Radiografie: Onderzoek van het lichaam met röntgenstralen

In tal van medische toepassingen maakt de arts gebruik van radiografie. Deze beeldvormende onderzoekstechniek gebruikt röntgenstralen (X-stralen) om beelden van de lichaamsweefsels te verkrijgen via een röntgenapparaat. Hierdoor kan de arts een diagnose stellen (radiodiagnostiek). Radiografie wordt ook gebruikt om de voortgang van kankerbehandelingen te evalueren en om de arts te begeleiden voor, tijdens of na een operatie. Het onderzoek is vaak snel, pijnloos en veilig voor de patiënt. De Duitse natuurkundige Wilhelm Röntgen ontdekte in 1895 de röntgenstralen, elektromagnetische straling met een zeer korte golflengte en een groot doordringingsvermogen. INDEX]

Indicaties voor radiografie

Radiografie wordt gebruikt om een breed scala aan aandoeningen te onderzoeken, zoals infecties, tumoren en breuken. Het kan worden toegepast op verschillende lichaamsstructuren, waaronder:

• Bekken
• Borst: Borstkanker (de medische term voor dit radiografisch onderzoek is "mammografie")
• Borstkas: Longinfecties, longkanker en andere longaandoeningen, een vergroot hart (cardiomegalie) en verstopte bloedvaten
• Botten: Breuken, infecties, artritis (gewrichtsontsteking), osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken), botkanker
• Buik: Spijsverteringsproblemen (via barium of klysma), of een vreemd object in het lichaam
• Colon en rectum: (via barium)
• Extremiteiten: Armen, handen, benen en voeten
• Gewrichten: Knie, schouder, heup, pols, enkel, of andere gewrichten
• Nek
• Schedel: Gezicht, neus en sinussen
• Skelet
• Slokdarm, maag en dunne darm
• Tanden: Tandbederf, infecties
• Wervelkolom

Tegenindicaties voor radiografie

Radiografie wordt meestal vermeden bij (mogelijk) zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Baby's en foetussen in de baarmoeder zijn gevoeliger voor straling omdat hun organen nog in ontwikkeling zijn.

Voorbereidingen voor het radiografisch onderzoek: Mogelijk gebruik van contrastmiddelen met jodium of barium

Voorbereidingen

De patiënt hoeft doorgaans geen speciale voorbereidingen te treffen voor een radiografisch onderzoek. Het is echter belangrijk dat de patiënt eventuele zwangerschappen meldt of informatie over de aanwezigheid van een spiraaltje doorgeeft.

Praktische aandachtspunten

De patiënt wordt geadviseerd om (indien mogelijk) met losse en comfortabele kleding naar het ziekenhuis te komen. Alle sieraden, brillen en metalen objecten moeten worden verwijderd om onduidelijke beelden te voorkomen. Voor sommige onderzoeken kan het nodig zijn om een contrastmiddel met jodium of barium in te nemen, via een drankje, tablet, injectie, inhalatie of klysma. De duur van het onderzoek varieert: een gewone röntgenfoto duurt enkele minuten, terwijl een onderzoek met contrastmiddel tot een uur kan duren.

Tijdens de radiografie: Beeldvorming van lichaamsstructuren

Afhankelijk van het type radiografie neemt de patiënt een bepaalde positie in: zitten, staan of liggen. De arts kan meerdere beelden maken, wat kan vereisen dat de patiënt van houding verandert. De beelden worden naar een computer gestuurd voor analyse. Gedurende het maken van de foto moet de patiënt meestal een paar seconden stilzitten en soms de adem inhouden. Dit onderzoek is geheel pijnloos.

Na het radiografisch onderzoek

Na het onderzoek kan de patiënt onmiddellijk terug naar huis en weer deelnemen aan het verkeer. Indien de patiënt in het ziekenhuis verblijft, kan hij terugkeren naar de afdeling. Er is doorgaans geen hersteltijd nodig. Als er contrastmiddel is gebruikt, wordt aangeraden veel vocht te drinken om het middel uit het lichaam te verwijderen.

Resultaten van radiografie

Na het onderzoek verkrijgt de arts een afbeelding van de onderzochte lichaamsstructuren. De arts bekijkt en beoordeelt deze beelden, en stelt een uitgebreid verslag op dat naar de behandelende arts wordt gestuurd. Deze arts bespreekt de resultaten met de patiënt. Afhankelijk van het ziekenhuis kunnen de resultaten variëren van enkele minuten (bij medische noodsituaties) tot maximaal vierentwintig uur. Soms kan verder gespecialiseerd beeldvormend onderzoek nodig zijn, zoals een CT-scan, een MRI-scan of een PET-scan.

Betekenis van de kleuren bij het beeldvormend onderzoek

Bij radiografie worden structuren met verschillende dichtheden verschillend afgebeeld. Stralen passeren gemakkelijk door vloeistoffen en zachte weefsels, maar worden geblokkeerd door dichte structuren zoals botten. Hierdoor verschijnen dichte structuren wit op de beelden. Metaal of contrastvloeistoffen worden eveneens wit afgebeeld. Luchtbevatte weefsels, zoals de longen, verschijnen zwart. Spieren, vet en vocht worden in grijstinten weergegeven. Het skelet, de longen en de borst bevatten voldoende absorberend weefsel om duidelijke beelden te verkrijgen zonder contrastmiddel. Voor het afbeelden van bloedvaten (angiografie), de darmen, galblaas, galgangen, nieren en pancreas is vaak contrastvloeistof zoals jodium of barium nodig.

Risico’s en bijwerkingen van röntgenonderzoek

De arts zorgt ervoor dat de blootstelling aan röntgenstralen beperkt blijft tot een minimum om de veiligheid van de patiënt te waarborgen. Het risico op kanker door een enkele röntgenfoto is meestal erg laag. Bij gebruik van barium kan de patiënt last krijgen van netelroos (jeukende bultjes), jeuk, duizeligheid, misselijkheid of een metaalachtige smaak in de mond. In zeldzame gevallen kan de inname van contrastvloeistof leiden tot een allergische reactie, waaronder anafylactische shock (ernstige allergische reactie), een zeer lage bloeddruk (hypotensie) of een hartstilstand.

Nieuwe ontwikkelingen en toekomst van radiografie

Technologische vooruitgang

De technologie van radiografie blijft zich ontwikkelen met verbeteringen in beeldkwaliteit en veiligheid. Digitale radiografie biedt scherpere beelden en vermindert de blootstelling aan straling in vergelijking met traditionele röntgenfilm. De ontwikkeling van geavanceerde software maakt het mogelijk om beelden sneller te analyseren en nauwkeuriger te interpreteren.

Onderzoek naar alternatieve technieken

Onderzoekers onderzoeken voortdurend alternatieve beeldvormende technieken zoals ultrasonografie en MRI, die mogelijk minder straling vereisen en betere weergave van bepaalde structuren bieden. Deze technieken worden steeds vaker ingezet als aanvulling of alternatief voor radiografie.

Toekomstige toepassingen

De integratie van kunstmatige intelligentie (AI) in radiografie kan de diagnostische nauwkeurigheid verhogen door het automatisch detecteren van afwijkingen en het bieden van geavanceerde analyse. AI kan ook helpen bij het verminderen van menselijke fouten en het versnellen van de diagnostische processen.

Lees verder

• Röntgenfoto van borstkas (thoraxfoto): Procedure onderzoek
• Angiografie: Radiografisch beeld van de bloedvaten
• Sialografie: Radiografisch onderzoek van de speekselklieren
• HIDA-scan: Radiografisch onderzoek van galwegen en lever
• Mammografie: Röntgenfoto borsten voor opsporen borstkanker