Osteosarcoom: Botkanker (kwaadaardig botgezwel) bij tieners

Osteosarcoom is een zeer zeldzame vorm van primaire botkanker die start in cellen die botten vormen. De oorzaak is onbekend, maar meestal treft een osteosarcoom tieners, vooral bij een snelle groeispurt. De tumor ontstaat het vaakst in de lange botten in de armen en benen, maar het treft mogelijk elk bot. De belangrijkste symptomen omvatten pijn bij beweging en een beperkt bewegingsbereik. Diverse onderzoeken zijn nodig om de locatie van de tumor en de omvang hiervan in kaart te brengen. De behandeling van een osteosarcoom gaat vaak gepaard met chirurgie, chemotherapie en soms ook nog radiotherapie.

• Synoniemen osteosarcoom
• Epidemiologie tumor in de botten
• Oorzaken primaire botkanker
• Risicofactoren: Groeispurt bij tieners en botaandoeningen
• Locatie van tumor
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via chemotherapie en chirurgie
• Prognose is variabel
• Complicaties kwaadaardig botgezwel

Synoniemen osteosarcoom

Een osteosarcoom is eveneens gekend onder deze synoniemen

• botsarcoma
• botsarcoom
• osteosarcoma

Epidemiologie tumor in de botten

De jaarlijkse incidentie bedraagt gemiddeld 4 tot 5 per miljoen mensen wereldwijd. Een osteosarcoom is de meest voorkomende botkanker bij kinderen die goed is voor gemiddeld 3% van alle kankers bij kinderen. De gemiddelde leeftijd bij de diagnose is vijftien jaar. Jongens zijn iets vaker getroffen dan meisjes door dit type kanker, die vooral in de late tienerjaren ontstaat (kinderen bij kinderen). Af en toe zijn ook ouderen (zestigplussers) getroffen door dit kwaadaardig botgezwel. Patiënten met een zwarte huidskleur zijn iets vaker getroffen door een osteosarcoom dan mensen met een blanke huidskleur.

Oorzaken primaire botkanker

De oorzaak van dit type botkanker is onbekend. In sommige gevallen is een osteosarcoom familiaal bepaald. Ten minste één gen is gekoppeld aan een verhoogd risico. Dit gen komt ook voor bij familiale retinoblastoom. Retinoblastoom staat voor netvlieskanker in het oog dat voornamelijk voorkomt bij kinderen.

Risicofactoren: Groeispurt bij tieners en botaandoeningen

Een snelle botgroei maakt patiënten vatbaar voor een osteosarcoom. Dit verklaart waarom vooral adolescenten tijdens de groeispurt getroffen zijn. Bovendien speelt een genetische aanleg een rol. Botaandoeningen, waaronder de ziekte van Paget (chronische ontsteking in het bot), fibreuze dysplasie (aandoening met fibreus botweefsel), enchondromatose en multipele osteochondromen (tumor van kraakbeen en bot bij groeiplaat), retinoblastoom zijn andere risicofactoren. Een andere risicofactor is de blootstelling aan bestraling voor een ander type kanker, waaronder ook een osteosarcoom. Tot slot komt een een osteosarcoom sneller tot stand bij het Baller-Gerold syndroom (afwijkingen aan bot, gezicht en huid) en het Rothmund-Thomson-syndroom (huidaandoening)

Locatie van tumor

Een osteosarcoom ontstaat bij de botten van:

• de bovenarm (in de buurt van de schouder)
• de dij (in de buurt van de knie)
• het scheenbeen (in de buurt van de knie)

Een osteosarcoom komt het meest voor in de grote botten in het gebied van het bot met de snelste groei, maar dit is in elk bottype mogelijk.

Symptomen

Het eerste symptoom is meestal pijn in de botten in de buurt van een gewricht. De pijn treedt vooral op bij bewegingen. De patiënt denkt hierbij niet meteen aan een tumor maar eerder aan een andere oorzaak van gewrichtspijn. Andere symptomen zijn:

• een beperkt bewegingsbereik
• een botbreuk die reeds mogelijk is na een standaard beweging
• gevoeligheid, zwelling of roodheid op de plaats van de tumor
• manken wanneer de tumor zich in het been bevindt
• pijn bij het optillen wanneer het kwaadaardig botgezwel zich in de arm bevindt

Diagnose en onderzoeken

De arts voert mogelijk diverse onderzoeken uit om de diagnose van een osteosarcoom te bevestigen:

• Een biopsie (tijdens een chirurgische ingreep voor het stellen van de diagnose)
• Een bloedonderzoek
• Een botscan om te zien of de kanker is uitgezaaid naar andere botten
• Een CT-scan van de borstkas om te zien of de kanker is uitgezaaid naar de longen; een CT-scan maakt dwarsdoorsneden
• Een MRI-scan (dwarsdoorsneden van het lichaam met behulp van een magneet)
• Een PET-scan (onderzoek van de stofwisseling in het lichaam)
• Een radiografie (onderzoek van het lichaam met röntgenstralen)

Behandeling via chemotherapie en chirurgie

De behandeling start gewoonlijk nadat de arts een biopsie van de tumor heeft uitgevoerd. De patiënt krijgt eerst chemotherapie. Chemotherapie doodt kankercellen die zich verspreidt hebben naar andere lichaamsdelen. Daarnaast krimpt het kwaadaardig botgezwel wat eenvoudiger is voor een latere fase in de behandeling, met name een operatie. Hierbij verwijdert de arts de resterende tumor. Meestal is de arts wel in staat om getroffen ledematen te sparen maar in zeldzame gevallen is een amputatie noodzakelijk. Af en toe is radiotherapie nodig.

Prognose is variabel

Als het kwaadaardig botgezwel zich niet verspreid heeft naar de longen (pulmonale metastase) zijn de overlevingskansen op lange termijn beter. Bij uitzaaiingen naar ander lichaamsdelen (metastasen), zijn de vooruitzichten veelal slechter. Dankzij een effectieve behandeling heeft de patiënt wel kans om te genezen. De vijfjaarsoverleving bedraagt gemiddeld 63% volgens Emedicine waarvan vrouwen een iets betere prognose hebben.

Complicaties kwaadaardig botgezwel

Complicaties omvatten:

• amputatie van de ledematen
• bijwerkingen van chemotherapie
• verspreiding van kanker naar de longen (longmetastasen): Kanker die uitzaait naar de longen is de meest voorkomende doodsoorzaak van dit type botkanker.

Lees verder

• Bottumor: Soorten, symptomen, behandeling en prognose
• Botletsels: Goedaardige en kwaadaardige letsels aan bot
• Botscan (botscintigrafie): Onderzoek opsporen botziekte
• Botpijn: Pijn in botten door aandoeningen
• Sarcoom (kanker in bindweefsel): Soorten sarcomen