Nekpijn: Oorzaken en behandelingen van pijn in de nek

De nek behoort tot de cervicale wervelkolom. De cervicale wervelkolom is een complexe structuur die steun biedt aan het hoofd. Het bestaat uit kleine wervels, schijven, gewrichten, zenuwwortels, spieren en ligamenten. Hierdoor is de nek heel gevoelig voor een letsel en voor pijn. Iedereen heeft ooit wel eens te maken gehad met nekpijn, al komt nekpijn vaker bij vrouwen dan bij mannen voor. De meeste oorzaken van een pijnlijke nek zijn onschuldig en verdwijnen binnen enkele minuten tot dagen. Maar sommige aandoeningen alsook omgevingsfactoren veroorzaken constante of langdurige pijn in de nek, soms in combinatie met nog andere symptomen. Diverse zelfzorgtips maar ook medische behandelingen zijn beschikbaar bij pijnklachten in de nek.

• Aandoeningen en pijnklachten in de nek
• Omgevingsfactoren en pijnlijke nek
• Symptomen van acute of chronische nekpijn
• Diagnose en onderzoeken bij pijn in nek
• Zelfzorg bij behandeling van pijnlijke nek
• Professionele medische behandeling bij nekklachten
• Prognose van pijnlijke nekklachten

Nekpijn komt tot stand door een ontsteking of irritatie aan de botten, gewrichten, ligamenten, schijven, spieren en zenuwen. Dit gebeurt door zowel aandoeningen als omgevingsfactoren.

Aandoeningen en pijnklachten in de nek

Enkele aandoeningen veroorzaken pijn in de nek.

Aneurysma

Een uitstulping van een deel van een slagader is een teken van een aneurysma. Wanneer dit gebeurt in de hersenen, is sprake van een ‘cerebraal aneurysma’. Wanneer dit aneurysma openscheurt, treedt onder andere snel ontstane hoofdpijn, nekpijn en aangezichtspijn met pijnscheuten op.

Discushernia

Bij een discushernia van de nek, ook gekend als een ‘nekhernia’ treedt een uitstulping (hernia) van de tussenwervelschijf (discus) op, waardoor druk ontstaat op een grote zenuw uit het ruggenmerg. Door deze druk ontstaat een plaatselijke ontsteking van de zenuw, wat pijn met zich meebrengt. Dit type zenuwpijn is gekend als ‘neuropatische pijn’. Uitstralende pijn naar de arm, en een doof en/of prikkelend gevoel in de arm, komt hierbij voor (paresthesieën).

Hemofilie

Bij de zeldzame bloedstollingsaandoening hemofilie ontbreken stollingsfactoren, waardoor inwendige en uitwendige bloedingen tot stand komen. Wanneer een inwendige hersenbloeding aanwezig is, resulteert dit in onder andere dubbelzien (diplopie), een acute buik en nekpijn. Een bloedtransfusie met de nodige stollingsfactoren verhelpt deze aandoening, die veelal goede vooruitzichten heeft.

Horner-syndroom

Het Horner-syndroom, een neurologische ziekte, brengt een afhangende bovenste ooglid (ptosis), vernauwde pupil (miosis), een teruggetrokken oogbol en de onmogelijkheid om te zweten (anhidrose) met zich mee. Kenmerkend aan deze aandoening is dat dit slechts aan één zijde van het gezicht gebeurt. De zenuwbaan van de hersenen naar het gezicht en de ogen is aan één kant van het lichaam namelijk onderbroken. De behandeling hiervan verloopt ondersteunend.

Infectie en ontsteking

Bij enkele infecties is ook sprake van nekpijn; meestal voelt deze dan warm en gezwollen aan. Voorbeelden van deze infecties zijn:

• klierkoorts (infectie door Epstein-Barr virus met keelpijn)
• labyrintitis (ontsteking van deel van binnenoor)
• Ludwig’s angina (zwelling van luchtwegen door tandproblemen)
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en stijve nek)
• recidiverende polychondritis (ontsteking van kraakbeen)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• ziekte van Bechterew (blijvende gewrichtsontsteking met symptomen aan de ogen en wervelkolom)
• ziekte van Paget (chronische ontsteking van het bot met botpijn als gevolg)

Kyfose

Kyfose is een aandoening die vaak optreedt bij atleten, waaronder fietsers, honkbalvangers en bodybuilders. Deze sporters staan vaak met de schouders afgerond naar voren en de kin naar voren, waardoor een achterwaartse kromming van de wervelkolom ontstaat. Elke beweging die dit soort houding bevordert, leidt mogelijk tot kyfose.

Letsel / trauma

Bij een ongeval krijgt een patiënt mogelijk te maken met een hersenschudding (mild hersenletsel door stoot tegen schedel) en een whiplash. Het hoofd maakt bij een whiplash een soort slingerbeweging (onbedoeld en onverwacht snel naar voren en naar achteren geduwd) die verder reikt dan de normale nekbeweging. Hierdoor ontstaat schade aan de spieren en ligamenten in de nek, waardoor zwakte in de nek, pijn aan de nek en nekstijfheid tot stand komen. Verder veroorzaken trauma’s soms microscopische breuken in de nekspieren, waardoor een ontsteking in de nek ontstaat. Ook hierdoor ontstaat nekpijn. Bij een letsel of trauma is voldoende hersteltijd nodig voordat de patiënt weer terugkeert naar het normale ritme met activiteiten en sporten.

Nekaandoeningen en afwijkingen aan de nek

Een spinale infectie, spinale stenose (vernauwing van de wervelkolom met vernauwing en zwakte) of een nekfractuur zijn allemaal aandoeningen die leiden tot in een pijnlijke nek. Nekproblemen komen echter ook voor bij een tumor in de nek, zoals bij een spinale tumor (tumor in het ruggenmerg), een chordoom (kwaadaardige primaire bottumor) of tubereuze sclerose (neurocutane aandoening met tumoren).

Ouderdomsaandoening

Bij het verouderen ontstaat cervicale artrose, een reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen van de nek. Hierdoor zijn pijn, stijfheid, gewrichtsgeluiden (nekcrepitaties) en hardheid van de nek mogelijk. Bij deze ziekte vormt het lichaam osteofyten (benige botuitsteeksels rond gewrichten) die de gewrichtsbewegingen aantasten. Ook de tussenwervelschijven zijn onderhevig aan de veroudering. Zij verliezen dan namelijk de elasticiteit en de hoogte. Naarmate de aandoening vordert, ontstaat mogelijk een discushernia (nekhernia).

Spondylolisthese

Spondylolisthese, ook gekend als ‘spondylolisthesis’ en ‘spondyloptosis’, is een aangeboren aandoening waarbij een wervel (meestal de lendenwervel) vooruit of achteruit steekt ten opzichte van de volgende wervels. Dit gaat niet altijd gepaard met klachten maar soms verschijnt (hevige) pijn in de rug (rugpijn), rugstijfheid en pijn bij het bewegen. Strekoefeningen en medicijnen verlichten deze klachten. Bij patiënten met ernstige klachten is een operatie nodig.

Omgevingsfactoren en pijnlijke nek

Ook bij een aantal omgevingsfactoren gaat een pijnlijke nek gepaard.

Levensstijl
Spierpijn en nekstijfheid zijn kenmerkend bij een slechte houding, obesitas (zwaarlijvigheid) en zwakke buikspieren. Deze slechte houding loopt de patiënt bijvoorbeeld op door oogproblemen in combinatie met een abnormale hoofdpositie, al is in de meeste gevallen wel geen oogafwijking aanwezig bij de patiënt. De nek buigt bij een slechte houding voorwaarts, waardoor druk ontstaat op het nek- en schoudergebied.

Slaaphouding

Het slapen op de buik verhoogt de kans dat de spanning op de nek vergroot. Wanneer de patiënt een slechte matras of een slecht hoofdkussen heeft, verergert dit de klachten van pijn in de nek en vermoeidheid.

Slechte stretching na inspanning

Zich goed stretchen (uitrekken) na een lichamelijke training is nodig, want wanneer dit niet (goed) gebeurt, ontstaan strakke, pijnlijke spieren door een spierverrekking of spierscheuring. De spieren moeten afkoelen na een inspanning, dus stretchen is altijd nodig. Dit verbetert eveneens de bloedsomloop.

Stress

Stress veroorzaakt druk op de spieren van de nek, rug en schouders, die gespannen aanvoelen.

Te lang zitten
Te lang stilzitten veroorzaakt een pijnlijke nek. Voldoende pauze is nodig tijdens het werk. Bij bureauwerk is ergonomisch materiaal in combinatie met een goede houding nodig om nekpijn te verminderen of voorkomen.

Symptomen van acute of chronische nekpijn

Acute nekpijn

Acute nekpijn is zeer stekende of schietende pijn (schietpijn) die zich mogelijk verplaatst naar de schouders. Zwakte in de armen of het verlies van coördinatie in de armen en benen (ataxie) is hierbij eveneens mogelijk. Treedt acute nekpijn op in combinatie met een verlies van eetlust, gewichtsverlies, misselijkheid en braken, dan wijst dit mogelijk op een infectie of spinale tumor.

Chronische nekpijn

Chronische nekpijn is een langere periode aanwezig, namelijk langer dan zes maanden. Dit ontstaat bijvoorbeeld door druk op de zenuw door een discushernia, al zijn ook andere oorzaken bekend. De arts kijkt naar de intensiteit van de pijn en naar de andere symptomen van de patiënt, en bepaalt dan of een chirurgische ingreep nodig is voor chronische nekpijn.

Nekklachten en andere tekenen
Meestal is nekpijn wel lokaal, en zijn andere lichaamsdelen niet betrokken. Klachten die nog optreden in combinatie met een pijnlijke nek omvatten een stijve nek (nekstijfheid) en moeite met bewegen van het hoofd van links naar rechts, maar in ernstige gevallen zijn volgende tekenen mogelijk:

• aangezichtspijn
• bewegingsproblemen
• duizeligheid
• een brandend gevoel in de nek
• een wazig gezichtsvermogen
• ernstige nekpijn (vooral bij het plots bewegen van het hoofd)
• hoofdpijn
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• misselijkheid
• nachtelijk zweten
• slaapstoornissen

Diagnose en onderzoeken bij pijn in nek

Lichamelijk en neurologisch onderzoek

Een lichamelijk onderzoek in combinatie met een geschiedenis van de patiënt, is meestal voldoende om nekpijn te identificeren en de oorzaak te achterhalen. Tijdens het lichamelijk onderzoek betast de arts de nekspieren of gewrichten. Indien hij warmte detecteert, is mogelijk sprake van een infectie of een chronische auto-immuunaandoening (lichaam tast eigen immuunsysteem aan). Wanneer reeds pijn bij lichte druk op specifieke drukpunten in de nek, evenals in andere delen van het lichaam ontstaat, wijst dit op fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid). Verder krijgt de patiënt ook een neurologisch onderzoek waarbij de arts de boven- en onderkant van het lichaam onderzoekt, maar ook kijkt hij hierbij naar loopafwijkingen en eventuele blaasproblemen of darmstoornissen, wat mogelijk wijst op neurologische schade.

Diagnostisch onderzoek

Soms zijn echter diagnostische onderzoeken nodig om de oorzaak van nekklachten te achterhalen. Hiervoor gebruikt de arts volgende testen:

• een botscan: Een botscan herkent problemen met de wervelkolom, zoals artrose, breuken of infecties.
• een discografie: Dit radiografisch onderzoek bevestigt eventuele problemen met nekwervelschijven.
• een elektromyografie: Een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit) identificeert zenuwschade.
• een MRI-scan: Een MRI-scan is inzetbaar om een discushernia op te sporen.
• een myelografie: Een myelografie toont een ruggengraat- of ruggenmergletsel.
• een röntgenfoto: Een radiografisch onderzoek onthult dan een vernauwing van de wervelschijfruimte (spinale stenose), de aanwezigheid van artrose en breuken.

In ongeveer 80-90% van de gevallen vindt de arts geen specifieke oorzaak van de nekklachten.

Zelfzorg bij behandeling van pijnlijke nek

Pijn en zwelling verminderen met ijs bij een spierverrekking, een sportletsel of een ander soort trauma, is meestal een goed idee. Warmte aanbrengen is niet aanbevolen bij deze letsels daar de klachten hierdoor verergeren. Warmte is echter wel effectief wanneer nekpijn het gevolg is van spanning of stress, want hierdoor ontspannen de spieren. Voldoende rust is in alle situaties wel aanbevolen, maar lichte bewegingen (die binnen de pijngrenzen vallen) zijn na enkele dagen wel nodig om spierstijfheid te voorkomen. Een aantal patiënten met nekklachten is gebaat met een ergonomisch hoofdkussen. Medisch advies is in ieder geval noodzakelijk wanneer andere symptomen optreden of wanneer de nekpijn langer dan enkele dagen aanwezig is.

Professionele medische behandeling bij nekklachten

Heel wat medische behandelingen zijn mogelijk, afhankelijk van de locatie van de pijn (spieren, gewrichten, zenuwen, …), de intensiteit van de pijn en het soort pijn (acuut of chronisch).

Cervicale tractie
Bij een cervicale tractie trekt de arts zachtjes aan het hoofd en de nekspieren. Hierdoor vergroten de neurale doorgangen.

Chirurgie
Af en toe is bij ernstige nekpijn een operatie nodig. Dit gebeurt echter in uitzonderlijke omstandigheden, wanneer alle andere behandelingen geen effect hebben.

Fysiotherapie
Nekpijnpatiënten krijgen soms een verwijzing naar een fysiotherapeut. Hij zet een combinatie van nekpijnoefeningen, hitte- of koudetherapie, massage en andere technieken in. Soms is deze therapie mogelijk in een ziekenhuisafdeling of een revalidatie-eenheid in het ziekenhuis.

Nekkraag
Een nekkraag beperkt het bewegingsbereik van de nek en ondersteunt het hoofd, zodat de druk op de nek niet meer aanwezig is. Deze draagt de patiënt kortstondig omdat anders de spieren verzwakken. Gaan liggen helpt ook voor het beperken van de nekbewegingen, zodat de spieren sneller genezen.

Pijnstillers
Vrij verkrijgbare pijnstillers (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zoals ibuprofen verlichten de pijn en zijn ontstekingsremmend.

Triggerpunttherapie
Soms gebruikt de arts erg dunne naaldjes om triggerpunten (plaatselijke samentrekkingen in spiervezels) weg te werken. Deze harde knobbeltjes die pijn veroorzaken, zijn eveneens met massage weg te krijgen.

Prognose van pijnlijke nekklachten

Nekpijn vertraagt de activiteiten van het dagelijks leven. Bij een aantal patiënten verdwijnen de symptomen vrij snel (binnen enkele minuten, uren tot dagen). De tijdelijke klachten vloeien dan voort uit een slechte positie van het hoofd, een slechte ergonomische of ongemakkelijke positie, stress of te lang zitten of staan. Sommige patiënten kampen echter met ernstige nekpijn die langer aanhoudt. Nekpijn die niet weggaat, vereist medische hulp.

Lees verder

• Stijve nek (nekstijfheid): Oorzaken stijf aanvoelende nek
• Nekcrepitaties: Krakende nek, soms met bijkomende symptomen
• Whiplash: Pijn aan nek door slingerbeweging van hoofd
• Nekkrampen (nekspasmen): Oorzaken van krampen in nek
• Chronische nekpijn: Oorzaken van aanhoudende pijn in nek