Spierpijn: Oorzaken van pijn aan spieren (pijnlijke spieren)

Vrijwel iedereen krijgt op een bepaald moment in het leven te maken met spierpijn (myalgie). Dit kan zowel één enkele spier als meerdere spieren, evenals ligamenten, pezen en fascia (peesvliezen die de spieren bedekken), betreffen. Spierpijn kan ontstaan door een breed scala aan aandoeningen, infecties en omgevingsfactoren. Vaak worden spieren pijnlijk door spanning, letsel of overmatig gebruik. Afhankelijk van de oorzaak kunnen er naast spierpijn ook andere symptomen optreden. Hoewel er diverse zelfzorgmaatregelen mogelijk zijn bij spierpijn, is het verstandig om medisch advies in te winnen wanneer bepaalde alarmsymptomen zich voordoen. De professionele behandeling en prognose hangen sterk af van de ernst en de onderliggende oorzaak van de spierpijn.

• Oorzaken van pijnlijke spieren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen van spierpijn
• Pijn aan spieren of spiergroepen
• Systemische symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van myalgie
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose

Oorzaken van pijnlijke spieren

Aandoeningen

Spierpijn kan ook wijzen op een onderliggende infectie of aandoening. In dergelijke gevallen kunnen patiënten last krijgen van systemische spierpijn, waarbij pijn door het hele lichaam ervaren wordt.

Auto-immuunziekten
Auto-immuunziekten kunnen leiden tot myalgie. Bij deze ziekten valt het immuunsysteem het eigen lichaam aan, wat leidt tot ontsteking van de spieren en gewrichten, resulterend in zwelling en pijn.

• Dermatomyositis (kenmerkt zich door huiduitslag en spierproblemen)
• Multiple sclerose
• Polymyositis: veroorzaakt ernstige pijn en spierzwakte
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Spierreuma
• Systemische lupus erythematosus

Bindweefselaandoeningen
Bindweefselaandoeningen kunnen ook spierpijn veroorzaken. Enkele voorbeelden zijn:

• Ehlers-Danlos-syndroom (kenmerkt zich door overmatig flexibele gewrichten, elastische en beschadigbare huid, en afwijkingen aan de bloedvaten)
• Stickler-syndroom
• Systemische lupus erythematosus

Claudicatio intermittens
Claudicatio intermittens, ook bekend als ‘intermitterend hinken’, 'etalagebenen' of ‘angina cruris’, is een aandoening waarbij de patiënt pijn in de benen ervaart, vooral in de kuiten, tijdens inspanning. Deze pijn is het gevolg van een verminderde bloedtoevoer naar de beenspieren. Bij vergevorderde gevallen kan de pijn ook in rust aanwezig zijn. In zeldzame gevallen kan deze perifere vaataandoening (beenpijn en kramp aan been) de armen aantasten. Claudicatio intermittens kan optreden bij arteriosclerose (slagaderverkalking), tromboangiitis obliterans, aortastenose (vernauwing van de aortaklep), en polyarteriitis nodosa (bloedvatziekte met variabele symptomen). De aandoening is meestal goed behandelbaar.

Dystonie
Bij de bewegingsstoornis dystonie treden herhaaldelijke, onvrijwillige samentrekkingen op in een getroffen spiergroep. Dit resulteert in milde tot matige schokkerige, onwillekeurige bewegingen die gepaard gaan met spierpijn. Medicijnen en chirurgische ingrepen kunnen worden ingezet om de symptomen te beheersen.

Fibromyalgie
Een veelvoorkomende oorzaak van spierpijn is fibromyalgie. Deze aandoening veroorzaakt wijdverspreide spier- en skeletpijn, vaak gepaard met geheugenproblemen, stemmingsstoornissen, angst, slaapproblemen, vermoeidheid en hoofdpijn. De pijn is vaak dof en aanhoudend, en treft zowel de gewrichten als de spieren en ligamenten.

Infecties
Sommige infecties kunnen spierpijn veroorzaken. Ze kunnen ook myositis (spierontsteking met pijn en zwakte in de spieren) veroorzaken door direct in het spierweefsel door te dringen of door stoffen af te geven die spiervezels beschadigen. Enkele infecties die bekend staan om spierpijn te veroorzaken zijn:

• Bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• Ebola (infectieziekte met bloedingen)
• Een keelontsteking
• Een oorontsteking
• Een spierabces
• Een urineweginfectie
• Griep
• Hemorragische koorts (ernstig ziektebeeld met koorts en bloedingen)
• Knokkelkoorts (virale infectie met koorts en huiduitslag)
• Malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte)
• Polio (virusziekte met gehele of gedeeltelijke verlamming)
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
• Toxoplasmose (infectie met symptomen aan hersenen en ogen)
• Trichinose (rondworminfectie)
• Ziekte van Bornholm (virale infectie met pijn op de borst)
• Ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet)

RSI - Repetitive Strain Injury
RSI (Repetitive Strain Injury) verwijst naar een overbelastingsblessure door herhaaldelijk dezelfde bewegingen uit te voeren, wat ontstekingen en schade aan de zachte weefsels (spieren, zenuwen, gewrichten, pezen en peesmantels) veroorzaakt. RSI omvat vele gelokaliseerde verwondingen, zoals:

• Een golferselleboog (schade aan pezen aan de binnenkant van de elleboog) en tenniselleboog (pijn aan de buitenkant van de elleboog)
• Het carpaal tunnel syndroom (tintelingen en/of zwakte in de hand)
• Pijnsyndromen die zich over het lichaam verspreiden, zoals het cervicobrachiale pijnsyndroom of chronisch pijnsyndroom
• Trigger finger (vastzittende positie van een gebogen vinger)

Bekende risicofactoren voor RSI zijn:

• De spieren te lang in dezelfde houding houden
• Gebrek aan variatie in het soort werk
• Herhaald en langdurig gebruik van de armen
• Onvoldoende herstelpauzes nemen
• Te snel werken
• Werken in koude omstandigheden

Symptomen die mogelijk optreden bij RSI zijn onder andere:

• Brandende, pijnlijke of schietende pijn
• Chronisch koude handen, vooral de vingertoppen
• Gebrek aan kracht
• Gevoelloosheid
• Onhandigheid
• Problemen met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten zoals het openen van deuren, hakken van groenten, of het openen van een kraan
• Spier- en/of gewrichtspijn, tintelingen of ongemak in de nek, armen, polsen, vingers of schouders
• Tremoren (bevingen)
• Vermoeidheid
• Zwakte in de handen of onderarmen (het uitvoeren van zelfs eenvoudige taken kan moeilijk zijn)

De symptomen kunnen verdwijnen wanneer de patiënt stopt met de overbelastende activiteit. Het kan enkele uren tot dagen duren voordat de klachten volledig zijn verdwenen. Bij sommige patiënten kan RSI chronisch worden. Extra stress op het werk of het nemen van onvoldoende pauzes kan de symptomen verergeren en verlengen.

Rhabdomyolyse
Rhabdomyolyse is een ernstig syndroom dat ontstaat door beschadiging van de skeletspieren, waarbij spierweefsel afbreekt en vrijkomt in de bloedbaan. Deze afbraak kan leiden tot ernstige complicaties zoals nierfalen. Rhabdomyolyse kan worden veroorzaakt door diverse factoren, waaronder virale myositis, druk op de spieren (compressieletsel), het gebruik van bepaalde medicijnen (zoals fibraten, statines, ACE-remmers), cocaïne, retrovirale medicijnen, of een ernstig kaliumtekort in het bloed (hypokaliëmie).

Stofwisselingsziekten
Spierpijn kan ook het gevolg zijn van stofwisselingsziekten, waaronder:

• bijnierinsufficiëntie (onvoldoende productie van hormonen door de bijnieren)
• Carnitine palmitoyltransferase II-tekort
• Het syndroom van Conn (verhoogde productie van aldosteron door de bijnieren)
• Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier): Spierpijn kan ontstaan door vochtretentie (opstapeling van vocht), wat de spieren doet opzwellen en druk kan uitoefenen op zenuwen.
• Hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van de geslachtsklieren)
• Hypokaliëmie (kaliumtekort): Kalium is essentieel voor de spierfunctie en -groei; een tekort kan leiden tot spierpijn.
• Hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier)
• Postorgasmisch ziektesyndroom
• Diabetes mellitus (suikerziekte)

Andere ziekten
Naast de eerder genoemde aandoeningen kunnen ook andere ziekten spierpijn veroorzaken, zoals:

• Hiv/aids
• Een hartinfarct
• Chronisch vermoeidheidssyndroom (aanhoudende vermoeidheid zonder duidelijke oorzaak)
• Hypotonie (lage spierspanning)
• Hypovitaminose D (tekort aan vitamine D)
• Inspanningsintolerantie
• Mastocytose (huidaandoening gekenmerkt door ophoping van mestcellen)
• Osteomalacie (verweking van de botten, wat kan leiden tot breuken), vaak veroorzaakt door een tekort aan vitamine D of een tumor
• Perifere neuropathie (schade aan perifere zenuwen, met symptomen zoals pijn, zwakte, gevoelloosheid en tintelingen, vooral in de handen en voeten)

Omgevingsfactoren

Belasting op spieren
Spierpijn ontstaat vaak door (over)belasting van de spieren. Dit kan veroorzaakt worden door overmatig gebruik van de spieren of door spierletsel. De oorzaak is vaak duidelijk, aangezien de pijn meestal begint tijdens of direct na een activiteit of letsel. De pijn is vaak gelokaliseerd en kan één of meerdere spieren betreffen.

Medicatie
Het gebruik of de afbouw van bepaalde medicijnen kan spierpijn veroorzaken bij sommige patiënten. Deze bijwerking komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De spierpijn kan leiden tot problemen met dagelijkse taken, zoals lopen of traplopen, en kan ernstige vermoeidheid veroorzaken. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als spierpijn optreedt door medicatie, zodat eventueel een alternatief voorgeschreven kan worden. Geneesmiddelen die spierpijn kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• Barbituraten (oudere klasse van geneesmiddelen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken)
• Benzodiazepinen (medicatie voor angst en slaapproblemen)
• Hooggedoseerde corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• Opioïden (krachtige pijnstillende middelen)
• Statines (cholesterolverlagende middelen)

Ook de afbouw van cafeïne en alcohol kan spierproblemen veroorzaken bij sommige patiënten.

Symptomen van spierpijn

Pijn aan spieren of spiergroepen

Patiënten kunnen plotseling milde tot ernstige spierpijn ervaren die enkele dagen tot weken kan aanhouden, afhankelijk van de intensiteit en oorzaak van de pijn. Spierstijfheid en spierspasmen kunnen ook aanwezig zijn, vooral bij chronische myalgie. Spierpijn kan zich voordoen in vrijwel elk lichaamsdeel, zoals de nek, handen, benen en rug. Afhankelijk van het getroffen gebied en de onderliggende oorzaak kunnen er aanvullende symptomen optreden. Myalgie in de nek kan bijvoorbeeld leiden tot nekpijn, een zwaar gevoel in het hoofd en occipitale hoofdpijn (hoofdpijn aan de achterkant van het hoofd). Myalgie in de borstkas kan ademhalingsproblemen veroorzaken. Omdat het hart ook een spier is, kan spierpijn in het hart leiden tot een onregelmatige hartslag of zelfs een hartstilstand. Vaak zijn de getroffen spieren gevoelig bij aanraking en kan de huid rood en gezwollen zijn. De pijn kan variëren van dof tot ondraaglijk.

Systemische symptomen

Systemische symptomen die samen met spierpijn kunnen optreden zijn vermoeidheid, slaaptekort, koorts, rillingen, braken, misselijkheid, en duizeligheid. Chronische spierpijn kan ook gepaard gaan met angst en depressie.

Alarmsymptomen

Hoewel spierpijn meestal vanzelf verdwijnt, kunnen aanhoudende symptomen wijzen op een ernstiger probleem. Neem contact op met een arts als de volgende symptomen optreden:
LIST koorts en koude rillingen samen met de pijn
ademhalingsproblemen
duizeligheid
huiduitslag in combinatie met spierpijn
stijve nek
ernstige spierpijn
extreme spierzwakte
geen verbetering van de pijn na zelfzorgmaatregelen
moeite met het verplaatsen van bepaalde lichaamsdelen
misselijkheid en braken
plotselinge pijn na wijziging van medicatie
zwakte of parese van een ledemaat

Diagnose en onderzoeken

Myalgie kan wijzen op een onderliggende aandoening. De arts zal proberen de oorzaak te achterhalen, vooral bij ernstige en langdurige symptomen. De diagnose wordt gesteld op basis van een medische voorgeschiedenis, lichamelijk onderzoek, laboratoriumtests en beeldvormende onderzoeken.

Behandeling van myalgie

Zelfzorg

Om pijn te verlichten en het comfort te verbeteren, kunnen de volgende maatregelen nuttig zijn:

• Het aangedane gebied optillen of adequaat ondersteunen om pijn en zwelling te verminderen
• Het toepassen van alternatieve behandelingen zoals acupunctuur, homeopathie, yoga, meditatie en zachte massage
• Gebruik van drukverbanden om zwelling te verminderen
• Regelmatig de benen strekken bij langdurig zitten
• Voldoende rust nemen
• Stoppen met activiteiten die de spieren belasten
• Opwarmoefeningen doen voordat je begint met trainen
• Zorg voor een adequate inname van voedingsstoffen en vitamines om tekorten te voorkomen
• Voldoende water en gezonde dranken (zoals sappen, kokoswater, elektrolytenoplossingen) drinken om uitdroging te voorkomen, aangezien water belangrijk is voor het verminderen van spierpijn
• Gebruik van vrij verkrijgbare niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), zoals aspirine
• Gebruik van vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol
• Toepassen van warmte of koude op de pijnlijke spieren

Professionele medische zorg

De arts zal enerzijds gericht zijn op het verlichten van de spierpijn en anderzijds op het behandelen van de onderliggende oorzaak indien aanwezig.

Fysiotherapie
Fysiotherapie kan veel patiënten met myalgie helpen. Het vergroot de flexibiliteit in de pijnlijke spieren en versterkt het omliggende weefsel, wat kan bijdragen aan pijnverlichting en herstel.

Medicatie
Sommige patiënten reageren goed op anti-epileptische geneesmiddelen, zoals pregabaline en antidepressiva. Voor het verlichten van symptomen kan de arts sterkere pijnstillers of ontstekingsremmers zoals corticosteroïden voorschrijven. Indien de spierpijn veroorzaakt wordt door een bacteriële infectie, kan de arts antibiotica voorschrijven.

Prognose

De prognose van spierpijn varieert. Bij sommige patiënten is de pijn tijdelijk en oppervlakkig, terwijl anderen mogelijk kampen met chronische spierpijn of terugkerende pijn door een onderliggende ziekte. De duur en ernst van de pijn zijn sterk afhankelijk van de oorzaak en de behandeling.

Lees verder

• Spiervermoeidheid: Oorzaken van vermoeide spieren
• Spierblessures: Soorten letsels en verwondingen aan spieren
• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Spierstijfheid: Oorzaken stijve spieren (spierverstijving)
• Spierzwakte (zwakke spieren): Verminderde spierkracht