Verlegen zijn is geen angststoornis

De alomtegenwoordigheid van sociale angst doet verlegen mensen geen goed. De aandoening vertoont immers enkele gelijkenissen met kenmerken die in sommige gevallen met verlegenheid gepaard gaan. In tegenstelling tot sociale fobie is verlegen zijn echter geen stoornis die om behandeling vraagt. Voor wie twijfelt, is het daarom belangrijk om één van beiden opties uit te sluiten.

Verlegenheid en angststoornis: verwarring alom

De kenmerken van verlegenheid leunen vaak aan bij de symptomen van een (sociale) angststoornis. Omwille van die reden, worden de twee erg vaak door elkaar gehaald. Door de toenemende aandacht voor sociale fobie en gelijkaardige stoornissen, zowel in de academische wereld als in de populaire media, is op het internet steeds meer informatie te vinden die verlegen mensen op het verkeerde been zet. Wie op Google de kenmerken van verlegenheid intikt, kan daardoor foutief concluderen van aan een aandoening te lijden, terwijl er helemaal niets aan de hand is. Een dergelijke vaststelling kan het zelfbeeld schaden. In dit artikel wordt het verschil tussen beiden geduid.

Verlegen zijn: sociale angst, maar geen stoornis

Verlegenheid is een persoonlijkheidskenmerk. Bij jonge kinderen ebt het vaak weg op latere leeftijd. Het kan zich echter ook als een blijvende karaktertrek vestigen. Uit onderzoek bleek dat tot maar liefst 40% van de mensen zichzelf als verlegen beschrijft. Verlegen personen zijn minder assertief dan de sociale norm voorschrijft. Ze ervaren een soort terughoudendheid ten aanzien van anderen. Die geremdheid komt voort uit de angst om door anderen beoordeeld te worden. De vrees voor kritiek, vernedering, om uitgelachen te worden of voor afwijzing, zorgt ervoor dat verlegen personen vaak bepaalde sociale situaties beperken of trachten te vermijden. De omgang met verlegenheid verschilt echter enorm van de ene omgeving of cultuur tot de andere. Wie verlegen is, ervaart dit kenmerk van zijn persoonlijkheid vaak als hinderlijk en gaat daarom op zoek naar de oorzaken of eventuele behandelingsmethoden. Er is echter geen behandeling mogelijk zoals bij een behandelbare ziekte of stoornis. Verlegen personen kunnen om zich beter in hun vel te voelen wel trachten meer inzicht te verwerven in de eigen persoonlijkheid en betere sociale vaardigheden ontwikkelen.

Wat is een angststoornis?

Angst is op zich een heel normale menselijke reactie die ons helpt te overleven bij dreigend gevaar. Het brengt het lichaam in een gealarmeerde en verdedigende toestand. Er is echter sprake van een angststoornis, wanneer een persoon angstig is, zonder dat er een reëel gevaar is. Het gaat dus niet om een normaal facet van de persoonlijkheid, maar om een psychische aandoening die om behandeling vraagt. De meest voorkomende angststoornissen zijn:

• Paniekstoornis
• Sociale angststoornis
• Dwangstoornis
• Posttraumatische stress-stoornis
• Gegeneraliseerde angststoornis
• Specifieke fobieën

Het is in de eerste plaats de sociale angststoornis (of sociale fobie) die, omwille van enkele overlappende kenmerken, vaak door elkaar wordt gehaald met verlegen zijn. Mensen met een sociale fobie, ervaren dagelijks hoge dosissen stress en vernedering in sociale situaties. Men schat dat 3 tot 8% van de mensen lijdt aan sociale fobie. De impact van de angstgevoelens is buitensporig en ik elk geval veel problematischer dan bij verlegen mensen. Deze getuigenis over sociale angst toont de ernst aan van de aandoening. Medicatie en cognitieve gedragstherapie kunnen helpen om van een angststoornis af te geraken.

Ben je weinig assertief of lijd je aan sociale fobie?

De hamvraag voor wie zich in sociale situaties onzeker voelt, is uiteraard welke van de twee opties van toepassing is. Dit dilemma stelt zich wel enkel voor personen die zich slecht voelen omwille van het gebrek aan assertiviteit dat ze ervaren. Uit een studie blijkt immers dat 25% van de verlegen mensen (terecht) geen probleem zin in hun persoonlijkheid. De anderen die zich wel gehinderd voelen in hun leven of persoonlijke ontwikkeling, zullen echter vaak met veel twijfels zitten. Om te achterhalen of er sprake is van een aandoening, is het nuttig om een persoonlijkheidstest te laten afnemen door een professional (psycholoog, psychiater,...). Op die manier kan iemand te weten komen of verlegenheid een onderdeel is van zijn persoonlijkheid of niet. Vervolgens kan dan in overleg bepaald worden of het nodig is om een behandeling op te starten of niet. Als echter blijkt dat het om verlegenheid gaat, dan is het vooral belangrijk dat de persoon in kwestie dat deel van zichzelf leert omarmen, zodanig dat de negatieve gevoelens die ermee gepaard gaan het zelfbeeld niet langer ondergraven en vervolgens kunnen wegebben. Ook bij dat aanvaardingsproces kan bijvoorbeeld een psycholoog welkome ondersteuning bieden.

Zijn er online diagnosemogelijkheden voor mensen met weinig zelfvertrouwen?

Heel wat websites bieden checklists en andere methoden aan voor mensen met weinig zelfvertrouwen in sociale situaties, die zichzelf willen testen op de aanwezigheid van angststoornissen. Deze zijn vaak erg onbetrouwbaar en het is dan ook af te raden om lukraak via Google op zoek te gaan naar dergelijke 'hulpmiddelen'. Het raadplegen van een (huis)arts of erkende psycholoog is daarbij ten stelligste aan te raden. Een overzicht van erkende Nederlandse psychologen vind je hier, in Vlaanderen kan je daarvoor terecht op deze website.

Deze professionals krijgen dagelijks mensen over de vloer die met dergelijke vragen zitten en zullen dus zeker niemand vies bekijken. Voor wie met veel vraagtekens zit, is het daarbij alvast nuttig om in het achterhoofd te houden dat statistisch gezien de kans alvast veel groter is dat het om verlegenheid gaat, dan dat er sprake is van sociale fobie.