Endoftalmitis: Ernstige oogontsteking in de oogbol

Endoftalmitis (ook gespeld als endophtalmitis) is een ernstige, exsudatieve ontsteking van de voorste en/of achterste oogkamers, wat kan leiden tot een glasvochtabces of etterige iritis, en in sommige gevallen tot panoftalmie. Deze ernstige ooginfectie vereist een snelle diagnose om het gezichtsvermogen en zelfs het oog van de patiënt te behouden. Endoftalmitis kan endogeen (van binnenuit ontstaan, meestal door bacteriën of schimmels) of exogeen (van buitenaf ontstaan, bijvoorbeeld door postoperatieve complicaties, trauma of vreemd materiaal in het oog) zijn.

• Epidemiologie van endoftalmitis
• Soorten en symptomen: Ernstige oogontsteking in de oogbol
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van endoftalmitis

Epidemiologie van endoftalmitis

Endoftalmitis komt vaker voor bij personen van 85 jaar en ouder na cataractchirurgie. Endogene endoftalmitis is verantwoordelijk voor slechts 2-15% van alle gevallen van endoftalmitis. De gemiddelde jaarlijkse incidentie van endoftalmitis bedraagt ongeveer 5 per 10.000 ziekenhuispatiënten. Bij unilaterale gevallen is het rechteroog ongeveer twee keer zo vaak aangedaan als het linkeroog. Exogene endoftalmitis, vaak een complicatie van oogchirurgie, is een van de meest ernstige complicaties en komt het meest voor. Postoperatieve endoftalmitis begint meestal binnen enkele dagen tot maximaal twee weken na de operatie, waarbij postcataract endoftalmitis de meest voorkomende vorm is. Exogene endoftalmitis kan ook optreden na een intravitreale injectie, hoewel het risico hierbij zeer laag is, namelijk ongeveer 0,029% per injectie. Posttraumatische endoftalmitis komt voor bij 4-13% van alle penetrerende oogverwondingen.

Soorten en symptomen: Ernstige oogontsteking in de oogbol

Endoftalmitis kan endogeen of exogeen zijn.

Endogene endoftalmitis

Endogene endoftalmitis ontstaat door hematogene verspreiding van micro-organismen vanuit een verre besmettingsbron, zoals endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart). Dit type komt vaak voor bij personen die intraveneus drugs gebruiken. Kenmerkend zijn witte knobbeltjes op de lenscapsule, iris, retina of choroidea (het vaatvlies). De ontsteking kan leiden tot een oogbol vol pus en zich mogelijk uitbreiden naar het orbitale zachte weefsel. Endogene endoftalmitis kan veroorzaakt worden door bacteriën zoals Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus viridans, en Escherichia coli, of door schimmels zoals Candida.

Exogene endoftalmitis

Exogene endoftalmitis ontstaat als complicatie van oogchirurgie, zoals bij cataractchirurgie, keratotomie, hoornvliestransplantatie, intravitreale injecties, en trabeculectomie bij glaucoom. Deze vorm kan ook ontstaan door vreemde materialen in het oog of na een stomp of penetrerend oogtrauma. Bij exogene endoftalmitis is de infectie beperkt tot het oog zelf. Bij posttraumatische endoftalmitis is er meestal geen koorts en weinig tot geen perifere leukocytose. In geval van traumatische endoftalmitis kunnen symptomen zoals koorts, leukocytose, proptosis (uitpuilend oog) en een corneaabces optreden.

Algemene symptomen

Patiënten ervaren vaak plotselinge, ernstige pijn in het oog (oogpijn) en een vermindering van het gezichtsvermogen, hoewel sommige patiënten geen pijn ervaren. Ongeveer een derde van de patiënten vertoont gezwollen oogleden. Daarnaast kan cornea-oedeem optreden. Hypopyon (etterophoping in de voorste oogkamer) komt vaak voor, en het oog kan wazig lijken, wat leidt tot verminderde gezichtsscherpte.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose endoftalmitis wordt bevestigd door een oogarts die het oog onderzoekt met een spleetlamp en tijdens een oftalmoscopie (oogspiegelonderzoek) als onderdeel van een uitgebreid oogonderzoek. Soms wordt een oogechografie uitgevoerd. Een definitieve diagnose wordt vaak bevestigd door een diagnostische chirurgische vitrectomie, waarbij een microbiologische cultuur van het glasvocht wordt genomen. Tijdens deze procedure kan de arts ook een directe behandeling met antibiotica uitvoeren. Bij endogene endoftalmitis zijn aanvullende onderzoeken zoals een volledige bloedtest en culturen van verblijfskatheters nodig. Soms kan een CT-scan van de oogkas en ogen of een MRI-scan noodzakelijk zijn om andere oogafwijkingen uit te sluiten.

Behandeling

Een snelle diagnose en behandeling van endoftalmitis zijn cruciaal. Acute bacteriële endoftalmitis is een medische noodsituatie die onmiddellijk moet worden behandeld om gezichtsverlies te voorkomen. Postoperatieve endoftalmitis vereist ook binnen 24 uur professionele medische hulp. De behandeling omvat vaak antibiotische oogdruppels en orale of intraveneuze antibiotica. In sommige gevallen worden steroïde oogdruppels voorgeschreven als schimmelinfecties zijn uitgesloten. De toediening van oogdruppels moet zorgvuldig gebeuren. Bij een schimmelinfectie kan een vitrectomie noodzakelijk zijn, en soms worden antimycotica voorgeschreven.

Prognose

De prognose van endoftalmitis varieert sterk en hangt af van de oorzaak, de ernst van de infectie en de schade aan het oog door ontsteking en littekenvorming. Bij een milde vorm van endoftalmitis is de visuele prognose vaak uitstekend. In ernstige gevallen kan de patiënt echter niet alleen gezichtsvermogen verliezen, maar soms zelfs het volledige oog. Als de ontsteking zich uitbreidt naar alle lagen van het oog en de omliggende structuren aantast, is de prognose slecht. Panoftalmitis, waarbij het hele oog wordt aangetast, heeft meestal een sombere prognose.

Complicaties

Mogelijke complicaties van endoftalmitis omvatten verminderd gezichtsvermogen en permanent verlies van het gezichtsvermogen. In sommige gevallen kan een enucleatie (verwijdering van het oog) nodig zijn om een pijnlijk en blind oog te verwijderen, waarna de patiënt mogelijk een oogprothese (kunstoog) kan ontvangen. Chronische pijn kan ook bij sommige patiënten voorkomen.

Preventie van endoftalmitis

Preventie van endoftalmitis omvat verschillende strategieën, vooral in de context van oogchirurgie. Het naleven van strikte steriele technieken tijdens chirurgische procedures is cruciaal om infecties te voorkomen. Voor patiënten die een oogoperatie ondergaan, zijn goede postoperatieve zorg en monitoring essentieel. Het tijdig behandelen van eventuele symptomen van infectie kan de kans op endoftalmitis aanzienlijk verminderen. Bij patiënten met risicofactoren zoals diabetes of een verzwakt immuunsysteem, kan extra voorzichtigheid en regelmatige controles noodzakelijk zijn. Het gebruik van antibiotica als profylaxe bij risicovolle procedures kan ook bijdragen aan het voorkomen van endoftalmitis.

Lees verder

• Ooginfecties door bacteriën, schimmels en virussen