Oogbolletsel: Stomp of diep voorwerp in het oog

Een oogbolletsel treedt op wanneer een stomp of scherp voorwerp de buitenste membranen van het oog binnendringt. Een trauma aan de oogbol is een oogheelkundige noodsituatie en vereist onmiddellijke behandeling door een oogarts. De aandoening kent een zeer hoge frequentie van permanente blindheid. Af en toe kan het gezichtsvermogen worden gered door snelle (chirurgische) behandeling.

• Epidemiologie oogbolletsel
• Incidentie en risicofactoren
• Verhoogd risico door omgevingsfactoren
• Mechanisme
• Directe impact op het oog of orbitaal gebied
• Bloedingen en ontstekingen als gevolg van het trauma
• Risicofactoren
• Fysieke activiteit en sportparticipatie
• Werkgerelateerde risico's
• Oorzaken en indeling: Stomp of scherp voorwerp in het oog
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose gezichtsvermogen
• Complicaties trauma aan het oog
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met oogbolletsel
• Direct handelen bij een oogbolletsel
• Het beoordelen van de ernst van de verwonding
• Het toepassen van oogverbanden of bescherming
• Voorkomen van infecties na oogbolletsel
• Het ondersteunen van herstel met rust en bescherming
• Preventieve maatregelen om herhaling te voorkomen
• Wanneer medische hulp essentieel is
• Misvattingen rond oogbolletsel
• Oogbolletsel veroorzaakt altijd blijvende schade aan het oog
• Een oogbloeding betekent altijd dat het oog verloren gaat
• Oogbolletsel komt alleen voor bij ernstige ongelukken
• Er is geen behandeling voor oogbolletsel als er geen zichtbare schade is
• Oogbolletsel kan alleen worden behandeld door een oogarts
• Oogbolletsel komt vaker voor bij ouderen
• Er is geen verband tussen oogbolletsel en hoofdpijn

Epidemiologie oogbolletsel

Een oogbolletsel heeft geen raciale voorkeur. Mannen worden het meest getroffen door een oogbolletsel, voornamelijk door werkgerelateerde en recreatieve activiteiten. Mannen hebben meer kans op indringende verwondingen, terwijl bij vrouwen vaker stompe oogbolletsels voorkomen. Een oogbolletsel treedt meestal op jongere leeftijd op bij mannen (gemiddelde leeftijd 36 jaar) dan bij vrouwen (mediane leeftijd 73 jaar). Een hoog percentage van oogbolletselverwondingen komt voor bij adolescente jongens.

Incidentie en risicofactoren

Oogbolletsel is een veelvoorkomende oorzaak van verwondingen, vooral bij jongere mannen en kinderen die deelnemen aan contact- of risicosporten, zoals voetbal of boksen. Daarnaast komt het voor bij werkzaamheden waarbij oogbescherming niet altijd wordt gedragen, bijvoorbeeld in de bouwsector. Schade aan het oog kan variëren van oppervlakkige letsels tot ernstige verwondingen die blijvende schade veroorzaken.

Verhoogd risico door omgevingsfactoren

Het risico op oogletsel neemt toe in omgevingen met veel fysiek contact of onveilige werkomstandigheden. Daarnaast kunnen incidenten thuis, zoals het vallen of het in contact komen met scherpe objecten, bijdragen aan de prevalentie van oogletsel.

Mechanisme

Directe impact op het oog of orbitaal gebied

Oogbolletsel wordt meestal veroorzaakt door een directe impact op het oog of het omliggende orbitaal gebied. Dit kan variëren van een stomp object tot een scherp voorwerp, dat het oog beschadigt of de oogbol zelf doorboort. De schade kan leiden tot het verlies van gezichtsvermogen als gevolg van het beschadigen van de oogstructuren, zoals het hoornvlies, de retina of de oogzenuw.

Bloedingen en ontstekingen als gevolg van het trauma

Naast de directe schade aan de oogstructuren kan oogbolletsel ook leiden tot interne bloedingen, zoals hyphema (bloed in de oogkamer) of schade aan de oogzenuw, die kan resulteren in verlies van gezichtsvermogen of blijvende schade. Ontstekingen door het trauma kunnen de genezing beïnvloeden en leiden tot langdurige visuele problemen.

Risicofactoren

Fysieke activiteit en sportparticipatie

Deelnemen aan contact- of risicosporten, zoals basketbal, voetbal, ijshockey of vechtsporten, verhoogt het risico op oogletsel. Vooral in omgevingen waar beschermende oogbedekking niet verplicht is, kan de kans op trauma aan het oog groter zijn.

Werkgerelateerde risico's

Mensen die werken in industrieën zoals de bouw, de metaalindustrie of andere omgevingen met veel rondvliegend materiaal lopen ook een verhoogd risico op oogbolletsel. Het dragen van oogbescherming kan het risico op schade aanzienlijk verminderen.

Oorzaken en indeling: Stomp of scherp voorwerp in het oog

Niet-perforerend

De oorzaak van een niet-perforerend oogbolletsel bij volwassenen is meestal een stomp trauma dat het gevolg is van oppervlakkige oogverwondingen van het hoornvlies, chemische letsels, thermische letsels, stralingsletsels, een vuurwerkletsel, een auto-ongeval, een sportactiviteit, mishandeling, het shaken baby-syndroom (vorm van kindermishandeling) of een ander trauma.

Perforatie

Oogbolpenetratie of perforatie treedt op door een scherp voorwerp, zoals bij schotwonden en steekwonden, door arbeidsongevallen en door andere ongelukken met slijpsel of projectielen. Artsen rapporteren steeds meer oogletsels door paintballwapens.

Symptomen

De oogpijn is soms ernstig, maar in andere gevallen valt het, vooral bij scherpe letsels, in eerste instantie mee. Oogpijn bij het knipperen van de ogen is een voorbeeld van pijn bij een oogletsel. De gezichtsscherpte is verlaagd. Scotomen (blinde vlekken in het gezichtsveld) kunnen optreden. Maar ook plotse blindheid komt soms voor. Dit is meestal het gevolg van geknelde oogspieren met bijbehorende oogkasfracturen, veroorzaakt door traumatische hersenzenuwverlamming als gevolg van een geassocieerd hoofdletsel. Dubbelzien aan één oog kan optreden door een lensdislocatie of subluxatie (ectopia lentis = verplaatste ooglens).

Een ander symptoom is dat het oog bloedt en de inhoud van het oog naar buiten komt. Afhankelijk van het oogtrauma kan lagoftalmie optreden, waarbij de patiënt de oogleden niet meer volledig kan sluiten. Ook mydriasis (verwijding van pupillen in het oog) behoort tot de mogelijke symptomen. Gezwollen ogen en/of oogleden, wallen onder de ogen en rode oogleden zijn tot slot andere mogelijke tekenen van een oogtrauma.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een oogbolletsel is vaak meteen zichtbaar voor de oogarts, wat het stellen van de diagnose vergemakkelijkt. Soms zit er nog een herkenbaar vreemd lichaam in het oog. Vooral bij jonge kinderen onderzoekt de oogarts het kind onder sedatie. De oogarts voert naast een uitgebreid oogonderzoek met een spleetlamp ook een onderzoek uit naar de gezichtsscherpte van beide ogen. Bij dit type trauma wordt de oogdruk niet gemeten via tonometrie. Wel worden de oogleden, wimpers, het hoornvlies, de sclera en de pupillen grondig geïnspecteerd. Daarnaast voert de oogarts een CT-scan van het oog uit om het oog goed te beoordelen. Soms wordt ook een MRI gebruikt om een organisch vreemd lichaam, zoals hout, te identificeren, wat moeilijk of niet te zien is via een CT-scan.

Behandeling

Een zeer snelle behandeling is vereist om het gezichtsvermogen zo goed mogelijk te behouden. Helaas lukt dit niet altijd. Om een infectie te voorkomen, krijgt de patiënt breedspectrum antibiotica toegediend. De misselijkheid en het braken kunnen indien nodig ook worden behandeld. Indien nodig is een tetanusvaccinatie aanbevolen. Verder moet de patiënt nuchter blijven in het geval een chirurgische ingreep vereist is.

Prognose gezichtsvermogen

De prognose hangt grotendeels af van de omvang van de schade en de tijd die verstrijkt tussen de schade en de juiste chirurgische behandeling. Een oogbolletsel en schade aan het achterste segment is vaak geassocieerd met een hoge frequentie van visusverlies. Met moderne diagnostische technieken, chirurgische benaderingen en revalidatie kan het gezichtsvermogen van veel patiënten nog (gedeeltelijk) behouden blijven. Bij een mogelijke chirurgische ingreep wordt de prognose pas na de ingreep duidelijk.

Complicaties trauma aan het oog

Mogelijke complicaties van een oogbolletsel zijn een exogene endoftalmitis en een infectie van de diepe oogstructuren. Soms presenteert de endoftalmitis of infectie zich meteen, soms pas enkele weken later.

Preventie

De patiënt draagt het beste een goede, beschermende bril om een oogbolletsel of ander oogletsel te voorkomen. Bij tuinwerkzaamheden of bij hout- of metaalbewerkingsmateriaal is oogbescherming essentieel.

Praktische tips voor het omgaan met oogbolletsel

Oogbolletsel kan variëren van kleine irritaties tot ernstige verwondingen die medische aandacht vereisen. Het is belangrijk om snel en doordacht te handelen om verdere schade te voorkomen en het herstel te bevorderen. Hier volgen praktische tips om met oogbolletsel om te gaan en de best mogelijke zorg te bieden.

Direct handelen bij een oogbolletsel

Als je een oogbolletsel oploopt, raak je oog niet aan of wrijf er niet in, zelfs niet als het jeukt of pijnlijk is. Dit kan verdere schade veroorzaken. Probeer rustig te blijven en je oog gesloten te houden totdat je de ernst van de verwonding kunt beoordelen.

Spoel je oog met schoon, lauw water als er een vreemd voorwerp of chemische stof in zit. Gebruik hiervoor een steriele oogspoeling of een zachte stroom water, bij voorkeur uit een fles of kraan. Zorg dat je je hoofd naar de aangedane kant kantelt om te voorkomen dat de stof zich verspreidt naar het andere oog.

Het beoordelen van de ernst van de verwonding

Bij lichte irritaties, zoals stofdeeltjes of een klein krasje op het hoornvlies, kun je vaak thuiszorg toepassen. Als je echter last hebt van symptomen zoals hevige pijn, wazig zicht, bloeding in het oog, zwelling, of lichtgevoeligheid, zoek dan direct medische hulp.

Probeer bij penetrerend oogletsel (zoals een scherp voorwerp in het oog) het oog zo min mogelijk te bewegen. Dek het lichtjes af met een schone, droge doek of een kartonnen kegel om het te beschermen terwijl je op medische hulp wacht.

Het toepassen van oogverbanden of bescherming

Bij een oppervlakkig oogletsel kan je arts aanraden een oogverband of beschermkap te dragen. Volg deze instructie nauwkeurig op en draag de bescherming zolang als aanbevolen. Dit voorkomt verdere irritatie en bevordert genezing.

Als je een beschermkap gebruikt, zorg er dan voor dat deze niet te strak zit, zodat de bloedsomloop naar het oog niet wordt beperkt. Reinig en vervang verbanden regelmatig om infecties te voorkomen.

Voorkomen van infecties na oogbolletsel

Was je handen altijd grondig voordat je je oog aanraakt of medicatie aanbrengt. Als je oogdruppels of zalf hebt voorgeschreven gekregen, gebruik deze dan precies zoals voorgeschreven door je arts.

Houd de huid rondom je oog schoon. Gebruik hiervoor een zachte, vochtige doek en lauw water. Vermijd make-up totdat je oog volledig is genezen om het risico op infectie te minimaliseren.

Het ondersteunen van herstel met rust en bescherming

Rust is essentieel voor het herstel van oogbolletsel. Vermijd activiteiten die je ogen belasten, zoals langdurig lezen, werken op een scherm of blootstelling aan fel licht. Draag een zonnebril als je buiten bent om je ogen te beschermen tegen licht en wind.

Probeer fysieke inspanningen, zoals zwaar tillen of sporten, tijdelijk te vermijden. Deze activiteiten kunnen de druk in je oog verhogen en het genezingsproces verstoren.

Preventieve maatregelen om herhaling te voorkomen

Draag altijd een beschermende bril tijdens werkzaamheden die risico's met zich meebrengen, zoals zagen, slijpen of het werken met chemicaliën. Zorg dat kinderen en anderen in de omgeving ook beschermd zijn.

Als je contactlenzen draagt, houd deze schoon en vervang ze zoals voorgeschreven. Gebruik een goede techniek bij het inbrengen en verwijderen van de lenzen om het risico op beschadiging van je hoornvlies te verkleinen.

Wanneer medische hulp essentieel is

Zoek onmiddellijk medische hulp als je symptomen ervaart zoals verlies van zicht, intense pijn, dubbel zicht of bloeding in het oog. Dit kan wijzen op ernstige schade die onmiddellijke behandeling vereist.

Blijf in nauw contact met je arts tijdens het herstelproces. Plan eventuele opvolging om te controleren of je oog goed geneest en om blijvende problemen te voorkomen.

Misvattingen rond oogbolletsel

Oogbolletsel kan optreden door verschillende oorzaken, van trauma door een ongeval tot infecties of medische aandoeningen. Er zijn echter veel misvattingen over oogbolletsel, vooral over de ernst en de gevolgen ervan. Het is belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over de juiste behandeling en mogelijke complicaties.

Oogbolletsel veroorzaakt altijd blijvende schade aan het oog

Hoewel oogbolletsel ernstig kan zijn, leidt het niet altijd tot blijvende schade. De ernst van het letsel hangt af van de oorzaak en hoe snel het behandeld wordt. Kleinere verwondingen zoals een oppervlakkige kras op de oog kunnen vaak genezen zonder blijvende gevolgen, terwijl diepere verwondingen zoals een penetrerend letsel mogelijk wel blijvende schade kunnen veroorzaken. Vroege medische interventie is essentieel om het risico op permanente schade te minimaliseren.

Een oogbloeding betekent altijd dat het oog verloren gaat

Een oogbloeding, zoals een spierenbloeding in het oog of het uitstromen van bloed achter de oogbol, is een ernstig symptoom, maar het betekent niet altijd dat het oog verloren gaat. Het herstel hangt af van de aard en de ernst van de bloeding. In sommige gevallen kan de bloeding worden beheerd met medische behandeling, en het oog kan volledig herstellen. Bij ernstige gevallen, zoals een abces achter het oog, kan de oogbol echter verloren gaan als de infectie niet tijdig wordt behandeld.

Oogbolletsel komt alleen voor bij ernstige ongelukken

Oogbolletsel kan optreden door verschillende oorzaken, niet alleen bij ernstige ongelukken. Het kan ook voorkomen door dagelijkse activiteiten, zoals sporten, een onverwachte insectenbeet of het gebruik van scherpe voorwerpen. Zelfs een eenvoudig incident zoals een huidaandoening in de buurt van het oog of het in contact komen met een chemische stof kan leiden tot letsel aan de oogbol. Het is dus belangrijk om altijd voorzichtig te zijn, zelfs bij schijnbaar onschuldige handelingen.

Er is geen behandeling voor oogbolletsel als er geen zichtbare schade is

Zelfs als er geen zichtbare schade aan de oogbol lijkt te zijn, kan oogbolletsel toch leiden tot verborgen problemen, zoals interne bloedingen of schade aan het netvlies. Het is belangrijk om altijd een arts te raadplegen als er oogletsel optreedt, zelfs als het letsel klein lijkt. Alleen een deskundige kan beoordelen of er onderliggende schade is die behandeld moet worden. Beeldvormende onderzoeken kunnen vaak helpen om eventuele interne schade te identificeren.

Oogbolletsel kan alleen worden behandeld door een oogarts

Hoewel een oogarts vaak de specialist is die oogbolletsel behandelt, kunnen andere medische professionals, zoals huisartsen of spoedeisende hulparts, ook eerste hulp bieden. In veel gevallen is het cruciaal om direct medische hulp te zoeken, en een spoedbehandeling kan voorkomen dat het letsel verergert. Na de initiële behandeling kan de patiënt doorverwezen worden naar een oogarts voor verder onderzoek en behandeling.

Oogbolletsel komt vaker voor bij ouderen

Hoewel ouderen vaak kwetsbaarder zijn voor oogproblemen zoals staar of glaucoom, komen oogbolletselincidenten voor bij mensen van alle leeftijden. Kinderen kunnen bijvoorbeeld oogletsel oplopen tijdens het spelen of sporten, terwijl volwassenen in het dagelijks leven ongevallen kunnen krijgen die het oog betreffen. Het is belangrijk om beschermende maatregelen te nemen, zoals het dragen van een oogbehandeling bij risicovolle activiteiten, om oogbolletsel te voorkomen.

Er is geen verband tussen oogbolletsel en hoofdpijn

Oogbolletsel kan inderdaad leiden tot hoofdpijn, vooral als er sprake is van interne schade aan de oogbol of het hart. De pijn kan zich verspreiden van de beschadigde oogbol naar andere delen van het hoofd, afhankelijk van de ernst van het letsel. Bij het ervaren van aanhoudende hoofdpijn na oogletsel is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken om de onderliggende oorzaak vast te stellen.

Lees verder

• Paintball: Voorkom verwoestende oogletsels
• Oogkleuring met fluoresceïne bij hoornvliesletsels