Oogkasfractuur (gebroken oogkas): Soorten en symptomen

De oogkas (orbita) is de benige, beschermende structuur rond het oog. Alle spieren, zenuwen en bindweefsels die verbonden zijn met het oog en verantwoordelijk zijn voor de oogbewegingen, bevinden zich in de oogkas. Sommige delen van de oogkas zijn stevig en moeilijk te doorbreken, terwijl andere delen kwetsbaarder zijn en sneller breken. Intense pijn, zwelling en een blauw oog zijn typische symptomen van een beschadigde oogkas. Een gebroken oogkas (oogkasfractuur, orbitafractuur) vereist altijd medische aandacht. De behandelings- en hersteltijden variëren afhankelijk van de ernst van de breuk. Door bepaalde voorzorgsmaatregelen kan het risico op een breuk van de orbita worden verminderd.

• Anatomie oogkas en relatie tot oogkasfractuur
• Epidemiologie van oogkasfracturen
• Soorten oogkasfracturen
• Directe antral blow-out fractuur (directe breuk van de bodem van de oogkas)
• Impure blow-out fractuur (orbitale randbreuk)
• Indirecte antral blow-out fractuur (uitbarstingsfractuur)
• Trapdoorfractuur
• Oorzaken van een gebroken oogkas
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een gebroken oogkas
• Ondersteunende therapieën
• Operatie
• Prognose van een gebroken oogkas
• Complicaties van oogkasfractuur
• Preventie van oogkasfracturen

Anatomie oogkas en relatie tot oogkasfractuur

De oogkas, ook wel de orbit genoemd, is de benige structuur die het oog beschermt en ondersteunt. De anatomie van de oogkas is complex en bestaat uit meerdere botten die samenwerken om de ogen in hun juiste positie te houden. De oogkas heeft een cruciale rol in het beschermen van het oog tegen externe invloeden, zoals impact of trauma. Wanneer er een fractuur optreedt in de oogkas, kan dit de werking van het oog beïnvloeden en leiden tot pijn, beschadiging van het oog en andere complicaties.

Botstructuur van de oogkas
De oogkas wordt gevormd door zeven botten: het voorhoofdsbeen (os frontale), het jukbeen (os zygomaticum), het bovenkaakbeen (maxilla), het wangbeen (os lacrimale), het neusstuk (os nasale), het tongbeen (os palatinum), en het rotsbeen (os sphenoidale). Deze botten vormen een gesloten ring rond het oog, waardoor ze een beschermende barrière bieden tegen schade door externe krachten. Fracturen in een of meer van deze botten kunnen de oogfunctie verstoren en leiden tot oogletsel of visuele problemen.

Relatie tussen oogkasfractuur en oogfunctie
Oogkasfracturen kunnen variëren in ernst en locatie. Ze kunnen leiden tot verplaatsing van botfragmenten die druk uitoefenen op omliggende structuren zoals de oogbol, zenuwen en bloedvaten. De meest voorkomende soorten oogkasfracturen zijn de 'blow-out fracturen', waarbij er een breuk optreedt in het dunste bot in de oogkas, vaak het orbitale bodem of de wand. Dit kan leiden tot zwelling, blauwheid, en in sommige gevallen kan de oogbol in de breuk zich naar binnen verschuiven, wat invloed heeft op de oogfunctie. Oogkasfracturen kunnen ook schade veroorzaken aan de zenuwen die de oogspieren aansteken, wat kan leiden tot dubbelzien (diplopie) of beperking van de oogbeweging.

Epidemiologie van oogkasfracturen

Incidentie en prevalentie van oogkasfracturen
Oogkasfracturen komen relatief vaak voor, vooral bij trauma door ongevallen, sportblessures of fysiek geweld. In veel gevallen, zoals bij verkeersongevallen of gevechten, wordt het gezicht getroffen door een directe impact, wat het risico op oogkasfracturen vergroot. Epidemiologische studies tonen aan dat mannen tussen de 20 en 40 jaar het vaakst oogkasfracturen oplopen, met een piekincidentie in stedelijke gebieden, waar verkeersongevallen en gewelddaden vaker voorkomen.

Verband met andere letsels
Oogkasfracturen gaan vaak gepaard met andere letsels aan het gezicht, zoals breuken van de neus, kaak of schedel. In sommige gevallen kunnen oogkasfracturen deel uitmaken van een breder patroon van faciale trauma. Het percentage van oogkasfracturen in gevallen van multitrauma varieert, maar studies suggereren dat ze een significante rol spelen in ernstige gezichtsverwondingen.

Soorten oogkasfracturen

De oogkas bestaat uit zeven botten die met elkaar zijn verbonden en vier belangrijke gebieden creëren. Een fractuur kan in elk van deze gebieden optreden, wat leidt tot verschillende verwondingen.

Directe antral blow-out fractuur (directe breuk van de bodem van de oogkas)

Bij een directe antral blow-out fractuur breekt de bodem van de oogkas als gevolg van ernstig trauma. Dit type fractuur ontstaat vaak door een sterke impact, zoals een val of een klap.

Impure blow-out fractuur (orbitale randbreuk)

Bij een impure blow-out fractuur ontstaat een breuk in de buitenste rand van de oogkas. De orbitarand is bijzonder dik, dus deze fractuur treedt meestal alleen op bij extreem krachtig trauma, zoals een auto-ongeluk. Naast de breuk kunnen ook zenuwen, spieren en bindweefsels in het oog worden beschadigd.

Indirecte antral blow-out fractuur (uitbarstingsfractuur)

Bij een indirecte antral blow-out fractuur raakt een object het gezicht (bijvoorbeeld een stuurwiel, een vuist, een honkbal of een elleboog). De benige rand van de oogkas blijft intact, maar er ontstaat een gat in de bodem van de oogkas. Dit gat kan spieren, zenuwen of andere weefsels samendrukken, wat leidt tot oogbewegingsproblemen en visuele stoornissen.

Trapdoorfractuur

Trapdoorfracturen komen vooral voor bij kinderen, omdat de botten bij hen flexibeler zijn dan bij volwassenen. Dit type fractuur is een variant van de impure blow-out fractuur. De botten buigen uit zonder te breken en keren terug naar hun oorspronkelijke positie. Hoewel dit technisch gezien geen echte breuk is, kan een trapdoorfractuur toch leiden tot ernstige en soms permanente schade.

Oorzaken van een gebroken oogkas

Een oogkasfractuur ontstaat meestal door een ongeval. Breuken in de dikkere botten van de oogkas komen vaker voor bij trauma's zoals vallen van een hoogte of auto-ongelukken. Sportblessures kunnen ook leiden tot een gebroken oogkas, vooral bij sporten waarbij een bal of stok in het gezicht kan komen. Het gebruik van gereedschap zoals hamers, boormachines en elektrische zagen verhoogt eveneens het risico op oogletsel. Andere oorzaken zijn fysieke aanvallen en vechtpartijen.

Risicofactoren

Externe impact en trauma
Het belangrijkste risicofactor voor een oogkasfractuur is een directe, sterke impact op het gezicht, zoals een klap, val of verkeersongeluk. Dit soort trauma veroorzaakt de meeste oogkasfracturen, waarbij de kracht van de impact op het bot de breuk veroorzaakt. Mensen die deelnemen aan contact- of risicosporten, zoals boksen, voetbal of basketbal, lopen een verhoogd risico op deze verwondingen.

Verkeersongevallen
Verkeersongevallen, vooral bij motorrijders en fietser, zijn een andere belangrijke risicofactor voor oogkasfracturen. Het type en de ernst van het ongeval beïnvloeden de frequentie en de locatie van de fracturen. Hoge snelheden en de impact van een voorwerp kunnen leiden tot schade aan het gezicht en oogkas.

Geweld en criminaliteit
Geweld, zoals vechtpartijen, gewapende overvallen en andere criminele activiteiten, is een belangrijke risicofactor voor oogkasfracturen. Hierbij worden vaak harde objecten, zoals vuisten, stokken of wapens, gebruikt om het gezicht te raken, wat leidt tot fracturen in de oogkas.

Risicogroepen

Mannen in de volwassen leeftijdsgroep
Mannen, vooral degenen in de leeftijdsgroep van 20 tot 40 jaar, zijn het meest vatbaar voor oogkasfracturen. Dit is te wijten aan een combinatie van factoren, waaronder een verhoogde blootstelling aan risicovolle activiteiten zoals sporten, geweld en verkeersongevallen. Studies tonen aan dat de incidentie van oogkasfracturen bij mannen drie tot vier keer hoger is dan bij vrouwen.

Mensen die deelnemen aan risicosporten
Mensen die regelmatig risicosporten beoefenen, zoals boksen, rugby of skateboarden, hebben een verhoogd risico op oogkasfracturen door de hoge mate van fysieke impact die deze activiteiten met zich meebrengen.

Ouderen en kwetsbare patiënten
Hoewel oogkasfracturen vaker voorkomen bij jongere mannen, kunnen ook ouderen het slachtoffer worden van oogkasfracturen, vooral in gevallen van valincidenten. De verzwakte botstructuren van ouderen, samen met een verhoogd risico op vallen, maken hen kwetsbaarder voor deze verwondingen. Bovendien kan het herstel bij ouderen langer duren vanwege de afname van de botdichtheid en andere gezondheidsproblemen die ze mogelijk hebben.

Symptomen

Het belangrijkste symptoom van een gebroken oogkas is pijn rond het oog (oogkaspijn). Afhankelijk van het type fractuur en de ernst van de breuk, kunnen de volgende symptomen optreden:

• Zwelling van het ooglid
• Blauw oog met donkere verkleuring rond de verwonding
• Bloedingen in het wit van het oog
• Gevoelloosheid in de wangen, het voorhoofd of de bovenlip
• Problemen met het gezichtsvermogen, zoals dubbelzien of wazig zien
• Onvermogen om het oog te bewegen
• Hangend ooglid (ptosis)
• Overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• Een verzonken oog of een uitpuilend oog
• Afgeplatte wang, vaak gepaard met pijn bij het openen van de mond
• Luchtzakje onder de huid nabij het oog
• Misselijkheid en braken

Alarmsymptomen

Zwelling en hematomen
Een van de eerste en meest opvallende alarmsymptomen van een oogkasfractuur is zwelling in het ooggebied, vaak gepaard met blauwe plekken of hematomen. Deze symptomen ontstaan door interne bloedingen als gevolg van de breuk. Het gebied rond het oog kan gezwollen raken, wat een indicatie kan zijn van een breuk in de botten van de oogkas.

Oogbewegingen en dubbelzien
Patiënten met een oogkasfractuur kunnen moeite hebben met het bewegen van hun oog of kunnen dubbelzien (diplopie) ervaren. Dit kan het gevolg zijn van schade aan de zenuwen die de oogspieren aansteken of van de verplaatsing van de oogbol als gevolg van de fractuur.

Verlies van gezichtsvermogen
In ernstige gevallen kan een oogkasfractuur leiden tot verlies van gezichtsvermogen. Dit kan optreden wanneer er schade aan het netvlies of de oogzenuw is, of wanneer de druk in het oog door de fractuur wordt verhoogd. Dit is een alarmsymptoom dat onmiddellijke medische aandacht vereist.

Diagnose en onderzoeken

De oogarts begint meestal met een algemene fysieke inspectie van het oog, gevolgd door een grondig oogonderzoek. Verder controleert de oogarts de oogdruk met een tonometrie. De arts vraagt naar veranderingen in het gezichtsvermogen en test de oogbewegingen. Om de diagnose te bevestigen, worden beeldvormende onderzoeken uitgevoerd, zoals een röntgenfoto en een CT-scan van de ogen en oogkas. Vaak is een multidisciplinaire behandeling nodig, waarbij de oogarts samenwerkt met een neuroloog om eventuele zenuwschade aan te pakken.

Behandeling van een gebroken oogkas

Ondersteunende therapieën

Veel oogkasfracturen genezen zonder operatie, maar soms zijn aanvullende therapieën nodig. Dit kan onder andere antibiotica omvatten om ooginfecties te voorkomen, en speciale neussprays om te voorkomen dat de patiënt niest of de neus snuit. Deze activiteiten kunnen namelijk onnodige druk op de breuk veroorzaken, waardoor bacteriën van de sinussen naar de gewonde oogkas kunnen binnendringen.

Andere tips voor patiënten met een oogkasbreuk zijn:

• Geen zware voorwerpen tillen of duwen en niet persen bij het maken van stoelgang
• IJs in een doek wikkelen en dit op de zwelling aanbrengen om de zwelling te verminderen
• Slaap met het hoofd verhoogd op extra kussens
• Vrij verkrijgbare pijnstillers nemen, zoals ibuprofen (Advil) of paracetamol (Tylenol)

Operatie

Een operatie aan een gebroken oogkas wordt alleen overwogen als de symptomen ernstig zijn of aanhouden, ondanks de behandeling. De chirurg wacht vaak enkele weken met de operatie om de zwelling te laten verminderen. Een operatie kan nodig zijn bij:

• Aanwezigheid van dubbelzien of andere veranderingen in het gezichtsvermogen die aanhouden na het verminderen van de zwelling
• Een oog dat na enkele weken van genezing nog steeds teruggedrukt wordt in de oogkas
• Tekenen van blijvende gezichtsvervorming

Afhankelijk van de aard van de fractuur kan de reconstructieve chirurg een of meer van de volgende ingrepen uitvoeren:

• Verwijderen van botfragmenten
• Herstructureren van de oogkas
• Vrijmaken van ingesloten spieren, gewrichtsbanden of zenuwen
• Repareren van misvormingen

Prognose van een gebroken oogkas

De hersteltijd en vooruitzichten variëren sterk en zijn afhankelijk van de ernst en locatie van de fractuur, evenals of er complicaties zoals infecties zijn. De zwelling en verkleuring verdwijnen meestal binnen zeven tot tien dagen na de verwonding, maar de genezing van gebroken botten kan langer duren. Over het algemeen is de prognose goed als de patiënt de juiste behandeling ontvangt.

Complicaties van oogkasfractuur

Een oogkasfractuur kan leiden tot diverse complicaties, zowel acuut als op lange termijn. De meest voorkomende complicaties zijn:

• Visusstoornissen: Een van de ernstigste complicaties is verlies van gezichtsvermogen of visusstoornissen, die kunnen variëren van wazig zien tot volledig gezichtsverlies. Dit kan veroorzaakt worden door directe schade aan het oog zelf of door druk op de oogzenuw door bloedingen of zwelling.
• Dubbelzien (diplopie): Dubbelzien is een veelvoorkomende klacht bij oogkasfracturen. Het ontstaat wanneer de oogspieren door de breuk beschadigd raken, waardoor de ogen niet meer goed kunnen coördineren en beelden dubbel worden waargenomen.
• Oogspierverlamming: Schade aan de oogspieren door de fractuur kan leiden tot verlamming van de spieren, wat resulteert in beperkte oogbewegingen en problemen met het richten van de ogen.
• Enoftalmie: Enoftalmie is een aandoening waarbij de oogbol naar binnen verschuift in de oogkas. Dit kan optreden door verlies van botstructuur rondom de oogkas en kan leiden tot een cosmetisch onaantrekkelijk uiterlijk en visuele problemen.
• Sinusitis: Een fractuur in de oogkas kan de omliggende sinusstructuren aantasten, wat kan leiden tot sinusitis (ontsteking van de sinussen). Dit kan gepaard gaan met pijn, zwelling en infectie.
• Hemorragie (bloeding): Inwendige bloedingen kunnen optreden in de oogkas of de omliggende structuren, wat kan leiden tot een verhoogde druk in de oogkas en verdere schade aan het oog of de omliggende weefsels.
• Posttraumatische stafylokokkeninfecties: Open fracturen of ingrepen aan de oogkas kunnen het risico op infecties verhogen, zoals stafylokokkeninfecties, die de genezing kunnen compliceren en leiden tot secundaire infecties.
• Traumatische optische neuropathie: Schade aan de oogzenuw door de fractuur kan leiden tot een traumatische optic neuropathie, wat kan resulteren in blijvende visuele beperking of blindheid.
• Verlies van oogstructuur: In ernstige gevallen kan de integriteit van de oogstructuren zodanig worden aangetast dat het oog mogelijk moet worden verwijderd om verdere complicaties te voorkomen.

Preventie van oogkasfracturen

Hoewel niet alle ongevallen te voorkomen zijn, kunnen enkele voorzorgsmaatregelen het risico op een gebroken oogkas aanzienlijk verminderen:

• Beschermende kleding dragen bij werkzaamheden in gevaarlijke omgevingen, zoals op bouwplaatsen of schietbanen
• Een beschermend masker dragen bij balsporten
• Een veiligheidsbril dragen bij werkzaamheden met vuurwapens, explosieven of onder druk staande artikelen
• Een veiligheidsbril dragen tijdens huisreparaties
• Altijd de veiligheidsgordel dragen in de auto
• Het hoofd tegen de hoofdsteun houden en ver van de airbag tijdens het autorijden