Spierpijn: Oorzaken van pijn aan spieren (pijnlijke spieren)

Vrijwel iedereen krijgt op een bepaald moment tijdens het leven te maken met spierpijn (myalgie). Hierbij zijn één of meer spieren pijnlijk, maar ook zijn mogelijk ligamenten, pezen en fascia (peesvliezen die spieren bedekken) pijnlijk. Een heleboel aandoeningen en infecties maar ook omgevingsfactoren zorgen voor de pijnlijke spieren. Het vaakst zorgt spanning, een letsel of overmatig gebruik van de spieren tot myalgie. Afhankelijk van de oorzaak, gaan de pijnlijke spieren nog gepaard met andere tekenen. Diverse zelfzorgmaatregelen zijn mogelijk bij spierpijn, maar wanneer enkele alarmsymptomen verschijnen, is medisch advies verstandig. De professionele medische behandeling is net als de prognose sterk afhankelijk van de ernst alsook van de oorzaak.

• Oorzaken van pijnlijke spieren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen van spierpijn
• Pijn aan spieren of spiergroepen
• Systemische symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van myalgie
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose

Oorzaken van pijnlijke spieren

Aandoeningen

Spierpijn wijst mogelijk ook op een infectie of aandoening. Hierbij krijgen patiënten dan ook te maken met systemische spierpijn (pijn door het hele lichaam).

Auto-immuunziekten
Auto-immuunziekten leiden soms tot myalgie. Bij deze ziekten valt het immuunsysteem van het lichaam zichzelf en de gezonde weefsels van het lichaam aan, waardoor de spieren en gewrichten ontstoken raken, wat uiteindelijk leidt tot zwelling en pijn.

• dermatomyositis (huiduitslag en spierproblemen)
• multiple sclerose
• polymyositis: spierontsteking die extreme pijn en spierzwakte veroorzaakt
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• spierreuma
• systemische lupus erythematosus

Bindweefselaandoeningen
Bindweefselaandoeningen veroorzaken bijvoorbeeld spierpijn. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• het Ehlers-Danlos-syndroom (overmatig flexibele gewrichten, elastische en beschadigbare huid en afwijkingen aan de bloedvaten)
• het Stickler-syndroom
• systemische lupus erythematosus

Claudicatio intermittens
Claudicatio intermittens is eveneens gekend als ‘intermitterend hinken’, 'etalagebenen' en ‘angina cruris’. Hierbij ervaart de patiënt perioden van mank lopen en pijn in de benen (vooral in de kuiten) en mankheid. Dit komt tot stand door een gebrek aan bloedtoevoer naar de beenspieren tijdens inspanning. Wanneer de ziekte verergert, is de spierpijn zelfs aanwezig in rust. Heel af en toe heeft deze perifere vaataandoening (beenpijn en kramp aan been) ook betrekking op de armen. Claudicatio intermittens treedt op bij arteriosclerose (slagaderverkalking), thromb(o)angiitis obliterans, aortastenose (vernauwing van aortaklep in het hart) en polyarteriitis nodosa (bloedvatziekte met variabele symptomen). Claudicatio intermittens is goed behandelbaar.

Dystonie
Bij de bewegingsstoornis dystonie gebeuren herhaaldelijk en onvrijwillig samentrekkingen van een getroffen spiergroep. Dit resulteert in milde tot matige schokkerige onwillekeurige bewegingen die gepaard gaan met pijn aan de spieren. Medicijnen en chirurgische ingrepen zijn inzetbaar voor het controleren van de symptomen.

Fibromyalgie
Een veelvoorkomende oorzaak van spierpijn is fibromyalgie, een aandoening waarbij wijdverspreide spier- en skeletpijn ontstaat in combinatie met geheugen- en stemmingsstoornissen, angst, slaapproblemen, vermoeidheid en hoofdpijn. De veelal aanhoudende, doffe pijn komt voor in de gewrichten, de spieren en de ligamenten.

Infecties
Sommige infecties veroorzaken pijnlijke spieren. Deze zijn tevens in staat om myositis (spierontsteking met pijn en zwakte in de spieren) te veroorzaken. virussen of bacteriën dringen namelijk direct het spierweefsel binnen of geven stoffen af die spiervezels beschadigen. Volgende infecties staan er voor bekend om spierpijn te veroorzaken:

• bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• ebola (infectieziekte met bloedingen)
• een keelontsteking
• een oorontsteking
• een spierabces
• een urineweginfectie
• griep
• hemorragische koorts (ernstig ziektebeeld met koorts en bloedingen)
• knokkelkoorts (virale infectie met koorts en een huiduitslag)
• malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte)
• polio (virusziekte met gehele of gedeeltelijke verlamming)
• Rocky mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
• toxoplasmose (infectie met symptomen aan hersenen en ogen)
• trichinose (rondworm)
• ziekte van Bornholm (virale infectie met pijn op de borst)
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet)

RSI - Repetitive Strain Injury
RSI (repetitive strain injury) duidt op een overbelastingsblessure. Het herhaaldelijk gebruik van dezelfde bewegingen veroorzaakt ontstekingen en schade aan de zachte weefsels (spieren, zenuwen, gewrichten, pezen en peesmantels enzovoort). Repetitive Strain Injuries (RSI) omvat vele gelokaliseerde verwondingen zoals:

• een golferselleboog (schade aan pezen aan binnenkant van de elleboog) en tenniselleboog (pijn aan de buitenkant van de elleboog)
• het carpaal tunnel syndroom (tintelingen en/of zwakte in de hand)
• pijnsyndromen die zich over het lichaam verspreiden zoals het cervicobrachiale pijnsyndroom of chronische pijnsyndroom.
• trigger finger (vastzittende positie van gebogen vinger)

Bekende risicofactoren zijn:

• de spieren te lang in dezelfde houding houden
• een gebrek aan variatie in het soort werk dat de patiënt uitvoert
• het herhaald en langdurig gebruik van de arm
• onvoldoende herstelpauzes nemen
• te snel werken
• werken in koude omstandigheden

Symptomen die mogelijk tot uiting komen bij RSI zijn onder andere:

• brandende, pijnlijke of schietende pijn
• chronisch koude handen, vooral de vingertoppen
• een gebrek aan kracht
• gevoelloosheid
• onhandigheid
• problemen met het uitvoeren van de dagelijkse activiteiten zoals het openen van deuren, het hakken van groenten, het openen van een kraan, ...
• spier- en/of gewrichtspijn, tintelingen of ongemak in de nek, de armen, de polsen, de vingers of de schouders
• tremoren (bevingen)
• vermoeidheid
• zwakte in de handen of onderarmen (het uitvoeren van zelfs eenvoudige taken is vaak lastig)

De symptomen verdwijnen mogelijk wanneer de patiënt stopt met de overbelastende activiteit. Het duurt enkele uren tot dagen voordat de klachten verdwenen zijn. Bij sommige patiënten kent RSI een chronisch verloop. Extra stress op het werk, of minder pauze nemen verergert en verlengt de symptomen.

Rhabdomyolyse
Rhabdomyolyse is een syndroom veroorzaakt door schade aan de skeletspier, waarbij de spieren, de gewrichten en de urinewegen stilaan vernietigd worden. Dit is het gevolg van virale myositis, een letsel waarbij druk ontstaat op de spieren (compressieletsel), medicatiegebruik (fibraten, statines, ACE-remmers, cocaïne, retrovirale medicijnen) of een ernstig tekort aan kalium in het bloed (hypokaliëmie).

Stofwisselingsziekten
Pijn aan de spieren ontstaat ook door stofwisselingsziekten zoals:

• bijnierinsufficiëntie (onvoldoende productie van hormonen)
• carnitine palmitoyltransferase II-tekort
• het syndroom van Conn (verhoogde vrijgave van aldosteron)
• hyperthyreoïdie (overactieve schildklier): Spierpijn is vaak het gevolg van vochtretentie (het vasthouden van vocht), waardoor de spier opzwelt en mogelijk drukt tegen zenuwen.
• hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van de geslachtsklieren)
• hypokaliëmie (kaliumtekort): Kalium speelt een belangrijke rol in de functie en groei van spieren; bij een tekort is spierpijn een logisch symptoom.
• hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier)
• postorgasmisch ziektesyndroom
• suikerziekte (diabetes mellitus)

Andere ziekten
Diverse andere aandoeningen veroorzaken pijnlijke spieren zoals onder andere:
Vele andere ziekten kunnen spierpijn veroorzaken. OM er een paar te noemen

• aids / hiv
• een infarct
• het chronisch vermoeidheidssyndroom (aanhoudende vermoeidheid)
• hypotonie (lage spierspanning)
• hypovitaminose D (tekort aan vitamine D)
• inspanningsintolerantie
• mastocytose (huidaandoening met ophoping van mestcellen)
• osteomalacie (verweking van de botten met breuken als gevolg) veroorzaakt door een tumor
• perifere neuropathie (schade aan perifere zenuwen met pijn, zwakte, gevoelloosheid en tintelingen aan vooral de handen en voeten)

Omgevingsfactoren

Belasting op spieren
Spierpijn is meestal te wijten aan (over)belasting op de spieren, hetgeen resulteert uit het overmatig gebruik van de spieren of een spierletsel. De oorzaak is dan vaak duidelijk, daar de pijn tijdens of net na een activiteit of het ontstaan van een letsel reeds start. De pijn is gelokaliseerd waarbij één of meer spieren betrokken zijn.

Medicatie
Het gebruik of de terugtrekking van bepaalde medicijnen veroorzaakt bij een aantal patiënten spierpijn. Deze bijwerking komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De pijnlijke spieren resulteren in problemen met eenvoudige taken zoals lopen of traplopen. Patiënten zijn hierdoor erg vermoeid. Het is belangrijk om een arts te raadplegen bij spierpijn die optreedt als gevolg van het medicatiegebruik, zodat hij mogelijk een alternatief kan voorschrijven. Volgende geneesmiddelen resulteren mogelijk in spierpijn:

• barbituraten (oudere klasse van geneesmiddelen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken)
• benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen)
• hooggedoseerde corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• opioïden (krachtige pijnstillende geneesmiddelen)
• statines (cholesterolverlagende geneesmiddelen)

Ook bij de terugtrekking van cafeïne en alcohol ervaren sommige patiënten spierproblemen.

Symptomen van spierpijn

Pijn aan spieren of spiergroepen

Veelal krijgt de patiënt plotseling te maken met milde tot ernstige spierpijn die enkele dagen tot weken aanwezig blijft. Dit is wel afhankelijk van de intensiteit en de oorzaak van de pijn. Spierstijfheid en spierspasmen zijn soms ook aanwezig, vooral wanneer sprake is van chronische myalgie. Spierpijn is voorts voelbaar in vrijwel elk lichaamsdeel, zoals de nek, de handen, de benen en de rug. Afhankelijk van het getroffen gebied alsook het onderliggend probleem, zijn soms nog aanvullende symptomen aanwezig. Myalgie aan het nekgebied leidt bijvoorbeeld niet enkel tot nekpijn, maar ook tot een zwaar gevoel in het hoofd, en occipitale hoofdpijn (hoofdpijn aan het achterhoofdgebied). Wanneer myalgie zich ontwikkelt aan het borstkasgebied, krijgt de patiënt soms ademhalingsproblemen. Het hart is eveneens een spier. Wanneer een patiënt aan het hart spierpijn ervaart, ontstaat een onregelmatige hartslag, of af en toe zelfs een hartstilstand. Veel getroffen spiergebieden zijn tevens gevoelig bij aanraking, en soms is de huid hierboven ook rood en gezwollen. Het soort pijn is tot slot dof tot ondraaglijk.

Systemische symptomen

Systemische symptomen zoals vermoeidheid, een slaapgebrek, koorts, rillingen, braken en misselijkheid of duizeligheid behoren ook tot de mogelijkheden. Patiënten met chronische pijnlijke spieren ervaren tot slot mogelijk angst en een depressie.

Alarmsymptomen

Normaal gezien verdwijnt myalgie spontaan, maar bij aanhoudende pijn is mogelijk sprake van een onderliggend probleem. Treden volgende tekenen op, dan is het verstandig om een arts te bezoeken:

• (hoge) koorts en koude rillingen met de pijn
• ademhalingsproblemen
• duizeligheid
• een huiduitslag samen met de spierpijn
• een stijve nek
• ernstige spierpijn
• extreme spierzwakte
• geen verbetering van de pijn na de zelfzorgmaatregelen
• het onvermogen om bepaalde lichaamsdelen te verplaatsen
• misselijkheid en braken
• plotselinge pijn na een verandering in de medicatie
• zwakte en parese van één van de ledematen

Diagnose en onderzoeken

Myalgie wijst veelal op een onderliggend probleem of een onderliggende aandoening. De arts tracht eerst de onderliggende oorzaak op te sporen, vooral bij ernstige en aanhoudende symptomen. De diagnose is gebaseerd op een medische voorgeschiedenis, een lichamelijk onderzoek, laboratoriumtesten en beeldvormende onderzoeken.

Behandeling van myalgie

Zelfzorg

Voor het verlichten van de pijn en het verbeteren van het comfort zijn (een combinatie van) volgende tips nuttig:
aangetaste gebied(en) optillen of adequaat ondersteunen om de pijn en zwelling te minderen

• alternatieve behandelingen laten uitvoeren zoals accupunctuur, homeopathie, yoga, meditatie en zachte massage
• drukverband gebruiken om zwelling te verminderen
• om de paar uur de benen strekken wanneer de patiënt lang moet stilzitten
• rust nemen
• spierbelastende activiteiten stopzetten
• steeds opwarmoefeningen doen alvorens een training te starten
• voldoende voedingsstoffen en vitaminen innemen om voedings- en vitaminetekorten te voorkomen
• voldoende water en ander gezond vocht (sappen, kokoswater, elektrolytenoplossingen) drinken om uitdrogingsverschijnselen te voorkomen. Water is namelijk essentieel voor het lichaam om pijnlijke spieren te verminderen.
• vrij verkrijgbare niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals aspirine nemen
• vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol nemen
• warmte of koude toepassen

Professionele medische zorg

De arts wil enerzijds een ondersteunende behandeling uitvoeren voor de spierpijn, maar anderzijds ook het onderliggend probleem behandelen indien aanwezig.

Fysiotherapie
Fysiotherapie is inzetbaar voor de meeste patiënten met myalgie. Hierdoor vergroot de flexibiliteit in de pijnlijke spieren en is het eveneens mogelijk om het omringende weefsel te versterken.

Medicatie
Sommige patiënten reageren voorts goed op anti-epileptische geneesmiddelen, zoals pregabaline en antidepressiva. Voor het verlichten van de symptomen zet de arts mogelijk sterkere pijnstillers of ontstekingsremmende medicijnen in zoals corticosteroïden. Lijdt de patiënt aan een bacteriële infectie die spierpijn veroorzaakt, dan schrijft de arts antibiotica voor.

Prognose

De vooruitzichten van spierpijn zijn variabel. Bij sommige patiënten treedt slechts korte, oppervlakkige spierpijn aan enkele spieren op, terwijl andere patiënten kampen met chronische, aanhoudende spierpijn of spierpijn die af en toe terug opflakkert als gevolg van een onderliggende ziekte.

Lees verder

• Spiervermoeidheid: Oorzaken van vermoeide spieren
• Spierblessures: Soorten letsels en verwondingen aan spieren
• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Spierstijfheid: Oorzaken stijve spieren (spierverstijving)
• Spierzwakte (zwakke spieren): Verminderde spierkracht