Oogbolletsel: Stomp of diep voorwerp in het oog

Een oogbolletsel treedt op wanneer een stomp of scherp voorwerp de buitenste membranen van het oog binnendringt. Een trauma aan de oogbol is een oogheelkundige noodsituatie en vereist onmiddellijke behandeling door een oogarts. De aandoening kent een zeer hoge frequentie van permanente blindheid. Af en toe kan het gezichtsvermogen worden gered door snelle (chirurgische) behandeling.

• Epidemiologie oogbolletsel
• Oorzaken en indeling: Stomp of scherp voorwerp in het oog
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose gezichtsvermogen
• Complicaties trauma aan het oog
• Preventie

Epidemiologie oogbolletsel

Een oogbolletsel heeft geen raciale voorkeur. Mannen worden het meest getroffen door een oogbolletsel, voornamelijk door werkgerelateerde en recreatieve activiteiten. Mannen hebben meer kans op indringende verwondingen, terwijl bij vrouwen vaker stompe oogbolletsels voorkomen. Een oogbolletsel treedt meestal op jongere leeftijd op bij mannen (gemiddelde leeftijd 36 jaar) dan bij vrouwen (mediane leeftijd 73 jaar). Een hoog percentage van oogbolletselverwondingen komt voor bij adolescente jongens.

Oorzaken en indeling: Stomp of scherp voorwerp in het oog

Niet-perforerend

De oorzaak van een niet-perforerend oogbolletsel bij volwassenen is meestal een stomp trauma dat het gevolg is van oppervlakkige oogverwondingen van het hoornvlies, chemische letsels, thermische letsels, stralingsletsels, een vuurwerkletsel, een auto-ongeval, een sportactiviteit, mishandeling, het shaken baby-syndroom (vorm van kindermishandeling) of een ander trauma.

Perforatie

Oogbolpenetratie of perforatie treedt op door een scherp voorwerp, zoals bij schotwonden en steekwonden, door arbeidsongevallen en door andere ongelukken met slijpsel of projectielen. Artsen rapporteren steeds meer oogletsels door paintballwapens.

Symptomen

De oogpijn is soms ernstig, maar in andere gevallen valt het, vooral bij scherpe letsels, in eerste instantie mee. Oogpijn bij het knipperen van de ogen is een voorbeeld van pijn bij een oogletsel. De gezichtsscherpte is verlaagd. Scotomen (blinde vlekken in het gezichtsveld) kunnen optreden. Maar ook plotse blindheid komt soms voor. Dit is meestal het gevolg van geknelde oogspieren met bijbehorende oogkasfracturen, veroorzaakt door traumatische hersenzenuwverlamming als gevolg van een geassocieerd hoofdletsel. Dubbelzien aan één oog kan optreden door een lensdislocatie of subluxatie (ectopia lentis = verplaatste ooglens).

Een ander symptoom is dat het oog bloedt en de inhoud van het oog naar buiten komt. Afhankelijk van het oogtrauma kan lagoftalmie optreden, waarbij de patiënt de oogleden niet meer volledig kan sluiten. Ook mydriasis (verwijding van pupillen in het oog) behoort tot de mogelijke symptomen. Gezwollen ogen en/of oogleden, wallen onder de ogen en rode oogleden zijn tot slot andere mogelijke tekenen van een oogtrauma.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een oogbolletsel is vaak meteen zichtbaar voor de oogarts, wat het stellen van de diagnose vergemakkelijkt. Soms zit er nog een herkenbaar vreemd lichaam in het oog. Vooral bij jonge kinderen onderzoekt de oogarts het kind onder sedatie. De oogarts voert naast een uitgebreid oogonderzoek met een spleetlamp ook een onderzoek uit naar de gezichtsscherpte van beide ogen. Bij dit type trauma wordt de oogdruk niet gemeten via tonometrie. Wel worden de oogleden, wimpers, het hoornvlies, de sclera en de pupillen grondig geïnspecteerd. Daarnaast voert de oogarts een CT-scan van het oog uit om het oog goed te beoordelen. Soms wordt ook een MRI gebruikt om een organisch vreemd lichaam, zoals hout, te identificeren, wat moeilijk of niet te zien is via een CT-scan.

Behandeling

Een zeer snelle behandeling is vereist om het gezichtsvermogen zo goed mogelijk te behouden. Helaas lukt dit niet altijd. Om een infectie te voorkomen, krijgt de patiënt breedspectrum antibiotica toegediend. De misselijkheid en het braken kunnen indien nodig ook worden behandeld. Indien nodig is een tetanusvaccinatie aanbevolen. Verder moet de patiënt nuchter blijven in het geval een chirurgische ingreep vereist is.

Prognose gezichtsvermogen

De prognose hangt grotendeels af van de omvang van de schade en de tijd die verstrijkt tussen de schade en de juiste chirurgische behandeling. Een oogbolletsel en schade aan het achterste segment is vaak geassocieerd met een hoge frequentie van visusverlies. Met moderne diagnostische technieken, chirurgische benaderingen en revalidatie kan het gezichtsvermogen van veel patiënten nog (gedeeltelijk) behouden blijven. Bij een mogelijke chirurgische ingreep wordt de prognose pas na de ingreep duidelijk.

Complicaties trauma aan het oog

Mogelijke complicaties van een oogbolletsel zijn een exogene endoftalmitis en een infectie van de diepe oogstructuren. Soms presenteert de endoftalmitis of infectie zich meteen, soms pas enkele weken later.

Preventie

De patiënt draagt het beste een goede, beschermende bril om een oogbolletsel of ander oogletsel te voorkomen. Bij tuinwerkzaamheden of bij hout- of metaalbewerkingsmateriaal is oogbescherming essentieel.

Lees verder

• Paintball: Voorkom verwoestende oogletsels
• Oogkleuring met fluoresceïne bij hoornvliesletsels