Afakie: Ontbreken van de ooglens

Bij afakie ontbreekt de ooglens. De lens is een vrijwel transparante structuur die zich achter de iris bevindt. Afakie gebeurt na cataractchirurgie, na een trauma, en in zeer zeldzame gevallen treedt dit aangeboren op. Een patiënt met afakie heeft moeite om zich te concentreren en ziet bijgevolg minder goed. Veelal is een goede correctie voorhanden via een oogoperatie waarbij de chirurg een implantlens inbrengt, al zijn ook andere optische correcties beschikbaar.

• Epidemiologie
• Oorzaken afakie
• Risicofactoren
• Symptomen: Ontbreken van ooglens
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Correctie met bril of contactlenzen, cataract: cataractchirurgie
• Prognose oogafwijking
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Afakie verwijst naar de afwezigheid van de ooglens, meestal als gevolg van cataractchirurgie waarbij de lens is verwijderd zonder te worden vervangen. Het kan ook aangeboren zijn of het gevolg van trauma aan het oog.

Oorzaken afakie

Er zijn drie belangrijke oorzaken van afakie:

• Genetisch defect: De primaire vorm van aangeboren afakie is genetisch. Dit presenteert zich bij ongeveer 1-5 / 10.000 geboorten en de overerving gebeurt autosomaal recessief. De exacte oorzaak is echter niet altijd makkelijk te vinden. De secundaire vorm van congenitale afakie is minder ernstig, en is meestal het gevolg van een infectie van de foetus.
• Na een operatie: Afakie gaat meestal gepaard met een cataractoperatie.
• Na een oogtrauma: Door trauma steekt de lens uit zijn plaats (extrusie) of is de lens verplaatst.

Risicofactoren

Risicofactoren voor afakie omvatten eerdere cataractchirurgie zonder lensimplantatie, oogtrauma, en bepaalde genetische aandoeningen die de lensvorming beïnvloeden. Veroudering en het niet adequaat behandelen van cataracten kunnen ook bijdragen aan het ontwikkelen van afakie.

Symptomen: Ontbreken van ooglens

Patiënten met afakie hebben een slecht gezichtsvermogen en zijn verziend. Door de afakie heeft het oog geen accommodatievermogen meer. Een patiënt is met andere woorden niet meer in staat om zijn oog op een bewegend object te focussen. Mogelijk heeft de patiënt daarnaast last van erythropsie, waarbij objecten rood lijken of cyanopsie, waarbij alles blauw is. Deze symptomen zijn allemaal mogelijk na cataractchirurgie en zijn tijdelijk. De kleuren zijn intenser omdat meer zonlicht door de ontbrekende lens komt. De blauwe en rode stralen die voorheen door de lens werden opgevangen, bereiken nu wel het netvlies.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van afakie kunnen onder andere ernstige visuele verstoringen, moeite met het scherpstellen, en een verhoogde gevoeligheid voor licht omvatten. Personen met afakie kunnen ook last hebben van dubbelzien en verminderd contrastzicht.

Diagnose en onderzoeken

De oogarts doet een uitgebreid oogonderzoek via oftalmoscopie. Hij bepaalt de gezichtsscherpte, leesafstand, refractie enzovoort van het oog. Daarnaast bekijkt hij het hoornvlies, de iris, de voorste oogkamer en de fundus. Hij bepaalt tevens de oogdruk via een tonometrie. Hij bekijkt ook de medische geschiedenis van een patiënt. Een mogelijke indicatie is namelijk een staaroperatie in het verleden.

Er zijn verschillende aanwijzingen die duiden op een ontbrekende lens. Bij een patiënt die net een operatie heeft gehad, is mogelijk een litteken in de limbale ring op te merken. De limbale ring is de zwarte ring rond de iris. Daarnaast schudt de iris omdat het geen ondersteuning meer krijgt van de lens. De oogbol is verder te kort waardoor het licht niet duidelijk op maar wel achter het netvlies is gericht. De fundus is met andere woorden hypermetroop. Ook zijn de pupillen van een patiënt met afakie veelal relatief klein en hun pupillen verwijden in mindere mate. Zonder lens is een patiënt enorm verziend waardoor een correctie steeds vereist is.

Behandeling: Correctie met bril of contactlenzen, cataract: cataractchirurgie

De patiënt draagt een bril of contactlenzen, of hij krijgt een operatie. Een bril met convergerend glas is enkel mogelijk als de aandoening bilateraal is (als beide ogen zijn getroffen). De bril heeft wel enkele nadelen daar het gezichtsveld minder groot is, de glazen veelal dik zijn en de ogen er groter uitzien bij deze bril omdat de glazen zo dik zijn. Op de markt zijn ook contactlenzen verkrijgbaar die zorgen voor een beter esthetisch resultaat. Voor baby's zijn speciale contactlenzen op de markt voorhanden. Deze contactenlenzen zijn veilig als de baby slaapt en zijn langer te gebruiken dan traditionele contactlenzen. Naast het dragen van contactlenzen, zijn soms oogdruppels en/of een ooglapje nodig om het oog met afakie te stimuleren. De oogdruppeltoedoening moet wel precies en veilig gebeuren. De behandeling van afakie bij kinderen en zuigelingen is zeer belangrijk. Onbehandelde afakie leidt namelijk tot amblyopie (dit is de medische term voor "een lui oog").

Cataract in de kindertijd vereist een chirurgische behandeling (staaroperatie) en optische behandeling. Nadat de cataract verwijderd is, kiezen de ouders de optische correctie: afakie contactlenzen met een bifocale bril, een afakie bril, of intra-oculaire lenzen met een bifocale bril. Afakie contactlenzen zorgen voor een optimale optische correctie.

Volwassenen met cataract krijgen een cataractchirurgie met intra-oculaire lensimplantatie. Hierbij plaatst de chirurg een synthetische, kunstmatige lens in het oog die de verwijderde natuurlijke lens vervangt. Een voorbeeld hiervan is een Symfony-lens. Normaalgezien heeft deze ingreep weinig complicaties, en zijn de resultaten overwegend positief daar de meeste patiënten een aanzienlijke verbetering in hun gezichtsvermogen ervaren. Bij kinderen is de ingreep met implantlezen echter controversieel. Mogelijk veroorzaken ze daar bijziendheid.

Prognose oogafwijking

De prognose voor afakie hangt af van de mate van visuele beperking en de effectiviteit van de behandeling. Met de juiste behandeling kunnen veel mensen met afakie aanzienlijke verbeteringen in hun gezichtsvermogen ervaren.

Complicaties

Complicaties van afakie kunnen onder andere bijwerkingen van lensimplantaties, zoals infecties of lensdislocatie, en voortdurende visuele problemen omvatten. Personen met afakie kunnen ook last hebben van problemen met helderheid en contrast van het gezichtsvermogen.

Preventie

Preventie van afakie omvat het zorgvuldig beheren van cataracten en het overwegen van lensimplantaties tijdens de eerste operatie om de afwezigheid van de lens te voorkomen. Het monitoren van de gezondheid van de ogen en regelmatige oogonderzoeken kunnen helpen bij het voorkomen van complicaties.