Endoftalmitis: Ernstige oogontsteking in de oogbol
Endoftalmitis (endophtalmitis) is ernstige exsudatieve ontsteking van de voorste en/of achterste oogkamers, leidend tot glasvochtabces of etterige iritis, soms tot panoftalmie. Endoftalmitis is ofwel endogeen (van binnen uit ontstaan waarbij een bacterie of schimmel meestal de oorzaak is) of exogeen (van buiten uit ontstaan: postoperatief, trauma, vreemd materiaal in oog). De ooginfectie is dermate ernstig dat een snelle diagnose vereist is om het gezichtsvermogen en zelfs het oog van de patiënt te behouden.
Epidemiologie oogontsteking
Endoftalmitis komt vaker tot stand bij 85-plussers na
cataractchirurgie. Endogene endoftalmitis treedt bij slechts 2-15% van alle gevallen van endoftalmitis op. De gemiddelde jaarlijkse incidentie bedraagt ongeveer 5 per 10.000 ziekenhuispatiënten. In unilaterale gevallen is het rechteroog dubbel zo veel besmet als linkeroog. Eén van de meest ernstige complicaties van oogchirurgie is exogene endoftalmitis, dat het meeste voorkomt. Postoperatieve endoftalmitis begint gewoonlijk binnen enkele dagen tot maximum twee weken na de operatie. Postcataract endoftalmitis is hierbij de meest voorkomende vorm. Exogene endoftalmitis treedt soms op na een
intravitreale injectie, hoewel het risico hierop erg laag is met name 0,029% per injectie. Posttraumatische endoftalmitis komt voor in 4-13% van alle doordringende
oogverwondingen.
Soorten en symptomen: Ernstige oogontsteking in de oogbol
Endoftalmitis is ofwel van binnen uit ontstaan (endogeen) of van buiten uit ontstaan (exogeen).
Endogene endoftalmitis
Endogene endoftalmitis is het resultaat van de hematogene spreiding van organismen uit een verre besmettingsbron (zoals bijvoorbeeld
endocarditis (
ontsteking van de binnenkant van het hart)). Het komt vaak voor bij intraveneus
drugsgebruik. Hierbij presenteren zich witte
knobbeltjes op de lenscapsule, iris, retina of choroidea (vaatvlies). Soms volgt een ontsteking van de oogweefsels wat resulteert in een oogbol vol pus. Mogelijk verspreidt de ontsteking zich naar het orbitale zacht weefsel. Endogene endoftalmitis gaat gepaard met bacteriën (
S. aureus,
Streptococcus pneumoniae,
Streptococcus viridans,
Escherichia coli, …) of schimmels zoals (
Candida).
Exogene endoftalmitis
Exogene endoftalmitis komt tot stand als een complicatie van oogchirurgie (zoals bij cataractchirurgie, keratotomie,
hoornvliestransplantatie, intravitreale injectie,
trabeculectomie bij
glaucoom, …). Daarnaast presenteert exogene endoftalmitis zich bij vreemde materialen in het oog en/of na een stomp of penetrerend
oogtrauma. Bij exogene endoftalmitis is de infectie beperkt tot het oog. De patiënt heeft bij de posttraumatische endoftalmitis geen koorts en weinig of geen perifere leukocytose. Bij traumatische endoftalmitis heeft de patiënt
koorts, leukocytose,
proptosis (naar voren geplaatst oog) en een corneaabces.
Algemene symptomen
De patiënt heeft meestal plots veel
pijn aan de ogen (
oogpijn) en ziet slechter, hoewel sommige patiënten helemaal geen pijn hebben. In ongeveer één derde van alle gevallen ziet het ooglid er gezwollen uit. Daarnaast treedt mogelijk corneaodeem op. Hypopyon presenteert zich vaak (etterophoping in de voorste oogkamer) en het oog ziet er soms wazig uit waardoor de patiënt een verminderde
gezichtsscherpte heeft.
Diagnose en onderzoeken
De oogarts bestudeert het oog met de spleetlamp bij een
oftalmoscopie (
medische term voor "oogspiegelonderzoek") tijdens een
uitgebreid oogonderzoek. Soms voert hij een
oogechografie uit. De oogarts bevestigt de diagnose via een diagnostische chirurgische
vitrectomie waarbij hij een microbiologische cultuur (monster) neemt van het glasvocht. Soms behandelt hij hierbij meteen het oog via
antibiotica. Bij endogene endoftalmitis zijn een volledige
bloedtest en culturen van
verblijfskatheters nodig. Soms is een
CT-scan van de oogkas en ogen of
MRI-scan vereist om andere oogafwijkingen uit te sluiten.
Behandeling
Een snelle diagnose van endoftalmitis is essentieel. Acute bacteriële endoftalmitis is een medische noodsituatie. Een te laat opgestarte behandeling resulteert namelijk mogelijk in een groot verlies van het gezichtsvermogen. Ook een postoperatieve endoftalmitis vereist professionele medische hulp binnen 24u. Vaak krijgt de patiënt antibiotische oogdruppels en orale of intraveneuze antibiotica voorgeschreven. Soms schrijft de oogarts steroïde oogdruppels voor als een
schimmelinfectie aan de ogen is uitgesloten. De
oogdruppeltoediening gebeurt op een zorgvuldige werkwijze. Bij een schimmelinfectie is vaak een vitrectomie vereist. Soms neemt de patiënt
antimycotica in.
Complicaties
Mogelijke complicaties van endoftalmitis zijn een verminderd gezichtsvermogen en permanent verlies van het gezichtsvermogen. Soms is een
enucleatie nodig om het blinde en pijnlijke oog te verwijderen, waarna de patiënt in aanmerking komt voor een
oogprothese (kunstoog). Daarnaast is
chronische pijn mogelijk bij sommige patiënten.
Prognose
De prognose van de ernstige
oogontsteking varieert sterk, afhankelijk van de oorzaak van de infectie, de ernst en de schade aan het oog door ontsteking en littekenvorming. Bij een milde endoftalmitis heeft de patiënt veelal een uitstekende visuele prognose. In ernstige gevallen verliest de patiënt niet alleen zijn gezichtsvermogen, maar soms ook zijn volledige oog. Wanneer de ontsteking zich verspreidt over de hele oogbol en alle lagen van het oog inclusief de oogstructuren aantast, is dit geen goed nieuws voor de patiënt. Panoftalmitis heeft namelijk een zeer sombere prognose.
Lees verder