Diplopie: Dubbelzien met één oog of beide ogen

Bij dubbelzien (diplopie) ziet de patiënt twee beelden van één enkel object. Dit kan optreden in één oog (monoculair) of in beide ogen (binoculair). De oorzaken van dubbelzien zijn divers en kunnen variëren van oogspierproblemen tot neurologische aandoeningen. Sommige van deze oorzaken vereisen dringende medische aandacht, dus patiënten met diplopie moeten altijd een oogarts raadplegen. De behandeling van diplopie hangt af van de onderliggende oorzaak en kan variëren van speciale brillen en oogoefeningen tot chirurgische ingrepen.

• Epidemiologie van diplopie
• Mechanisme
• Oorzaken van diplopie
• Zenuwaandoeningen
• Neurologische aandoeningen
• Verzwakte oogspieren
• Soorten
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Dubbelbeelden met Eén of Beide Ogen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van dubbelzien
• Prognose van diplopie
• Complicaties bij diplopie
• Preventie van diplopie
• Praktische tips voor het omgaan met diplopie
• Bezoek een oogarts en volg de behandeling
• Maak je omgeving veilig
• Oefen je ogen met specifieke oefeningen
• Gebruik hulpmiddelen zoals een ooglapje
• Vergroot de tekst voor lezen
• Vermijd fel licht en pas je verlichting aan
• Praat over je gevoelens en zoek steun
• Volg de medische adviezen op en blijf je situatie monitoren
• Misvattingen rond diplopie
• Diplopie is altijd een probleem met de ogen
• Diplopie is alleen te behandelen met chirurgie
• Diplopie komt alleen voor bij ouderen
• Diplopie betekent altijd dat er iets ernstigs aan de hand is
• Diplopie kan nooit vanzelf verdwijnen

Epidemiologie van diplopie

Diplopie, ook wel bekend als dubbelzien, is een visueel symptoom waarbij een patiënt twee beelden van een object ziet, die zich naast elkaar of boven elkaar kunnen bevinden. De prevalentie van diplopie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak, maar het is een relatief veelvoorkomend symptoom in de klinische praktijk, vooral bij volwassenen en ouderen.

Prevalentie en incidentie
Diplopie komt veel voor, met schattingen die aangeven dat 1 op de 1000 mensen in de algemene bevolking op enig moment dubbelzien ervaren. De incidentie neemt toe met de leeftijd, en het komt vaker voor bij patiënten met aandoeningen zoals beroerte, multiple sclerose (MS) of diabetes mellitus. Het kan optreden als tijdelijk fenomeen bij vermoeidheid of alcoholgebruik, maar ook als langdurig symptoom van ernstigere aandoeningen zoals neurologische of oculaire aandoeningen.

Leeftijd en geslacht
Diplopie wordt vaak gezien bij ouderen, vooral als gevolg van aandoeningen zoals neurodegeneratieve ziekten, beroertes of diabetesgerelateerde oogproblemen. Het komt bij mannen en vrouwen in gelijke mate voor, hoewel sommige specifieke aandoeningen die leiden tot diplopie (bijvoorbeeld myasthenia gravis) vaker bij vrouwen voorkomen.

Geografische variabiliteit
Er is geen duidelijke geografische spreiding van diplopie als symptoom. De prevalentie is in veel gevallen afhankelijk van de prevalentie van onderliggende aandoeningen, zoals cerebrovasculaire ziekten, die in ontwikkelde landen vaker voorkomen. In minder ontwikkelde landen kunnen infectieziekten en trauma meer voorkomende oorzaken zijn van diplopie.

Mechanisme

Diplopie kan ontstaan door verschillende mechanismen die het visuele systeem beïnvloeden. Het mechanisme is afhankelijk van de locatie van de verstoring, die kan liggen in de ogen zelf, de zenuwen die de oogspieren aansteken, of de hersenen die de signalen interpreteren.

Oculaire mechanismen
Een van de meest voorkomende oorzaken van diplopie is een probleem met de spieren die de ogen bewegen, wat leidt tot een misalignment van de ogen. Dit kan veroorzaakt worden door aandoeningen zoals strabismus (scheelzien), waarbij de ogen niet goed samenwerken, wat resulteert in dubbelzien.

Neurologische mechanismen
Diplopie kan ook ontstaan door schade aan de zenuwen die de oogspieren aansteken, zoals de derde, vierde of zesde hersenzenuw. Schade aan deze zenuwen kan het gevolg zijn van beroertes, hersentrauma of tumoren, waardoor de oogspieren niet goed gecoördineerd bewegen. Daarnaast kunnen aandoeningen zoals multiple sclerose en myasthenia gravis de zenuwen en spieren zodanig beïnvloeden dat het vermogen om de ogen goed te coördineren wordt aangetast, wat leidt tot diplopie.

Cerebrale mechanismen
In sommige gevallen is de oorzaak van diplopie gerelateerd aan hersenschade. Dit kan optreden bij aandoeningen zoals een beroerte of tumoren in de hersenen die de gebieden beïnvloeden die verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van visuele input. Wanneer de hersenen niet in staat zijn om de signalen van de ogen goed te verwerken, kan dit leiden tot dubbelzien.

Oorzaken van diplopie

Elk oog creëert een eigen beeld vanwege hun verschillende positie in de schedel. Mensen met normaal gezichtsvermogen zien slechts één beeld omdat de hersenen deze beelden samenvoegen tot één, een proces dat bekend staat als "fusie". Wanneer de oogspieren of hersenzenuwen beschadigd zijn, kunnen de ogen niet correct samenwerken, wat leidt tot dubbelzien.

Zenuwaandoeningen

Diplopie kan optreden bij aandoeningen die de zenuwen aantasten, zoals multiple sclerose, diabetes mellitus, en het Guillain-Barré-syndroom.

Neurologische aandoeningen

Dubbelzien kan ook veroorzaakt worden door neurologische problemen zoals:

• Hersentrauma
• Wernicke-Korsakov-syndroom
• Migraine
• Hersentumoren
• Aneurysma
• Beroerte
• ...

Verzwakte oogspieren

De oogspieren kunnen verzwakken door aandoeningen zoals de ziekte van Graves, myasthenia gravis, of door scheelzien. Volwassenen die als kind scheelzien hadden, kunnen later in hun leven dubbelzien ontwikkelen.

Soorten

Monoculair dubbelzien
Monoculair dubbelzien (diplopia monocularis) treedt op wanneer een patiënt dubbelbeelden ziet met slechts één oog, vaak door problemen met de pupil, retina, of cornea, zoals staar, keratoconus, of droge ogen syndroom. Het dubbelzien verdwijnt wanneer het aangedane oog wordt afgedekt.

Binoculair dubbelzien
Binoculair dubbelzien (diplopia binocularis) ontstaat door een afwijking in de gezichtslijn van een van de ogen en verdwijnt wanneer een oog wordt afgedekt. Dit komt vaak voor bij aandoeningen zoals oftalmoplegie of strabisme.

Homoniem dubbelzien
Homoniem dubbelzien treedt op wanneer het (schijn)beeld van het afwijkende oog zich aan dezelfde kant bevindt als het ware beeld.

Heteroniem dubbelzien
Bij heteroniem dubbelzien bevindt het (schijn)beeld zich aan de andere kant van het ware beeld.

Fysiologisch dubbelzien
Fysiologisch dubbelzien komt voor wanneer objecten in de achtergrond dubbel worden gezien terwijl het zicht zich niet op hen richt. Meestal compenseren de hersenen voor dit verschijnsel, maar bij kinderen kan het opvallen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van diplopie vergroten. Deze risicofactoren kunnen variëren van medische aandoeningen tot omgevingsfactoren.

Neurologische aandoeningen
Patiënten met neurologische aandoeningen zoals beroerte, multiple sclerose, myasthenia gravis of hersentrauma hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van diplopie. Deze aandoeningen kunnen de zenuwen of hersenen die verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van de oogbewegingen beschadigen.

Oogaandoeningen
Aandoeningen die de ogen zelf aantasten, zoals strabismus (scheelzien) of oogaandoeningen die de oogspieren beïnvloeden, verhogen het risico op diplopie. Dit geldt met name voor oudere patiënten die vatbaarder zijn voor ouderdomsgebonden visuele problemen.

Systemische aandoeningen
Systemische aandoeningen zoals diabetes mellitus kunnen leiden tot visusproblemen die dubbelzien veroorzaken. Diabetes kan de zenuwen beïnvloeden die de oogspieren aansteken, wat het vermogen van de ogen om goed samen te werken aantast, wat resulteert in diplopie.

Risicogroepen

Er zijn bepaalde patiëntengroepen die een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van diplopie. Dit kan het gevolg zijn van genetische factoren, medische aandoeningen of leeftijd.

Ouderen
Ouderen lopen een verhoogd risico op diplopie door de ophoping van leeftijdsgebonden gezondheidsproblemen, zoals beroertes, diabetische retinopathie of degeneratieve zenuwaandoeningen zoals de ziekte van Parkinson. De kans op oogaandoeningen zoals cataract of maculaire degeneratie kan ook bijdragen aan het optreden van diplopie.

Patiënten met neurologische aandoeningen
Patiënten die gediagnosticeerd zijn met aandoeningen zoals multiple sclerose, hersentrauma, myasthenia gravis of een recente beroerte lopen een verhoogd risico op diplopie. Deze aandoeningen kunnen het zenuwstelsel beïnvloeden en verstoringen in de coördinatie van de oogbewegingen veroorzaken.

Patiënten met systemische aandoeningen
Patiënten die lijden aan aandoeningen zoals diabetes mellitus of thyreotoxicose (overproductie van schildklierhormonen) kunnen een verhoogd risico op diplopie hebben. Deze aandoeningen kunnen leiden tot schade aan de zenuwen die verantwoordelijk zijn voor de oogbewegingen.

Symptomen: Dubbelbeelden met Eén of Beide Ogen

Diplopie kan constant aanwezig zijn of komen en gaan, afhankelijk van de oorzaak. Voor volwassenen is het makkelijk te herkennen, maar bij kinderen is het lastiger. Kinderen knijpen met de ogen, sluiten een oog, of draaien hun hoofd om beter te kunnen zien. Andere symptomen kunnen zijn: hoofdpijn, misselijkheid, hangende oogleden (ptosis), zwakte rond de ogen, en pijn rond of bij het bewegen van de ogen. Bovendien kan diplopie het ruimtelijk inzicht verminderen, waardoor autorijden gevaarlijk is.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij diplopie kunnen wijzen op een ernstiger onderliggend probleem, zoals een beroerte, hersentrauma of ernstige neurologische aandoening. Het is belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te roepen wanneer deze symptomen optreden.

Plotselinge verandering in gezichtsvermogen
Een plotselinge verandering in gezichtsvermogen of het optreden van dubbelzien, vooral in één oog, kan wijzen op een neurologische aandoening zoals een beroerte of hersenbloeding. Dit vereist onmiddellijke medische evaluatie om ernstige complicaties te voorkomen.

Verlies van andere neurologische functies
Als de patiënt naast diplopie ook andere neurologische symptomen ervaart, zoals verlamming, spraakstoornissen of verlies van gevoeligheid, kan dit wijzen op een beroerte of een ander neurologisch incident. Deze symptomen moeten snel worden opgevolgd.

Verergering van symptomen
Als de diplopie verergert of gepaard gaat met hoofdpijn, duizeligheid of wazig zien, kan dit wijzen op een onderliggende aandoening zoals een hersentumor, multiple sclerose of een infectie van het zenuwstelsel. Dit vereist onmiddellijke medische evaluatie.

Diagnose en onderzoeken

Oogonderzoek
Een oogarts moet dubbelzien altijd onderzoeken, vooral als het voor het eerst optreedt. De arts voert een uitgebreid oogonderzoek uit, inclusief het meten van de gezichtsscherpte, het beoordelen van de oogbewegingen, en een spleetlamponderzoek (oftalmoscopie) om zowel de voorkant als de achterkant van het oog te onderzoeken. Dit onderzoek helpt vaak om de oorzaak van diplopie vast te stellen.

Diagnostisch onderzoek
Als het oogonderzoek de oorzaak van diplopie niet duidelijk maakt, kunnen verdere diagnostische tests nodig zijn, zoals beeldvorming van de oogkas met een CT-scan of een MRI-scan. Een bloedonderzoek kan ook worden uitgevoerd om onderliggende aandoeningen te identificeren.

Differentiële diagnose
Diplopie kan worden verward met andere aandoeningen zoals:

• Amblyopie
• Aniridie
• Bijwerkingen van contactlenzen
• Botulisme
• Convergentie-insufficiëntie
• Ectopia Lentis
• Oogkasfractuur
• Verlamming van de nervus abducens
• Esotropie
• Exotropie
• Herpes zoster in het oog
• Brown-syndroom
• Duane-syndroom
• Ziekte van Wilson
• ...

Behandeling van dubbelzien

De behandeling van dubbelzien hangt af van de oorzaak. Mogelijke behandelingen omvatten:

• Een oog afplakken om dubbelzien te verminderen.
• Gebruik van een prismabril om de beelden correct te richten.
• Ondoorzichtige contactlenzen voor een oog om het dubbelzien te elimineren.
• Oogoefeningen of oogyoga voor het verbeteren van de oogspiercontrole.
• Botoxinjecties om specifieke spierproblemen aan te pakken.
• Chirurgische opties zoals oogspieroperaties, ooglidcorrecties, refractiechirurgie, of cataractoperaties om de onderliggende aandoening te behandelen.
• ...

Prognose van diplopie

De prognose voor patiënten met diplopie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. In veel gevallen kan dubbelzien volledig worden gecorrigeerd met de juiste behandeling, vooral als de oorzaak tijdig wordt geïdentificeerd en behandeld. Bij aandoeningen zoals multiple sclerose of myasthenia gravis kan de prognose echter minder gunstig zijn, en het dubbelzien kan aanhouden of terugkeren.

Complicaties bij diplopie

Onbehandeld dubbelzien kan verschillende complicaties veroorzaken, waaronder:

• Vermijdingsgedrag: Patiënten kunnen activiteiten vermijden waarbij nauwkeurig zicht vereist is, zoals autorijden, wat de kwaliteit van leven kan verminderen.
• Hoofdpijn: Het constante proberen om dubbelbeelden te scheiden kan leiden tot frequent en aanhoudend hoofdpijn.
• Vermoeidheid: De extra inspanning om het dubbelzien te compenseren kan leiden tot fysieke en mentale vermoeidheid.
• Slecht aangepast gedrag: Mensen met diplopie kunnen onbewust hun hoofd kantelen of scheel kijken om het dubbelzien te verminderen, wat kan leiden tot een ongemakkelijke houding of andere oogproblemen.
• Sociale isolatie: Door visuele problemen kunnen patiënten sociale situaties vermijden, wat kan bijdragen aan gevoelens van isolement en depressie.

Preventie van diplopie

Hoewel niet alle oorzaken van diplopie te voorkomen zijn, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te verlagen:

• Regelmatige oogonderzoeken: Het tijdig opsporen en behandelen van oogaandoeningen kan helpen om diplopie te voorkomen. Dit is vooral belangrijk voor mensen met risicofactoren zoals diabetes of een geschiedenis van neurologische aandoeningen.
• Behandeling van chronische aandoeningen: Het goed controleren van aandoeningen zoals diabetes en hoge bloeddruk kan helpen bij het verminderen van het risico op complicaties die tot diplopie kunnen leiden.
• Ooggezondheid onderhouden: Het nemen van stappen om ooggezondheid te behouden, zoals het dragen van beschermende oogbedekking en het vermijden van overmatige belasting van de ogen, kan ook preventief werken.
• Educatie over symptomen: Bewustzijn van de symptomen van diplopie en het zoeken van vroege medische hulp bij veranderingen in gezichtsvermogen kan helpen bij het vroegtijdig identificeren van de oorzaak en voorkomen dat de aandoening verergert.

Praktische tips voor het omgaan met diplopie

Als je last hebt van diplopie, ofwel dubbelzien, kan dit je dagelijkse leven flink beïnvloeden. Of het nu door een onderliggende aandoening of een oogprobleem komt, het kan lastig zijn om met dubbelzien om te gaan. Hier volgen enkele praktische tips die je kunnen helpen om het comfort te verbeteren en jezelf veiliger te voelen in je dagelijkse activiteiten.

Bezoek een oogarts en volg de behandeling

Het is belangrijk om naar een oogarts te gaan, zodat je weet wat de oorzaak van je dubbelzien is. De arts kan je een behandeling voorschrijven die het dubbelzien vermindert. Dit kan bijvoorbeeld een bril zijn met prismaglazen, die het beeld dat je met beide ogen ziet corrigeert, zodat je geen dubbelbeeld meer hebt. Als de oorzaak een spieraandoening of zenuwprobleem is, kan de arts andere behandelingen voorstellen, zoals oogspieroefeningen of zelfs een operatie.

Zorg ervoor dat je alle afspraken bij de oogarts volgt en eventuele voorgeschreven medicijnen of hulpmiddelen op de juiste manier gebruikt.

Maak je omgeving veilig

Diplopie kan het moeilijk maken om goed te zien, wat je kans op vallen vergroot. Het is belangrijk om je huis zo veilig mogelijk in te richten. Zorg voor goede verlichting, zodat je altijd voldoende zicht hebt, vooral in de avond of in donkere ruimtes. Verwijder losse tapijten, kussens of andere obstakels die je kunnen laten struikelen.

Als je buitenshuis gaat, neem dan iemand mee als dat mogelijk is, zodat je veilig kunt bewegen. Denk ook na over het tijdelijk stoppen met autorijden, omdat dubbelzien je gezichtsvermogen ernstig kan belemmeren.

Oefen je ogen met specifieke oefeningen

In sommige gevallen kunnen oogspieroefeningen helpen om het dubbelzien te verminderen. Als je met een oogarts of fysiotherapeut samenwerkt, kunnen zij je oefeningen laten doen die je ogen sterker maken en de samenwerking tussen je ogen verbeteren. Dit kan helpen om het dubbelzien te verminderen of zelfs helemaal te verhelpen.

Een veelgebruikte oefening is om je ogen te richten op een object dat zich dichtbij bevindt en langzaam het object verder weg te bewegen, waarbij je probeert je ogen op het object te blijven richten zonder het beeld te splitsen. Dit soort oefeningen kunnen dagelijks helpen om je oogspieren te versterken.

Gebruik hulpmiddelen zoals een ooglapje

Sommige mensen vinden het nuttig om tijdelijk één oog af te dekken om het dubbelzien te verminderen. Dit kan met een ooglapje of verband, maar dit moet wel altijd in overleg met je arts gebeuren. Het bedekken van één oog kan de spanning tussen de ogen verlichten en het dubbelzien verminderen.

Als je een ooglapje gebruikt, let er dan op dat je het niet te lang draagt, omdat je ogen anders verzwakken en minder goed gaan samenwerken.

Vergroot de tekst voor lezen

Als je moeite hebt met lezen door het dubbelzien, kun je speciale vergrootglazen of leesbrillen gebruiken om de tekst beter zichtbaar te maken. Er zijn ook apps voor smartphones die de tekst vergroten of voorlezen, wat het lezen een stuk gemakkelijker maakt.

Daarnaast kun je overwegen om je computerscherm of boeken in grotere lettertypen te zetten. Dit helpt om te voorkomen dat je ogen te veel hoeven te bewegen, wat het dubbelzien kan verergeren.

Vermijd fel licht en pas je verlichting aan

Fel licht kan je ogen extra belasten en het dubbelzien erger maken. Draag buiten een zonnebril, vooral als het zonnetje fel is, om de gevoeligheid voor licht te verminderen. Binnen kun je verduisterende gordijnen gebruiken om het licht in je huis te reguleren en harde verlichting vermijden.

Zorg voor zachte, goed gerichte verlichting in de kamers waar je het vaakst bent. Dit maakt het makkelijker om te zien zonder extra belasting van je ogen.

Praat over je gevoelens en zoek steun

Het kan frustrerend en emotioneel belastend zijn om met diplopie om te gaan, vooral als het je dagelijks leven beïnvloedt. Het is belangrijk om over je gevoelens te praten. Je kunt met vrienden of familieleden praten over de uitdagingen die je tegenkomt, of je kunt professionele hulp zoeken bij een therapeut als je merkt dat je je gestrest of angstig voelt door je situatie.

Steungroepen voor mensen die met soortgelijke problemen te maken hebben, kunnen je ook helpen om te begrijpen dat je niet alleen bent in je ervaring. Het delen van je ervaringen met anderen kan je helpen omgaan met de emotionele impact van het dubbelzien.

Volg de medische adviezen op en blijf je situatie monitoren

Het is belangrijk om regelmatig terug te gaan naar je arts om de voortgang van je behandeling te controleren. Als je merkt dat je symptomen veranderen, is het essentieel om dit direct met je arts te bespreken. Soms is het nodig om je behandelingsplan aan te passen als de situatie verandert, of als bepaalde behandelingen niet het gewenste effect hebben.

Het opvolgen van medische adviezen en het bijhouden van je symptomen kan helpen om de oorzaak van het dubbelzien te achterhalen en om de juiste aanpassingen te maken om je leven zo comfortabel mogelijk te maken.

Misvattingen rond diplopie

Diplopie, oftewel dubbelzien, is een aandoening waarbij een persoon twee beelden van één object ziet. Het kan tijdelijk of chronisch zijn, afhankelijk van de oorzaak. Er zijn verschillende misvattingen over de oorzaak, het verloop en de behandeling van diplopie, die veel mensen in verwarring brengen. Dit artikel bespreekt enkele van de meest voorkomende misvattingen over diplopie.

Diplopie is altijd een probleem met de ogen

Veel mensen denken dat diplopie altijd wordt veroorzaakt door een probleem met de ogen zelf. Hoewel dit in sommige gevallen waar kan zijn, kan diplopie ook worden veroorzaakt door problemen in de hersenen of de zenuwen die de oogspieren aansteken. Een neurologisch probleem, zoals een beroerte, kan bijvoorbeeld dubbelzien veroorzaken, zelfs als de ogen zelf gezond zijn.

Diplopie is alleen te behandelen met chirurgie

Er is een misvatting dat de behandeling van diplopie altijd chirurgisch moet zijn. In werkelijkheid is chirurgie slechts een optie in sommige gevallen, vooral wanneer de aandoening wordt veroorzaakt door een anatomisch probleem zoals een scheel oog. Andere behandelopties, zoals brillen met prisma’s, medicatie of zelfs oogtherapie, kunnen vaak effectief zijn om de symptomen van diplopie te verminderen of te verhelpen. De keuze van de behandeling hangt sterk af van de onderliggende oorzaak van de aandoening.

Diplopie komt alleen voor bij ouderen

Veel mensen denken dat diplopie alleen een probleem is voor ouderen, maar dit is niet het geval. Hoewel de frequentie van dubbelzien toeneemt met de leeftijd, kunnen mensen van alle leeftijden last krijgen van diplopie, afhankelijk van de oorzaak. Het kan worden veroorzaakt door aandoeningen zoals diabetes, multiple sclerose of zelfs een trauma aan het hoofd, wat mensen van alle leeftijden kan treffen.

Diplopie betekent altijd dat er iets ernstigs aan de hand is

Niet alle gevallen van diplopie wijzen op een ernstige aandoening. Hoewel het waar is dat sommige gevallen van dubbelzien veroorzaakt kunnen worden door ernstige medische problemen zoals een beroerte of tumoren, zijn er veel gevallen waarin de oorzaak minder ernstig is. Bijvoorbeeld, tijdelijke diplopie kan optreden door vermoeidheid van de oogspieren of na het drinken van alcohol, en kan vaak verdwijnen zonder behandeling.

Diplopie kan nooit vanzelf verdwijnen

Er is de veronderstelling dat diplopie altijd medische behandeling nodig heeft, maar in sommige gevallen kan de aandoening vanzelf verbeteren. Bijvoorbeeld, tijdelijke diplopie veroorzaakt door vermoeidheid of alcoholgebruik kan vanzelf verdwijnen zodra de onderliggende oorzaak wordt aangepakt, zoals voldoende rust of stoppen met drinken. Echter, als de oorzaak ernstiger is, zoals een neurologische aandoening, zal medische interventie nodig zijn.