Botletsels: Goedaardige en kwaadaardige letsels aan bot

Door een infectie, een breuk of een goedaardige of kwaadaardige tumor kunnen botletsels ontstaan in elk deel van het lichaam. Deze botletsels ontstaan door veranderingen in de botcellen of schade aan het botweefsel. In dergelijke gevallen beginnen de botcellen ongecontroleerd te delen en zich te vermenigvuldigen, wat leidt tot de vorming van een abnormaal weefselmassa zoals een bultje of knobbeltje. Naarmate het letsel groeit, kan het gezond botweefsel vernietigen en het bot verzwakken, waardoor de patiënt kwetsbaarder wordt voor botbreuken.

• Goedaardige botletsels
• Kwaadaardige botletsels: Botkanker
• Primaire botkankerletsels
• Secundaire botkankerletsels
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Goedaardige botletsels

De meerderheid van botletsels is goedaardig (benigne). Deze veranderde of beschadigde botgebieden zijn doorgaans geen indicatie van kanker of andere levensbedreigende aandoeningen.

Oorzaken van benigne (goedaardige) botletsels zijn onder meer:

• Coccidioïdomycose (milde schimmelinfectie)
• Een aneurysmatische botcyste
• Chondroblastoom (goedaardige bottumor in lange botten)
• Enchondroom (goedaardige kraakbeentumor, vaak in de hand)
• Een gigantische celtumor
• Een niet-ossificatie fibroom
• Osteochondroom (goedaardige primaire bottumor van kraakbeen en bot bij de groeiplaat)
• Een osteoïde osteoom
• Een unicamerale (eenvoudige) botcyste
• Fibreuze dysplasie (aandoening met fibreus botweefsel dat botpijn, botafwijkingen en fracturen veroorzaakt)

In de meeste gevallen zal de arts goedaardige botletsels monitoren door regelmatig röntgenfoto’s te maken. Sommige botletsels verdwijnen vanzelf, vooral bij kinderen. Andere botletsels vereisen medicatie, en in sommige gevallen is een chirurgische ingreep noodzakelijk om het letsel te verwijderen en het risico op een botbreuk te verminderen. Het is ook mogelijk dat goedaardige botletsels terugkeren na behandeling, en in sommige gevallen kunnen ze zich ontwikkelen tot kwaadaardige letsels.

Kwaadaardige botletsels: Botkanker

Kwaadaardige botletsels, ook wel maligne bottumoren genoemd, zijn verdeeld in twee hoofdtypen:

• Primaire Botkanker: Deze vorm van kanker begint in het bot zelf.
• Secundaire Botkanker: Deze kanker ontstaat elders in het lichaam en verspreidt zich naar het bot via uitzaaiingen (ook wel botmetastasen genoemd).

Primaire botkankerletsels

Chondrosarcoom
Een chondrosarcoom is een kwaadaardige bottumor die ontstaat uit kraakbeenproducerende cellen. Dit type botkanker komt vooral voor bij volwassenen tussen de veertig en zeventig jaar. Chondrosarcomen bevinden zich vaak in het heup-, bekken- of schoudergebied. Deze tumoren groeien langzaam en worden vaak in een vroeg stadium gedetecteerd. Behandeling omvat meestal een operatie, waarbij de arts tracht de ledematen te sparen door alleen het aangetaste botweefsel te verwijderen en te vervangen door een metalen implantaat of bottransplantaat. In sommige gevallen is amputatie noodzakelijk als de kanker zich naar zenuwen en bloedvaten heeft verspreid.

Ewing-sarcoom
Het Ewing-sarcoom is een type botkanker dat voornamelijk kinderen en jongvolwassenen tussen de vijf en twintig jaar treft. De kanker tast vaak de lange botten zoals boven- en onderbenen, het bekken, de bovenarm of de ribben aan. Het kan zich ook ontwikkelen in het zachte weefsel rondom een bot. De behandeling omvat meestal een combinatie van chemotherapie, chirurgie en/of radiotherapie. Wanneer er geen metastasen aanwezig zijn, bedraagt de vijfjaarsoverleving voor kinderen en jongeren met Ewing-sarcoom ongeveer zeventig procent. Bij uitgezaaide tumoren is de prognose vaak minder gunstig.

Multipel myeloom
Multipel myeloom, ook bekend als de ziekte van Kahler, is de meest voorkomende vorm van primaire botkanker. Jaarlijks wordt deze aandoening vastgesteld bij ongeveer 6 per 100.000 mensen, meestal tussen de vijftig en zeventig jaar oud. Ongeveer zestig procent van de patiënten ontwikkelt botletsels. Behandeling bestaat uit chemotherapie, radiotherapie en/of soms een operatie. De vijfjaarsoverleving bedraagt ongeveer vijftig procent.

Osteosarcoom
Het osteosarcoom is de op één na meest voorkomende primaire botkanker, met een jaarlijkse incidentie van 2-5 per 1 miljoen mensen. Dit type botkanker komt vooral voor bij tieners en jongvolwassenen en wordt vaak aangetroffen in het dijbeen of scheenbeen, hoewel het ook in de heup of schouder kan voorkomen. Behandeling bestaat meestal uit een combinatie van chemotherapie, radiotherapie en chirurgie. De vijfjaarsoverleving voor kinderen en jongeren met osteosarcoom bedraagt ongeveer zeventig procent.

Secundaire botkankerletsels

Secundaire botkanker ontstaat wanneer kankercellen van andere organen naar het bot uitzaaien. Enkele voorbeelden van primaire kankers die secundaire botkanker kunnen veroorzaken zijn:

• Borstkanker
• Longkanker
• Nierkanker
• Prostaatkanker
• Schildklierkanker

De behandeling en prognose van secundaire botkanker zijn afhankelijk van het type en de ernst van de primaire kanker.

Symptomen

Symptomen van kwaadaardige botletsels kunnen onder meer zwakte, koorts, en nachtzweten omvatten. Naast deze algemene tekenen kunnen kankerachtige botletsels pijn, stijfheid, zwelling of gevoeligheid veroorzaken in het getroffen gebied. De pijn kan verergeren bij activiteit en kan constant zijn of fluctueren. Deze pijn kan 's nachts verergeren of verbeteren. Niet alle patiënten ervaren deze symptomen; sommige merken bijvoorbeeld een pijnloze zwelling op. Botletsels kunnen het botweefsel verzwakken, waardoor het bot meer vatbaar is voor fracturen die vaak optreden zonder duidelijke oorzaak.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek vraagt de arts naar de algemene gezondheidstoestand, medicatiegebruik en symptomen, evenals naar een eventuele familiale geschiedenis van botletsels of kanker. De arts voert een volledig lichamelijk onderzoek uit en zoekt naar zwellingen, veranderingen in de huid en knobbels, en beoordeelt de functie van de nabijgelegen gewrichten.

Diagnostisch onderzoek
Voor de diagnose van botletsels zijn beeldvormende onderzoeken noodzakelijk, zoals röntgenfoto’s, MRI-scans, CT-scans, PET-scans en botscans. Een biopsie kan ook nodig zijn om het type letsel te bevestigen. Bovendien kan de arts een bloedonderzoek en urineonderzoek uitvoeren om verdere informatie te verkrijgen.

Prognose

De prognose voor patiënten met botletsels varieert afhankelijk van het type letsel. Goedaardige letsels kunnen soms alleen een afwachtend beleid vereisen, of medicamenteus en chirurgisch behandeld worden. Het is mogelijk dat deze letsels terugkeren. Bij kwaadaardige botkanker zijn de vooruitzichten afhankelijk van het type kanker, de stadia van de ziekte, en de reactie op de behandeling.

Complicaties

Botletsels, zowel goedaardig als kwaadaardig, kunnen diverse complicaties met zich meebrengen. Deze complicaties variëren afhankelijk van de aard en de locatie van het botletsel:

• Botbreuken: Verzwakt botweefsel door botletsels verhoogt het risico op fracturen. Botbreuken kunnen optreden bij minimale belasting of zonder duidelijke oorzaak.
• Pijn: Chronische pijn is een veelvoorkomende complicatie, vooral bij kwaadaardige botletsels. Deze pijn kan de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen.
• Bewegingsbeperkingen: Letsels kunnen leiden tot stijfheid en beperkte mobiliteit van de aangetaste gewrichten, wat de dagelijkse activiteiten kan belemmeren.
• Vermoeidheid: Vooral bij kwaadaardige botkanker kan vermoeidheid optreden door de ziekte zelf of door de intensieve behandelingen zoals chemotherapie en radiotherapie.
• Infecties: Na een chirurgische ingreep om een botletsel te verwijderen, kunnen infecties optreden in de operatiewond.
• Psychosociale Impact: De mentale belasting van het omgaan met een ernstige ziekte zoals botkanker kan leiden tot angst, depressie en sociaal isolement.

Preventie

Preventie van botletsels richt zich voornamelijk op het verminderen van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl:

• Gezonde voeding: Eet een dieet rijk aan calcium en vitamine D om de botgezondheid te ondersteunen en het risico op botletsels te verminderen. Voedingsmiddelen zoals melk, yoghurt, groene bladgroenten en verrijkte granen zijn belangrijk voor sterke botten.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Voer gewichtdragende oefeningen uit, zoals wandelen, hardlopen en krachttraining, om de botdichtheid te verbeteren en botten sterk te houden.
• Preventie van letsels: Neem voorzorgsmaatregelen om botletsels door ongelukken te voorkomen, zoals het dragen van beschermende uitrusting tijdens sport en het creëren van een veilige omgeving in huis.
• Medische controles: Onderga regelmatig medische controles en screenings, vooral als er een familiegeschiedenis van botziekten of kanker is. Dit kan helpen bij vroege opsporing en behandeling van mogelijke botletsels.
• Vermijd roken en overmatig alcoholgebruik: Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen de botgezondheid negatief beïnvloeden en het risico op botbreuken verhogen.
• Beheer van bestaande aandoeningen: Indien je lijdt aan aandoeningen die het risico op botletsels verhogen, zoals osteoporose, volg dan de aanbevelingen van je arts voor behandeling en beheer.

Lees verder

• Botmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de botten met pijn
• Botpijn: Pijn in botten door aandoeningen
• Botscan (botscintigrafie): Onderzoek opsporen botziekte
• Bottumor: Soorten, symptomen, behandeling en prognose
• Osteochondroom: Tumor van kraakbeen en bot bij groeiplaat