Radiografie: Onderzoek van het lichaam met röntgenstralen

In tal van medische toepassingen gebruikt de arts radiografie. Deze beeldvormende onderzoekstechniek gebruikt röntgenstralen (x-stralen) via een röntgenapparaat om lichaamsweefsels van een patiënt weer te geven. Hiermee is de arts in staat om een diagnose te stellen (= radiodiagnostiek). Daarnaast zet de arts radiografie in om de behandeling van kanker te evalueren. Een onderzoek met röntgenstralen is bovendien nodig om de arts te begeleiden voor, tijdens of na een operatie. Radiografie is veelal snel, pijnloos en veilig voor de patiënt. De Duitse natuurkundige Wilhelm Röntgen ontdekte in 1895 voor het eerst elektromagnetische straling met een zeer korte golflengte en een groot doordringingsvermogen.

• Indicatie radiografie
• Tegenindicatie radiografie
• Voor het radiografisch onderzoek: Mogelijk contrastmiddel met jodium of barium
• Tijdens de radiografie: Beeld van de lichaamsstructuren bij patiënt
• Na het beeldvormend onderzoek
• Resultaten radiografie
• Betekenis van de kleuren bij het beeldvormend onderzoek
• Risico’s en bijwerkingen onderzoek met röntgenstralen

Indicatie radiografie

De arts spoort infecties, tumoren, breuken enzovoort op via radiografie. Beeldvormend radiografisch onderzoek is mogelijk voor volgende lichaamsstructuren:

• Bekken
• Borst: Borstkanker (de medische term voor dit radiografisch onderzoek is "mammografie")
• Borstkas: Longinfecties, longkanker en andere longaandoeningen, een vergroot hart (cardiomegalie) en verstopte bloedvaten
• Botten: Breuken, infecties, artritis (gewrichtsontsteking), osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken), botkanker, …
• Buik: Spijsverteringsproblemen (via barium of klysma), of een vreemd object in het lichaam
• Colon en rectum (via barium)
• Extremiteiten (arm, handen, benen en voeten)
• Gewrichten (knie, schouder, heup, pols, enkel, of een ander gewricht)
• Nek
• Schedel (gezicht, neus en sinussen)
• Skelet
• Slokdarm, maag en dunne darm
• Tanden: tandbederf, infecties
• Wervelkolom

Tegenindicatie radiografie

Het onderzoek gaat niet door bij (mogelijk) zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Baby's en baby’s die zich nog ontwikkelen in de baarmoeder zijn gevoeliger voor straling, omdat hun organen nog steeds groeien.

Voor het radiografisch onderzoek: Mogelijk contrastmiddel met jodium of barium

Voorbereidingen

De patiënt hoeft geen speciale voorbereidingen te treffen. Wel meldt een patiënte een (mogelijke) zwangerschap, of de plaatsing van een spiraaltje.

Praktisch

De patiënt komt (indien mogelijk) met loszittende en comfortabele kledij naar het ziekenhuis. Vervolgens verwijdert de patiënt alle sieraden, brillen en objecten met metaal daar deze resulteren in onduidelijke beelden. Voor sommige onderzoeken is het nodig dat de patiënt voor het onderzoek een contrastmiddel met jodium of barium krijgt via een drankje, via een tablet, via een injectie, via inhalatie of via een klysma. Het onderzoek kent een tijdsduur van enkele minuten voor het maken van een gewone foto, maar indien een contrastmiddel vereist is, duurt het onderzoek langer (tot één uur).

Tijdens de radiografie: Beeld van de lichaamsstructuren bij patiënt

Afhankelijk van het type radiografie gaat de patiënt zitten, staan of liggen vlak voor of onder het apparaat. Mogelijk maakt de arts meerdere beelden en is het nodig dat de patiënt een andere houding aanneemt. De beelden komen op een computer terecht. Tijdens het maken van de foto mag de patiënt gedurende ongeveer twee seconden niet bewegen en hij moet mogelijk eveneens zijn adem inhouden. Dit onderzoek is volledig pijnloos voor de patiënt.

Na het beeldvormend onderzoek

De patiënt mag na het onderzoek meteen naar huis en aan het verkeer deelnemen. Indien hij in het ziekenhuis verblijft, mag hij terug naar de afdeling. Normaal gezien is er geen hersteltijd. Indien de patiënt contrastmiddel heeft gekregen, drinkt hij best erg veel vocht om het middel uit het lichaam te krijgen.

Resultaten radiografie

De arts verkrijgt na het onderzoek een afbeelding van de gewenste lichaamsstructuren van de patiënt. Hij bekijkt en beoordeelt de gemaakte beelden. De arts maakt van dit onderzoek een uitgebreid verslag en bezorgt het aan de behandelende arts van de patiënt. De behandelende arts geeft op zijn beurt de volledige uitslag mee aan de patiënt. Het is afhankelijk per ziekenhuis wanneer de patiënt terugkomt naar de behandelende arts voor de bespreking van de resultaten, maar in de meeste ziekenhuizen zijn de resultaten binnen enkele minuten (medische noodsituatie) tot vierentwintig uur reeds bekend. Af en toe is verder gespecialiseerd beeldvormend onderzoek nodig zoals een CT-scan, een MRI-scan of een PET-scan.

Betekenis van de kleuren bij het beeldvormend onderzoek

De stralen passeren gemakkelijk door vloeistoffen en zachte weefsels van het lichaam. Maar bij structuren met een hoge dichtheid, zoals bij bot, blokkeren sommige röntgenstralen. Des te dichter het weefsel, des te minder röntgenstralen passeren. Dichte structuren verschijnen in het wit. Wanneer metaal of contrastvloeistof zich in het lichaam bevindt, komt dit eveneens wit in beeld. Lucht houdend weefsel zoals de longen zijn zwart afgebeeld. Tot slot zijn spieren, vocht en vet weergegeven als grijstinten. Het skelet, de longen en de borst bevatten voldoende stralen absorberend weefsel om een goede afbeelding te verkrijgen en daarom is voor deze structuren geen contrastmiddel nodig. Contrastvloeistof zoals jodium of barium is echter wel nodig voor het afbeelden van de bloedvaten (angiografie), de darmen, de galblaas, de galgangen, de nieren en de pancreas.

Risico’s en bijwerkingen onderzoek met röntgenstralen

De arts controleert en regelt de gegeven röntgenstralen, zodat slechts een minimale hoeveelheid blootstelling aan straling vereist is om het beeld te verkrijgen. Het risico op kanker is bij de meeste röntgenstralen erg laag. Netelroos (huidziekte met jeukende bultjes op de huid), jeuk, duizeligheid, misselijkheid en een metaalachtige smaak in de mond treden mogelijk op wanneer de patiënt barium heeft ingenomen. Zeer sporadisch leidt de inname van contrastvloeistof tot een allergische reactie waarbij mogelijk een anafylactische shock (ernstige allergische reactie), een zeer lage bloeddruk (hypotensie) of een hartstilstand voorkomt.

Lees verder

• Röntgenfoto van borstkas (thoraxfoto): Procedure onderzoek
• Angiografie: Radiografisch beeld van de bloedvaten
• Sialografie: Radiografisch onderzoek van de speekselklieren
• HIDA-scan: Radiografisch onderzoek van galwegen en lever
• Mammografie: Röntgenfoto borsten voor opsporen borstkanker