vezels. Insmeren met zalven en olie om het effect te verminderen heeft helaas geen bewezen werking. Na de zwangerschap is de huid op de plekken van de strepen wat dunner en ietwat rimpelig.Misselijkheid en braken
Misselijkheid en je 'vreemd' voelen in de zwangerschap is normaal in de zwangerschap. Af en toe overgeven is ook nog gewoon mits je zoveel mogelijk een normaal menu kunt aanhouden. Overmatig braken en je uiterst slecht voelen is echter reden voor nader onderzoek, vooral als er ook sprake is van gewichtsafname. Na bloedonderzoek zal meestal een behandeling met infuus volgen en/of het geven van medicijnen om de balans in het lichaam te herstellen.Veranderde smaak en reuk
Het kan gebeuren dat bepaalde dingen die je altijd lekker vond, ineens onaangenaam worden, bijvoorbeeld koffie, alcohol, vlees, pepermunt, tandpasta, sigarettenrook en thee. Er is een verscherpte waarneming van geuren maar ook kun je dingen ruiken die er niet zijn. Andersom kan ook: Vieze geuren worden ineens prettig, zoals de geur van spiritus of de geur van bloemenwater. Daarbij kan er een onbedwingbare trek zijn in voedsel dat je normaal niet lust of nooit eet. Haringen en zure bommen zijn berucht, maar het kan letterlijk van alles zijn. Kenmerkend is dat deze zwangerschapslusten onmiddellijk moeten worden beantwoord. Denk aan de echtgenoot die middenin de nacht voor zijn zwangere vrouw een blik tutti frutti opent! Het kan ook gaan om voedsel dat je 'bij gebrek aan beter' maar gaat eten omdat je favoriete eten je tegenstaat.Zwangerschapsjeuk
Door de hormonen ontstaat een er een lichte stuwing in de lever waardoor bepaalde stoffen in de gal niet goed worden afgevoerd en in het bloed terechtkomen. Die stoffen veroorzaken de jeuk en pukkeltjes die een beetje op muggenbulten lijken. Er zijn verkoelende pasta's en poeders verkrijgbaar die het iets kunnen verminderen. Een lauwwarm bad kan ook verkoeling geven, daarna voorzichtig droog deppen. Vermijd zeep.Zwangerschapsmasker
Je huid kan door de vele veranderingen en extra productie van hormonen problemen geven. De huid kan droger of juist vetter worden maar er kunnen ook pigmentvlekken ontstaan en dit heet het zwangerschapsmasker. Ze ontstaan in het gezicht en zijn een soort grote, lichtbruine moedervlekken. De vlekken verergeren als je gaat zonnen als het pigment zich enkel op een paar plaatsen gaat concentreren. Er zijn nog talrijke andere verkleuringen mogelijk waaronder een zwangerschapslijn. Dit is een donkere, verticale streep die vanaf de navel naar beneden loopt. Na de zwangerschap verdwijnen al deze symptomen maar niet direct.Spataderen
Zwangerschap heeft een belangrijke invloed op het ontstaan van spataderen en de helft van de vrouwen krijgt er mee te maken. De oorzaak is verhoogde druk in de aderen, een toegenomen hoeveelheid bloed en slapper wordende wanden in de bloedvaten. Gevolgen zijn een gespannen en zwaar gevoel in de benen, vochtophoping in de onderbenen, tintelingen en nachtelijke krampen in de kuiten, jeuk en pijn. Daarnaast is er het schoonheidsaspect hoewel spataderen ook zo diep kunnen liggen dat je ze niet ziet. Spataderen kunnen leiden tot complicaties zoals een aderontsteking of trombosebeen, maar ze zijn veelal tijdelijk en verdwijnen enkele maanden na de bevalling. Lang staan kan spataderen verergeren.Geen zin in seks
De behoefte aan seksueel contact is in de zwangerschap nagenoeg afwezig. De afname van de seksuele behoefte treedt al direct op. Oorzaken zijn velerlei en hangen samen met de zwangerschapsverschijnselen maar ook met de gedachte dat geslachtsverkeer schadelijk zou kunnen zijn voor de zwangerschap of met een gevoel minder aantrekkelijk te zijn. Behalve deze bijkomende factoren is de voornaamste oorzaak toch een zeer veranderde hormoonbalans vergeleken met voor de zwangerschap. Deze balans ontmoedigt seksueel contact om de doodeenvoudige reden dat het lichaam constateert dat er al een zwangerschap is. Hormonen die normaal gesproken seksualiteit aanmoedigen om een bevruchting te bewerkstelligen zijn afwezig, weer andere hormonen zijn in dusdanig hoge concentraties in het lichaam aanwezig dat lustgevoelens op een nulpunt blijven. De behoefte aan steun, intimiteit en tederheid vermindert in de regel meestal niet.Druk op de blaas
Door de toenemende zwaarte van de buik komt ook de blaas in het gedrang. Er lijkt minder urine in te passen waardoor vooral aan het einde van de zwangerschap het niet ongewoon is dat je vaker moet plassen of 's nachts uit bed moet omdat je blaas vol is. Dit kan ook in het begin van de zwangerschap ontstaan maar als de blaas door een omhoog schuivende baarmoeder weer wat ruimte krijgt vermindert dit na enkele maanden. Echter, aan het einde van de zwangerschap drukt het hoofd van de baby op de blaas en dat voel je. Spontaan kleine beetjes urine verliezen bij drukveranderingen is ook mogelijk, vooral als je moet lachen, hoesten of iets optilt. Als er echter pijn bij het plassen ontstaat is dat niet gewoon en zou je de huisarts moeten raadplegen. Het is helaas wel gewoon dat de baby echt tegen je blaas schopt en dat kan zelfs zeer pijnlijk zijn.Harde buiken
Soms trekt de baarmoeder zich even kort samen en ontspant dan weer. Deze zogenaamde 'harde buiken' worden ook wel oefenweeën genoemd. Ze komen in de hele zwangerschap voor maar worden prominenter naarmate de zwangerschap vordert en vooral vanaf de vijfde maand gaan ze opvallen. Je kunt het zien als een soort training voor de baarmoeder die zich voorbereidt op de bevalling. De harde buiken kunnen geen kwaad mits ze niet bij voortduring gaan plaatsvinden omdat dan immers een vroegtijdige bevalling kan plaatsvinden. De baby komt door een harde buik echter niet in de knel. Het kan ook plotseling ontstaan als iemand de buik aanraakt of als de baby tegen de baarmoederwand schopt. Dit is een reflex van de baarmoederspieren die dan spontaan samentrekken. De naam 'harde buik' wijst erop dat de buik inderdaad zo hard als een plank wordt tijdens zo'n oefenwee.Nesteldrang
Er wordt soms wat lacherig over gedaan, maar veel vrouwen merken kort voor de uitgerekende datum dat ze nog van alles in huis moeten doen. Het huis krijgt nog even een grote beurt, keukenkastjes worden gesopt en gordijnen worden zelfs nog vermaakt. Het is onduidelijk waar deze onbestemde nesteldrang precies vandaan komt maar het komt overeen met wat sommige vrouwen af en toe ervaren in de week voor de menstruatie: Plotselinge werkdrang, iets met de handen willen doen en niet met het hoofd, in staat zijn tot grote klussen waar je anders niet voor voelt, enz. In de zwangerschap kan het zijn dat je dit alles doet omdat je in het achterhoofd hebt dat het er voorlopig niet van zal komen. Nesteldrang is normaal, maar ook als je het niet hebt is er niets aan de hand.Soms gaat het mis
MiskraamEen op de tien zwangerschappen eindigt voor de zestiende week in een miskraam. De reden is in de meeste gevallen dat het vruchtje niet levensvatbaar is door een chromosomale afwijking of een verkeerde ontwikkeling. Soms komt het door een tekort aan het hormoon progesteron, een afwijking van de baarmoeder, een ontsteking of een infectieziekte. Wat er volgt is bloedverlies en menstruatie-achtige buikpijnen. Uiteindelijk kan het bloedverlies gaan lijken op een zeer sterke menstruatie. Bedrust en medicijnen zullen geen baat hebben omdat de zwangerschapshormoon-productie is afgenomen en gaat stoppen. Soms is na een miskraam curettage nodig waarbij de baarmoeder onder plaatselijke of algehele verdoving wordt schoongemaakt. Direct weer zwanger worden is niet aan te bevelen omdat het lichaam eerst moet herstellen, dus neem een pauze van minimaal twee maanden in acht.
Hoge bloeddruk
Bij elke zwangerschap wordt de bloeddruk gemeten en deze is dikwijls iets hoger dan voor de vrouw normaal is, maar wel aanvaardbaar. Als deze echter te sterk stijgt kan dat een aanwijzing zijn voor zwangerschapsvergiftiging. Een voortdurende hoge bloeddruk wijst op een niet optimaal functionerend vaatstelsel en hierdoor zou de baby in groei kunnen achterblijven omdat de bloedvaten van de baarmoeder en placenta dan ook minder goed doorbloed zijn. De behandeling bestaat uit een zoutarm of zoutloos dieet en rust, eventueel in bed.
Zwangerschapsvergiftiging
Zwangerschapsvergiftiging oftewel toxicose komt een enkele keer voor aan het einde van de zwangerschap en uit zich in vocht vasthouden dat je kunt zien aan dikke vingers, benen en voeten, een gestegen bloeddruk en teveel eiwit in de urine. Ook kan het voorkomen dat je dan bijvoorbeeld meer dan een pond per week aankomt. In een ernstig geval kan een toxicose leiden tot eclampsie, een soort stuipen die schadelijk zijn voor baby en moeder. Bijtijds wordt echter een behandeling gegeven: Een zoutarm of zoutloos dieet en bedrust. Als dit geen verbetering geeft volgt een ziekenhuisopname met extra bewaking via hormoonbepalingen, echoscopie en harttonencontrole van de baby. De bevalling wordt opgewekt als het voor de baby veiliger is de baarmoeder te verlaten.
Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap hoeft niet meteen tot een miskraam te leiden maar het is vrijwel onmogelijk dat zo'n zwangerschap goed afloopt. Het embryo ontwikkelt zich niet in de baarmoeder maar in de buikholte of in een van de eileiders, waar niet voldoende ruimte is om de vrucht te laten groeien. Dit soort zwangerschappen komt gelukkig zelden voor, een op de tweehonderd zwangerschappen is buitenbaarmoederlijk. Meestal is er een operatie noodzakelijk om het embryo weg te halen.
Zwangerschapsdiabetes
Als de buik wel erg groot is, wordt er gekeken of er sprake is van zwangerschapsdiabetes. Dit is een verschijnsel dat na de zwangerschap weer verdwijnt maar kan risico's met zich meebrengen. Meestal volgt een speciaal dieet, eventueel aangevuld met insuline-injecties. Het komt voor bij 1 tot 2 procent van alle zwangere vrouwen. De aandoening treedt meestal op tijdens de tweede helft van de zwangerschap en uit zich behalve in de dikkere buik door het vele vruchtwater ook in veel dorst en veel plassen. Doordat bepaalde zwangerschapshormonen insulineresistentie (weerstand tegen de werking van insuline) veroorzaken, treedt er een verminderde glucosetolerantie op. De verhoogde bloedsuikerspiegels veroorzaken een sterke groei van de baby dat tot complicaties bij de bevalling kan leiden. Om dit alles te voorkomen wordt tijdens de zwangerschapscontroles standaard urine gecontroleerd.
Zwangerschapspsychose
Het gebeurt een heel enkele keer dat een zwangere vrouw in een zeer ernstige, geestelijke crisis terechtkomt. Soms leidt dit tot opname in een psychiatrische kliniek. Veranderingen op het gebied van de hormonen speelt een rol bij zo'n ernstige stoornis in de persoonlijkheid. Grofweg zijn er twee mogelijkheden: Enerzijds een een ernstige depressie met gevaar voor zelfdoding, anderzijds de zogeheten zwangerschapswaanzin of zwangerschapspsychose gekenmerkt door een ongegronde achterdocht voor de omgeving, een niet te volgen gedachtegang en gehoorhallucinaties. De psychische stoornissen vertonen overeenkomst met soortgelijke stoornissen na de bevalling. Wie er 'vatbaar' voor is, kan dit bij een volgende zwangerschap weer krijgen.
“A mother’s joy begins when new life is stirring inside… when a tiny heartbeat is heard for the very first time, and a playful kick reminds her that she is never alone.”
