Diplopie: Dubbelzien met één oog of beide ogen

Bij dubbelzien (diplopie) ziet de patiënt twee beelden van één enkel object. Dit kan optreden in één oog (monoculair) of in beide ogen (binoculair). De oorzaken van dubbelzien zijn divers en kunnen variëren van oogspierproblemen tot neurologische aandoeningen. Sommige van deze oorzaken vereisen dringende medische aandacht, dus patiënten met diplopie moeten altijd een oogarts raadplegen. De behandeling van diplopie hangt af van de onderliggende oorzaak en kan variëren van speciale brillen en oogoefeningen tot chirurgische ingrepen.

• Epidemiologie van diplopie
• Oorzaken van diplopie
• Zenuwaandoeningen
• Neurologische aandoeningen
• Verzwakte oogspieren
• Soorten
• Symptomen: Dubbelbeelden met Eén of Beide Ogen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van dubbelzien
• Prognose van diplopie
• Complicaties bij diplopie
• Preventie van diplopie

Epidemiologie van diplopie

Diplopie komt voor bij mensen van alle leeftijden, maar de incidentie neemt toe met de leeftijd, vooral als gevolg van leeftijdsgebonden oogaandoeningen zoals cataract of neurologische aandoeningen. De prevalentie varieert afhankelijk van de populatie, maar naar schatting ervaart ongeveer 1% van de volwassen bevolking binoculair dubbelzien op enig moment in hun leven. Monoculair dubbelzien is minder frequent en komt vaak voor bij patiënten met specifieke oogafwijkingen.

Oorzaken van diplopie

Elk oog creëert een eigen beeld vanwege hun verschillende positie in de schedel. Mensen met normaal gezichtsvermogen zien slechts één beeld omdat de hersenen deze beelden samenvoegen tot één, een proces dat bekend staat als "fusie". Wanneer de oogspieren of hersenzenuwen beschadigd zijn, kunnen de ogen niet correct samenwerken, wat leidt tot dubbelzien.

Zenuwaandoeningen

Diplopie kan optreden bij aandoeningen die de zenuwen aantasten, zoals multiple sclerose, diabetes mellitus, en het Guillain-Barré-syndroom.

Neurologische aandoeningen

Dubbelzien kan ook veroorzaakt worden door neurologische problemen zoals:

• Hersentrauma
• Wernicke-Korsakov-syndroom
• Migraine
• Hersentumoren
• Aneurysma
• Beroerte
• ...

Verzwakte oogspieren

De oogspieren kunnen verzwakken door aandoeningen zoals de ziekte van Graves, myasthenia gravis, of door scheelzien. Volwassenen die als kind scheelzien hadden, kunnen later in hun leven dubbelzien ontwikkelen.

Soorten

Monoculair dubbelzien
Monoculair dubbelzien (diplopia monocularis) treedt op wanneer een patiënt dubbelbeelden ziet met slechts één oog, vaak door problemen met de pupil, retina, of cornea, zoals staar, keratoconus, of droge ogen syndroom. Het dubbelzien verdwijnt wanneer het aangedane oog wordt afgedekt.

Binoculair dubbelzien
Binoculair dubbelzien (diplopia binocularis) ontstaat door een afwijking in de gezichtslijn van een van de ogen en verdwijnt wanneer een oog wordt afgedekt. Dit komt vaak voor bij aandoeningen zoals oftalmoplegie of strabisme.

Homoniem dubbelzien
Homoniem dubbelzien treedt op wanneer het (schijn)beeld van het afwijkende oog zich aan dezelfde kant bevindt als het ware beeld.

Heteroniem dubbelzien
Bij heteroniem dubbelzien bevindt het (schijn)beeld zich aan de andere kant van het ware beeld.

Fysiologisch dubbelzien
Fysiologisch dubbelzien komt voor wanneer objecten in de achtergrond dubbel worden gezien terwijl het zicht zich niet op hen richt. Meestal compenseren de hersenen voor dit verschijnsel, maar bij kinderen kan het opvallen.

Symptomen: Dubbelbeelden met Eén of Beide Ogen

Diplopie kan constant aanwezig zijn of komen en gaan, afhankelijk van de oorzaak. Voor volwassenen is het makkelijk te herkennen, maar bij kinderen is het lastiger. Kinderen knijpen met de ogen, sluiten een oog, of draaien hun hoofd om beter te kunnen zien. Andere symptomen kunnen zijn: hoofdpijn, misselijkheid, hangende oogleden (ptosis), zwakte rond de ogen, en pijn rond of bij het bewegen van de ogen. Bovendien kan diplopie het ruimtelijk inzicht verminderen, waardoor autorijden gevaarlijk is.

Diagnose en onderzoeken

Oogonderzoek
Een oogarts moet dubbelzien altijd onderzoeken, vooral als het voor het eerst optreedt. De arts voert een uitgebreid oogonderzoek uit, inclusief het meten van de gezichtsscherpte, het beoordelen van de oogbewegingen, en een spleetlamponderzoek (oftalmoscopie) om zowel de voorkant als de achterkant van het oog te onderzoeken. Dit onderzoek helpt vaak om de oorzaak van diplopie vast te stellen.

Diagnostisch onderzoek
Als het oogonderzoek de oorzaak van diplopie niet duidelijk maakt, kunnen verdere diagnostische tests nodig zijn, zoals beeldvorming van de oogkas met een CT-scan of een MRI-scan. Een bloedonderzoek kan ook worden uitgevoerd om onderliggende aandoeningen te identificeren.

Differentiële diagnose
Diplopie kan worden verward met andere aandoeningen zoals:

• Amblyopie
• Aniridie
• Bijwerkingen van contactlenzen
• Botulisme
• Convergentie-insufficiëntie
• Ectopia Lentis
• Oogkasfractuur
• Verlamming van de nervus abducens
• Esotropie
• Exotropie
• Herpes zoster in het oog
• Brown-syndroom
• Duane-syndroom
• Ziekte van Wilson
• ...

Behandeling van dubbelzien

De behandeling van dubbelzien hangt af van de oorzaak. Mogelijke behandelingen omvatten:

• Een oog afplakken om dubbelzien te verminderen.
• Gebruik van een prismabril om de beelden correct te richten.
• Ondoorzichtige contactlenzen voor een oog om het dubbelzien te elimineren.
• Oogoefeningen of oogyoga voor het verbeteren van de oogspiercontrole.
• Botoxinjecties om specifieke spierproblemen aan te pakken.
• Chirurgische opties zoals oogspieroperaties, ooglidcorrecties, refractiechirurgie, of cataractoperaties om de onderliggende aandoening te behandelen.
• ...

Prognose van diplopie

De prognose voor patiënten met diplopie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. In veel gevallen kan dubbelzien volledig worden gecorrigeerd met de juiste behandeling, vooral als de oorzaak tijdig wordt geïdentificeerd en behandeld. Bij aandoeningen zoals multiple sclerose of myasthenia gravis kan de prognose echter minder gunstig zijn, en het dubbelzien kan aanhouden of terugkeren.

Complicaties bij diplopie

Onbehandeld dubbelzien kan verschillende complicaties veroorzaken, waaronder:

• Vermijdingsgedrag: Patiënten kunnen activiteiten vermijden waarbij nauwkeurig zicht vereist is, zoals autorijden, wat de kwaliteit van leven kan verminderen.
• Hoofdpijn: Het constante proberen om dubbelbeelden te scheiden kan leiden tot frequent en aanhoudend hoofdpijn.
• Vermoeidheid: De extra inspanning om het dubbelzien te compenseren kan leiden tot fysieke en mentale vermoeidheid.
• Slecht aangepast gedrag: Mensen met diplopie kunnen onbewust hun hoofd kantelen of scheel kijken om het dubbelzien te verminderen, wat kan leiden tot een ongemakkelijke houding of andere oogproblemen.
• Sociale isolatie: Door visuele problemen kunnen patiënten sociale situaties vermijden, wat kan bijdragen aan gevoelens van isolement en depressie.

Preventie van diplopie

Hoewel niet alle oorzaken van diplopie te voorkomen zijn, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te verlagen:

• Regelmatige oogonderzoeken: Het tijdig opsporen en behandelen van oogaandoeningen kan helpen om diplopie te voorkomen. Dit is vooral belangrijk voor mensen met risicofactoren zoals diabetes of een geschiedenis van neurologische aandoeningen.
• Behandeling van chronische aandoeningen: Het goed controleren van aandoeningen zoals diabetes en hoge bloeddruk kan helpen bij het verminderen van het risico op complicaties die tot diplopie kunnen leiden.
• Ooggezondheid onderhouden: Het nemen van stappen om ooggezondheid te behouden, zoals het dragen van beschermende oogbedekking en het vermijden van overmatige belasting van de ogen, kan ook preventief werken.
• Educatie over symptomen: Bewustzijn van de symptomen van diplopie en het zoeken van vroege medische hulp bij veranderingen in gezichtsvermogen kan helpen bij het vroegtijdig identificeren van de oorzaak en voorkomen dat de aandoening verergert.