Oogkasfractuur (gebroken oogkas): Soorten en symptomen

De oogkas (orbita) is de benige, beschermende structuur rond het oog. Alle spieren, zenuwen en bindweefsels die verbonden zijn met het oog en de ogen doen bewegen, zijn gelegen in de oogkas. Sommige delen van de oogkas zijn hard, dik en moeilijk te doorbreken. Andere gebieden zijn kwetsbaar en meer vatbaar voor een breuk. Intense pijn, zwelling en een blauw oog zijn typische symptomen van een kapotte oogkas. Een gebroken oogkas (oogkasfractuur, orbitafractuur) vereist altijd medische aandacht, maar de behandelings- en hersteltijden variëren naargelang de ernst van de breuk. Dankzij enkele maatregelen is het mogelijk om het risico op een breuk in de orbita te minimaliseren.

• Soorten oogkasfracturen
• Direct antral blow-out fractuur (directe breuk van de bodem van de oogkas)
• Impure blow-out fractuur (orbitale randbreuk)
• Indirect antral blow-out fractuur (uitbarstingsfractuur)
• Trapdoorfractuur
• Oorzaken van gebroken oogkas
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van breuk in oogkas
• Ondersteunende therapieën
• Operatie
• Prognose van kapotte orbita
• Preventie van oogkasfractuur

Soorten oogkasfracturen

De oogkas bestaat uit zeven verschillende botten die met elkaar verbonden zijn. Ze creëren op deze manier vier verschillende gebieden. Een breuk is dan ook mogelijk in één van deze gebieden waardoor diverse verwondingen ontstaan.

Direct antral blow-out fractuur (directe breuk van de bodem van de oogkas)

Bij een antral blow-out fractuur ontstaat aan de bodem van de oogkas, meestal als gevolg van een ernstig trauma.

Impure blow-out fractuur (orbitale randbreuk)

Bij dit type oogkasfractuur ontstaat een breuk in de buitenste rand van de oogkas. De oogkasrand is erg dik dus een fractuur ontstaat enkel door een extreem krachtig trauma, zoals een auto-ongeval. Door de extra kracht zijn mogelijk ook zenuwen, spieren en bindweefsels in het oog beschadigd.

Indirect antral blow-out fractuur (uitbarstingsfractuur)

Bij een indirect antral blow-out fractuur raakt een voorwerp het gezicht (zoals een stuurwiel, een vuist, een honkbal of een elleboog. De impact laat de benige rand van de oogkas intact, maar veroorzaakt een gat in de bodem van de oogkas. Dit gat zorgt ervoor dat spieren, zenuwen of andere weefsels beklemd geraken, waardoor oogbewegingsproblemen en problemen met het gezichtsvermogen tot stand komen.

Trapdoorfractuur

Trapdoorbreuken komen meestal alleen voor bij kinderen waarbij de botten flexibeler zijn dan bij volwassen. Dit is een soort impure blow out-fractuur. De botten breken niet maar buigen naar buiten en keren dan terug naar hun normale positie. Dit is in principe geen breuk, maar een trapdoorfractuur leidt wel tot ernstige en soms permanente schade.

Oorzaken van gebroken oogkas

Meestal ligt een ongeval aan de basis van een orbitale fractuur. Breuken in de dikkere botten in de oogkas komen vaker voor na traumatische gebeurtenissen, zoals vallen van een hoogte of een auto-ongeluk. Sportblessures veroorzaken eveneens een gebroken oogkas, met name sporten waarbij een bal of een stok in het gezicht terecht kan komen. Het gebruik van gereedschap zoals een hamer, een boormachine en een elektrisch zaag verhoogt eveneens het risico op een oogletsel. Andere oorzaken zijn fysieke aanvallen en vechten.

Symptomen

Het belangrijkste symptoom van een gebroken oogkas is pijn rond het oog (oogkaspijn). Afhankelijk van het type fractuur en de ernst, kampt de patiënt met volgende bijkomende symptomen:

• een zwelling van het ooglid
• een blauw oog met een zeer donkere verkleuring rond de verwonding
• bloedingen in het wit van het oog
• gevoelloosheid in de wangen, het voorhoofd of de bovenlip
• problemen met het gezichtsvermogen: dubbelzien of wazig zien
• het onvermogen om het oog te bewegen
• een hangend ooglid (ptosis)
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• een verzonken oog of een uitpuilend oog
• een afgeplatte wang, meestal is het pijnlijk om de mond te openen
• een luchtzakje onder de huid nabij het oog
• misselijkheid en braken

Diagnose en onderzoeken

Meestal voert de oogarts eerst een algemene fysieke inspectie van het oog uit om daarna een grondig oogonderzoek uit te voeren. Verder controleert de oogarts de oogdruk via een tonometrie. De oogarts stelt verder vragen aan de patiënt inzake veranderingen in het gezichtsvermogen en test ook de oogbewegingen. De patiënt krijgt bovendien pupilverwijdende oogdruppels (mydriatica) toegediend zodat de oogarts in staat is om de achterkant van het oog te bestuderen. Om de diagnose te bevestigen, gebruikt de oogarts beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto en een CT-scan van de ogen en oogkas. Verder is vaak een multidisciplinaire behandeling nodig, waarbij de oogarts ook samenwerkt met een neuroloog om eventuele zenuwschade aan te pakken.

Behandeling van breuk in oogkas

Ondersteunende therapieën

Veel oogkasfracturen genezen zonder operatie, maar soms zijn nog wel bijkomende therapieën nodig, zoals antibiotica om ooginfecties te voorkomen en speciale neussprays om de patiënt zeker niet te laten niezen of de neus te laten snuiten. Niezen en de neus snuiten veroorzaken namelijk onnodige druk op de breuk. Deze activiteiten zorgen ervoor dat bacteriën van de sinussen naar de gewonde oogkas kunnen binnendringen.

Andere tips voor patiënten met een oogkasbreuk zijn:

• geen zware voorwerpen tillen of duwen en ook niet persen bij het maken van stoelgang
• pakjes ijs in een doek wikkelen en ze op het gebied plaatsen om de zwelling te verminderen
• slapen met het hoofd verhoogd op extra kussens
• vrij verkrijgbare pijnstillersnemen, zoals ibuprofen (Advil) of paracetamol (Tylenol)

Operatie

Een operatie aan een gebroken oogkas is mogelijk riskant en is niet altijd de beste behandelmethode. Vaak wacht de chirurg enkele weken alvorens de operatie uit te voeren, omdat dan de zwelling in het oog verminderd is. Een operatie is nodig wanneer één of meer specifieke symptomen optreden zoals:

• dubbelzien of andere veranderingen in het gezichtsvermogen wat blijft bestaan nadat de zwelling is verminderd
• een oog dat nog steeds teruggedrukt wordt in de oogkas na enkele weken van genezing
• tekenen van blijvende gezichtsvervorming

Afhankelijk van de specifieke fractuur voert de reconstructieve chirurg één van volgende ingrepen uit:

• botfragmenten verwijderen
• de oogkas herstructureren
• ingesloten spieren, gewrichtsbanden of zenuwen weer vrij maken
• misvormingen repareren

Prognose van kapotte orbita

De hersteltijd en vooruitzichten zijn erg variabel en hangen af van de ernst en locatie van de fractuur alsook of infecties of andere complicaties aanwezig zijn. De zwelling en verkleuring verdwijnen meestal binnen zeven tot tien dagen na de verwonding, maar het duurt langer voordat gebroken botten genezen zijn. Meestal is de prognose wel goed als de patiënt de juiste behandeling krijgt.

Preventie van oogkasfractuur

Het is niet altijd mogelijk om ongevallen te voorkomen, maar dankzij enkele maatregelen is bescherming voor de ogen en het gezicht wel mogelijk, waardoor de kans op het breken van de oogkas kleiner is:

• beschermende kleding dragen bij het werken in een gevaarlijke omgeving, zoals een bouwplaats of een schietbaan
• een beschermend masker dragen bij het spelen van balsporten
• een veiligheidsbril dragen bij het werken of fotograferen van vuurwapens of het werken met explosieven of onder druk staande artikelen
• een veiligheidsbril dragen tijdens reparaties aan het huis
• een veiligheidsgordel omdoen in de auto
• het hoofd tegen de hoofdsteun houden en ver van de airbag tijdens het autorijden