Soorten antibiotica: nitrofurantoïne (Furabid) & fosfomycine

Een infectie aan de urinewegen komt vaak voor, vooral bij vrouwen. Als het om een eenvoudige acute infectie gaat zal er vaak nitrofurantoïne of fosfomycine worden voorgeschreven. Deze middelen horen niet in een van de andere groepen antibiotica, bovendien worden ze alleen bij urineweginfecties gebruikt. Informatie over deze twee middelen. direct naar Merknamen

Nitrofurantoïne en fosfomycine: algemeen

Nitrofurantoïne en fosfomycine zijn antibiotica die alleen bij urineweginfecties worden voorgeschreven, en dan alleen wanneer er sprake is van ongecompliceerde infecties. Het gaat er dan om dat de bacteriën alleen aan de oppervlakte van de urinewegen zijn gehecht (epitheel) en niet verder de weefsels zijn binnengedrongen. Nitrofurantoïne is onder verschillende merknamen sinds 1953 op de markt, fosfomycine sinds 1973.

Eigenschappen van deze antibiotica

Nitrofurantoïne is een bactericide middel, dat ingrijpt in de energiehuishouding van bacteriën die er gevoelig voor zijn. Daardoor sterven deze af. Het komt in hoge concentratie in de urine en de nieren, maar gaat nauwelijks in het weefsel, daarom werkt het alleen bij de ongecompliceerde infectie. Nitrofurantoïne is werkzaam tegen verschillende soorten Gram-positieve en Gram-negatieve bacteriën. Er zijn ook soorten die nogal eens worden gezien als verwekker van urineweginfectie die niet reageren op dit middel. Het gaat dan om Proteus (meestal), Serratia en Pseudomonas.

Fosfomycine is de verkorte naam voor de werkzame stof fosfomycine-trometamol, die werkt ook bactericide; het blokkeert een eiwit en verstoort daarmee de synthese van de celwand van de bacteriën die er gevoelig voor zijn, waardoor deze afsterven. Het werkt tegen een behoorlijk aantal soorten bacteriën die urineweginfecties kunnen veroorzaken, zowel de Gram-positieve en Gram-negatieve.

Toepassing

Beide middelen worden dus alleen gebruikt bij acute ongecompliceerde urineweginfecties. Nitrofurantoïne wordt ook toegepast als profylaxe, dat betekent dat iemand dit uit voorzorg gebruikt bij steeds terugkerende (chronische) urineweginfecties. Het gaat dan om een onderhoudsdosis. Ook wordt het wel kortdurend uit voorzorg gegeven aan mensen die een ingreep aan de urinewegen moeten ondergaan, zoals een operatie of het plaatsen van een katheter.

Nitrofurantoïne kan door zwangere vrouwen worden gebruikt (behalve vlak voor de bevalling) en ook door vrouwen die borstvoeding geven. Van fosfomycine is niet voldoende (bij dieren is het niet schadelijk gebleken) bekend of het schadelijk is voor het ongeboren kind, daarom wordt het tijdens de eerste drie maanden van de zwangerschap niet geadviseerd. Het is niet bekend of fosfomycine in de moedermelk terechtkomt en daarom wordt het gebruik ervan door vrouwen die borstvoeding geven afgeraden.

Toediening

Nitrofurantoïne is verkrijgbaar in gewone capsules, capsules met gereguleerde afgifte, en als suspensie.
Fosfomycine wordt aangeleverd als poeder in zakjes, die door de gebruiker kunnen worden opgelost in water voor inname.

Bijwerkingen

Nitrofurantoïne

Tijdens een kuur nitrofurantoïne kan de urine donkergeel tot bruin van kleur zijn. Dit kan geen kwaad en het verdwijnt als de kuur is afgelopen. Ook kunnen soms klachten van het maag-darmkanaal optreden zoals misselijkheid, braken en diarree.
Soms geeft het gebruik van dit middel hoofdpijn of duizeligheid. Ook overgevoeligheid komt soms voor.

Zeldzame complicaties zijn leverproblemen, longproblemen, schade aan de zenuwen in de ledematen (perifere polyneuropathie). Mensen met een sterk verminderde nierfunctie, anemie (bloedarmoede), porfyrie (een stofwisselingsziekte) en G6DP-deficiëntie (aangeboren enzymgebrek) kunnen dit middel niet gebruiken.

Fosfomycine

Bij het gebruik van fosfomycine kan soms misselijkheid, braken of diarree voorkomen, dit is van voorbijgaande aard. In zeldzame gevallen kunnen huidreacties, zoals jeuk of roodheid voorkomen. Het kan dan gaan om overgevoeligheid voor dit middel. Ook zeldzaam is wazig zien als bijwerking: dit gaat vanzelf over.

Wisselwerking

Nitrofurantoïne kan een verminderde werking van antibiotica uit de chinolonengroep geven.

Merknamen