Kun je kanker krijgen door kunstgras?

Steeds meer voetbalclubs maken gebruik van kunstgrasvelden, is het niet voor gebruik in wedstrijden dan wel voor trainingsvelden. Er gaan echter steeds meer stemmen op van mensen die beweren dat de rubber korrels waarmee het kunstgras bezaaid ligt schadelijk zijn voor de gezondheid. Er wordt een link gelegd tussen het spelen op deze velden en het ontstaan van kanker. Helaas is er schokkend weinig onderzoek op dit gebied gedaan en kunnen deze claims (nog) niet wetenschappelijk ondersteund worden. In 2016 startte in de Verenigde Staten een grootschalig onderzoek naar de relatie tussen kunstgras en kanker.

Kunstgras en kanker

• Wat is kunstgras?
• Waar wordt kunstgras van gemaakt?
• Geeft kunstgras een verhoogde kans op blessures?
• Signalen over schadelijkheid kunstgras uit Engeland en de Verenigde Staten
• Amerikaans onderzoek naar relatie tussen kanker en kunstgras

Wat is kunstgras?

Kunstgras is zoals het woord al zegt een kunstmatige vorm van gras. Sportclubs in diverse takken van sport kiezen voor kunstgras als alternatief voor natuurlijk gras vanwege de onmogelijkheid om natuurlijk gras te gebruiken of vanwege kostenbesparende redenen. In het voetbal kiezen veel clubs om sentimentele redenen voor natuurlijk gras: ze vinden dat dit bij het spel hoort. Diverse clubs zien zich echter genoodzaakt om voor een kunstmatige mat te kiezen. Het hebben van een kunstgras-trainingsveld is in de voetballerij inmiddels heel normaal. Wanneer het gewone veld vanwege het weer of een nieuwe inzaaiing onbespeelbaar is dan kan worden uitgeweken naar het kunstgrasveld.

Het is niet altijd mogelijk om een mooie groene mat van natuurlijke sprieten aan te leggen. Dit kan bijvoorbeeld komen door de ligging van het complex. Wanneer het veld te veel beschut ligt dan krijgt het gras niet de kans om behoorlijk te groeien. Ook kan het klimaat een rol spelen. Staat het veld door het jaar heen vaak bloot aan extreme omstandigheden dan komt dit de kwaliteit van de mat ook niet ten goede. Het onderhouden van een kunstgrasveld is daarnaast een stuk goedkoper dan het onderhouden van een veld van natuurlijk gras. Kunstgras hoeft je niet te maaien, er zijn geen dure lampen nodig om de groei te stimuleren, het hoeft minder besproeid te worden en je loopt niet het risico dat hele plaggen gras uit het veld getrapt worden bij een sliding.

Waar wordt kunstgras van gemaakt?

Om te voldoen aan de eisen van de topsport kan niet worden volstaan met een stuk kunstgras zoals je dat in het tuincentrum kunt kopen voor in de tuin. Wil een bal goed kunnen stuiteren dan moet er gebruik gemaakt worden van een laagje rubber om de kwaliteit van echt gras te imiteren. Het gaat dan specifiek om polyetheen monofilamentvezels of pellets die in polypropeen worden geperst. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van zand en silicium om het veld goed bespeelbaar te maken. De vezels zijn bedoeld om grassprieten te imiteren, terwijl de vulling voor veerkracht moet zorgen en moet voorkomen dat men al te snel 'vast' komt te staan in het veld. Op tv is vaak goed te zien hoe bij het rollen van de bal en het maken van een sliding de korrels omhoog schieten. De kwaliteit van het kunstgras dat bij betaald voetbalclubs voor trainingsvelden wordt gebruikt is vaak minder dan dat van de matten die in stadions liggen.

Geeft kunstgras een verhoogde kans op blessures?

Vooral in het voetbal wordt nog weleens de claim gemaakt dat het spelen op kunstgras zorgt voor een hoger aantal blessures. Het gaat dan vooral om peesblessures en knieband-scheuringen en -verrekkingen. Omdat in de Verenigde Staten veel gebruik wordt gemaakt van deze ondergrond bij bijvoorbeeld American Football en croquette is hier in de jaren 00 van de 21ste eeuw uitvoerig onderzoek naar gedaan. Orthopedisch chirurg Elliot Hershman deed tussen 2000 en 2009 onderzoek naar de blessures die ontstonden in de NFL. Hij kwam daarbij tot de conclusie dat het spelen op kunstgras in het American Football leidde tot 22% meer knieblessures. Blessures aan de achterste kruisband (ACL) en enkelblessures kwamen zelfs 67% meer voor.

Een in 2004 in het American Journal of Sports Medicine gepubliceerd onderzoek kwam tot de conclusie dat bij sportwedstrijden op Amerikaanse high schools het percentage blessures opgelopen op kunstgras niet hoger lag dan bij gewoon gras. Wel was er een significant verschil te merken in het soort blessures. Zo kwamen spierverrekkingen en verwondingen aan de huid meer voor op kunstmatig gras en hersenschuddingen en kniebandblessures juist meer op natuurlijk gras.

Signalen over schadelijkheid kunstgras uit Engeland en de Verenigde Staten

Alhoewel er in Nederland in ieder geval tot 2016 weinig discussie over is geweest, doemen steeds meer berichten op over de mogelijke kankerverwekkendheid van kunstgras, en dan specifiek de rubber korrels of pellets die erin verwerkt worden. De pellets worden vaak gemaakt van fijngemalen autobanden. De discussie werd in de Verenigde Staten aangezwengeld door vrouwenvoetbalcoach Amy Griffin, die opvallend veel gevallen van kanker meemaakte bij jonge speelsters. Opvallend was dat de overgrote meerderheid van deze gevallen keepers waren: spelers die relatief het meeste op de grond liggen en op die manier vaker in contact komen met de ondergrond.

In Engeland werd in 2016 aandacht gevraagd voor deze problematiek door Nigel Maguire, als professional werkzaam binnen de gezondheidszorg maar tevens vader van Lewis Maguire, die als voetbalkeeper getroffen werd door kanker terwijl hij op trainingsstage was bij Leeds United. Lewis was een kerngezonde 18-jarige jongen toen hij begon aan een trainingsstage van drie maanden bij de club, die gebruik maakt van kunstgras-trainingsvelden. Na een aantal weken werd bij hem de ziekte van Hodgkin vastgesteld. Zijn vader klaagde over hoe de kleding van zijn zoon na elke training helemaal onder de rubber pellets zat. Door het veelvuldig op de grond duiken ademde hij de moleculen waarschijnlijk veelvuldig in en bovendien bestaat de kans dat het materiaal ook in de bloedbaan komt bij het oplopen van schaafwonden aan knieën en ellebogen, iets waar keepers ook relatief het meeste last van hebben.

Nigel Maguire probeert meer aandacht te krijgen voor deze problematiek. Hij roept daarbij op tot een moratorium op het gebruik van 3G-velden (een veel gebruikt type kunstgras waarbij veel losse rubber pellets op de ondergrond liggen), in ieder geval tot meer onderzoek is gedaan naar de schadelijkheid van het materiaal.

Gary Ablett

Gary Ablett is een voormalig Engels voetballer van onder meer topclubs als Liverpool en Everton. Hij overleed in 2012 op 46-jarige leeftijd aan de gevolgen van Non-hodgkinlymfoom. In 2016 riep zijn weduwe Jacqueline Ablett ook op tot meer onderzoek naar de relatie tussen kanker en frequent contact met kunstgrasvelden. Zij vreest dat het spelen op kunstgrasvelden haar echtgenoot fataal is geworden.

Amerikaans onderzoek naar relatie tussen kanker en kunstgras

Helaas is er tot 2016 nog weinig onderzoek gedaan naar de relatie tussen gevallen van kanker bij voetballers en American Football spelers en het spelen op kunstgras. Amy Griffin, assistent coach bij het vrouwenelftal van de University of Washington verzamelde in 2003 statistische gegevens met betrekking tot het voorkomen van kanker onder voetballers die veel op kunstgras spelen. Zij toonde aan dat het aantal gevallen van kanker onder keepers schrikbarend hoog was in vergelijking met het landelijk gemiddelde. Daarnaast verschijnen in de media zo nu en dan uitlatingen van artsen die naar aanleiding van gevallen in hun praktijk een sterk vermoeden hebben dat er een link moet zijn. Echt grootschalig onderzoek is echter tot 2016 niet gedaan.

Naar aanleiding van de aanhoudende kritiek op het uitblijven van wetenschappelijk onderzoek werd in februari 2016 bekend dat een drietal Amerikaanse agentschappen onderzoek zullen gaan doen naar de gezondheidseffecten van het sporten op kunstgras. Het gaat om het Center for Disease Control and Prevention (CDC), de Environmental Protection Agency (EPA) en de Consumer Product Safety Commission (CPSC). Je zou de eerste en laatste kunnen vergelijken met wat in Nederland het RIVM en de Voedsel- en Warenautoriteit zijn.

Voor het onderzoek is $ 2 miljoen ter beschikking gesteld en een team van vijftig wetenschappers zal zich hiermee bezig gaan houden. De Amerikaanse senator die het onderzoek aankondigde noemde het onderzoek van Amy Griffin als belangrijke instigator. De verwachting is dat de uitkomsten van dit onderzoek - indien een verband met kanker wordt gevonden - ook implicaties zullen hebben voor het gebruik van kunstgras in Europa.

Lees verder

• Welke clubs spelen op kunstgras? Seizoen 2019/2020