Bloedarmoede: uitleg, herkenning en behandeling

De meesten hebben wel een algemeen beeld van wat bloedarmoede inhoudt. Maar wat is het precies? Wat zijn de symptomen van bloedarmoede, ofwel anemie, en welke verschillende vormen kennen we? Wat zijn oorzaken voor bloedarmoede en welke maatregelen kun je zelf nemen wanneer je je de symptomen bij jezelf herkent?

Anemie

Bij bloedarmoede, ofwel anemie, is er sprake van een te laag niveau van rode bloedlichaampjes (hemoglobine). Dit is namelijk wat zorgt voor een goed transport van zuurstof door het gehele lichaam, van de longen naar de cellen en zo door. De zuurstof wordt door middel van ijzermoleculen aan de longen gebonden, maar zonder deze rode bloedlichaampjes gebeurt dit niet.

Rode bloedlichaampjes worden geproduceerd in het beenmerg (bijvoorbeeld in het bekken, de wervels en de ribben) en leven meestal maar drie maanden. Na deze tijd worden ze afgebroken en uitgescheiden naar de darm. Afbraak gebeurt in de milt en de lever. IJzer blijft bewaard en wordt wel opnieuw gebruikt wanneer er nieuwe bloedlichaampjes worden aangemaakt, zodat zuurstof opnieuw aan de longen kan worden verbonden en worden afgegeven aan de cellen.

Bloedcellen: bloedplaatjes en rode en witte bloedlichaampjes

Ziekten die te maken hebben met bloed worden geanalyseerd door een hematoloog. Dit is een specialist op het gebied van bloed, bloedvormende organen en de lymfklieren. Het is de benigne hematoloog die zich bezig houdt met bloedarmoede.

In het lichaam bestaan eigenlijk drie soorten bloedcellen:

1. Rode bloedcellen. Deze worden ook wel erytrocyten genoemd en verzorgen de zuurstoftransport.
2. Witte bloedcellen. Deze worden ook wel leukocyten genoemd en zorgen voor de afweer tegen infecties.
3. Bloedplaatjes. Deze zorgen voor de bloedstolling.

Per liter bloed heeft het lichaam ongeveer 4 miljard rode bloedcellen. Veel minder aanwezig zijn de witte bloedcellen (4 miljoen per liter). Van de bloedplaatjes zijn er ongeveer 250 miljoen per liter aanwezig. Productie van de bloedcellen gaat voortdurend door, wat, zoals al aangegeven, plaatsvindt in het beenmerg. Dit is te vinden in de botten, zoals in het bekken, de wervels en de ribben. Hoe ouder je wordt, hoe meer het beenmerg geconcentrerd zit in de botten van de romp en de schedel, in plaats van over het hele lichaam verdeeld.

Vrouw versus man

Mannen hebben een hoger hemoglobinegehalte dan vrouwen, namelijk 8-11 mmol/liter versus 7,5-10 mmol/liter. Zeker tijdens de zwangerschap is dit niveau lager. Voor kinderen is dat ook lager.

Herkenning van bloedarmoede

• Blauwige of bleke huid (vooral bij ernstigere vorm)
• Snel moe
• Duizeligheid
• Flauwvallen
• Slechte eetlust
• Kortademigheid
• Versnelde hartslag
• Hoofdpijn
• Gevoel van zwakte

Oorzaken

• Gebrek aan ijzer (meest voorkomende oorzaak; ferriprieve anemie)
• Gebrek aan vitamine B12 (megaloblastaire anemie)
• Gebrek aan foliumzuur (megaloblastaire anemie)
• Gebrek aan intrinsic factor (pernicieuze anemie)
• Afwijkende vormen van hemoglobine (erfelijk, zoals bij sikkelcelanemie)
• Chronische ziekten (bijvoorbeeld reuma)
• Beenmergziekten die de productie van bloedcellen verminderen (aplastische anemie) of waarbij het beenmerg verdwijnt (myelopthtisis)
• Bloedverlies
• Verhoogde afbraak van bloedcellen (bijvoorbeeld door afwijkingen van de cellen, door auto-immuunprocessen, door malaria)

Vormen van anemie

Zoals hierboven al genoemd zijn er verschillende vormen van bloedarmoede te noemen. Enkele vormen zijn aplastische anemie, pernicieuze anemie, hemolytische anemie en ferriprieve anemie.

• Aplatische anemie: Tekort aan alle soorten bloedcellen (rood, wit en bloedplaatjes)
• Pernicieuze anemie: Tekort aan vitamine B12
• Hemolytische anemie: Voortijdig vernietigen van rode bloedcellen
• Ferriprieve anemie: Tekort aan ijzer

Maatregelen en behandeling

Aanpassing van dieet

Een belangrijke maatregel die je zelf kunt ondernemen wanneer je last hebt van symptomen van bloedarmoede is door je dieet aan te passen. Zorg dat je voldoende gevarieerd eet en genoeg vezels binnenkrijgt. Dit kun je doen door groente, fruit, peulvruchten en veel volkoren producten te eten. Daarnaast is het vaak verstandig om dierlijke producten tot je te nemen, hoewel niet in te grote hoeveelheden. Per dag is 100 gram vlees voldoende. Voor vegetariërs zijn ook andere oplossingen te vinden.

Belangrijk dat veel ijzerhoudend voedsel wordt gegeten (ook bij de menstruatie, omdat dan veel bloed gaat verloren). Voedsel rijk aan ijzer is rund- en lamsvlees (leverworst, rundersukadelappen, rundergehakt), noten, appelstroop, volkoren producten (bijvoorbeeld boord), broccoli, sperziebonen en donkergroene bladgroenten. Fruit en groente is belangrijk vanwege de vitamine C, die ervoor zorgt dat het ijzer sneller wordt opgenomen. Denk hierbij aan kiwi's en de rode paprika.

Een goed gevarieerd dieet is ook belangrijk wanneer er sprake is van een gebrek aan vitamine B12, wat vooral voorkomt bij ouderen.

Behandeling

Afhankelijk van de oorzaak en situatie kan bloedarmoede worden behandeld. Bij een ijzertekort worden vaak ijzertabletten voorgeschreven, maar soms is meer nodig, zoals een bloedtransfusie. Bij hevige menstruatie kan een vrouw de anticonceptiepil zijn aangewezen.

In het geval van een gebrek aan vitamine B12 wordt er vaak gekeken naar manieren om deze vitamine in het lichaam op te laten nemen. Het is dan namelijk vaak het geval dat het lichaam daar moeite mee heeft. Voedingsupplementen zijn dan ook geen oplossing, maar het direct injecteren in de bloedbaan kan wel werken.

Weetje over bloedarmoede

• In 90% van de gevallen is bloedarmoede veroorzaakt door een ijzertekort en heeft dus te maken met de voeding. De dagelijkse behoefte bij de volwassen man is 9 milligram ijzer, bij vrouwen is dit 15 milligram (vanwege menstruatie), en nog sterker tijdens de zwangerschap;
• Koffie na de maaltijd vermindert ijzer-opname met 80%;
• Vrouwen raken twee keer meer ijzer kwijt dan mannen;
• Slechts 8% van het geconsumeerde ijzer wordt werkelijk in het bloed opgenomen;
• Voor de opname van ijzer is ook koper, kobalt en mangaan nodig. Ook is daarvoor vitamine C vereist, voor een snellere opname.