Whiplash: Pijn aan nek door slingerbeweging van hoofd

Jaarlijks krijgen circa 15.000-30.000 mensen in Nederland te maken met een whiplash. Bij een whiplash gebeurt een zweepslagachtige beweging van het hoofd ten opzichte van de romp, wat bijvoorbeeld bij een auto- of sportongeval plaatsvindt. Bij een overrekking van de nek verschijnen enkele kenmerkende symptomen, zoals onder andere pijn in de schouder en nek. Veelal houden de klachten maar enkele dagen tot weken aan, maar in sommige gevallen is sprake van chronische nekpijn en blijvende klachten. Koude en warmte aanbrengen, pijnstillers en eventuele andere medische behandelingen zijn inzetbaar om de symptomen te verminderen. De vooruitzichten zijn meestal goed al duurt het herstelproces bij een aantal patiënten soms erg lang.

Synoniemen whiplash
Epidemiologie
Oorzaken
Risicofactoren
Symptomen
Alarmsymptomen
Diagnose en onderzoeken
Behandeling van whiplashtrauma
Prognose
Complicaties
Preventie
Praktische tips voor het leven / omgaan met whiplash
Vroege interventie en therapie
Langdurige klachten en aanpassingen
Misvattingen rond whiplash
Whiplash is altijd het gevolg van een auto-ongeluk
Whiplash veroorzaakt altijd ernstige pijn
Whiplash verdwijnt altijd vanzelf zonder behandeling
Whiplash kan alleen behandeld worden met pijnmedicatie
Whiplash leidt altijd tot langdurige klachten
Whiplash is een psychologische aandoening

Synoniemen whiplash

Dit overstrekking-overbuigingsletsel van de nek is eveneens gekend onder deze termen

acceleratieletsel
cervicaal zweepslagsyndroom
cervicocefaal syndroom
traumatisch cervicaal syndroom
whiplashsyndroom
whiplashtrauma: Vaak gebruiken mensen een whiplashtrauma om een whiplash aan te duiden, maar in principe is een whiplashtrauma het totaal van letsels aan spieren, gewrichten, botten, banden en weke delen in en rondom de halswervelkolom, dat ontstaat als gevolg van de whiplash. ‘Non-contact-acceleratie-deceleratie-hoofd-nektrauma’ en ‘craniocervicaal acceleratieletsel’ (CAL) zijn nog andere synoniemen van een whiplashtrauma.
zweepslag

Vaak treedt een whiplashletsel bij een auto-ongeval op / Bron: Unsplash, Pixabay

Epidemiologie

Whiplash is een veelvoorkomend letsel, vooral na verkeersongevallen. Ongeveer 2% van alle auto-ongelukken resulteert in een whiplashletsel. In Nederland alleen al krijgen jaarlijks 15.000 tot 30.000 mensen te maken met een whiplash. De frequentie van whiplashletsel varieert afhankelijk van factoren zoals het type ongeval, de snelheid van de betrokken voertuigen, en de positie van de persoon op het moment van de botsing. Er zijn ook aanwijzingen dat vrouwen vaker een whiplash oplopen dan mannen, mogelijk door verschillen in musculoskeletale sterkte en blootstelling aan risico’s. Leeftijd speelt een rol, waarbij jongere volwassenen vaak een ernstiger letsel ervaren dan ouderen.

Oorzaken

Een whiplashletsel is het gevolg van versnelling-vertragingskrachten die op de nek worden aangebracht. Dit gebeurt aan de hand van een onverwachte snelle, heftige achterwaartse en voorwaartse slingerbeweging van het hoofd ten opzichte van de romp. De plotselinge krachtige beweging strekt de spieren en pezen in de nek waardoor schade in en rond de cervicale wervelkolom (wervelkolom van de nek) tot stand komt. Vaak treedt dit soort trauma op bij een verkeersongeval met een kopstaartbotsing. Hoewel een whiplash meestal verband houdt met auto-ongevallen, veroorzaakt elke slag of stoot waarbij het hoofd snel en krachtig naar voren of naar achter beweegt, de klachten. Bij sportongevallen (vaak bij voetballers of andere contactsporten) komt een whiplashletsel bijgevolg eveneens tot stand.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van een whiplash zijn:

de aard en de snelheid van het ongeval
de positie van het hoofd en de nek tijdens het ongeval
de aanwezigheid van eerdere nek- of rugklachten
de algehele fysieke conditie en gezondheid van de persoon
het gebruik van veiligheidsgordels en andere beschermende maatregelen
het type voertuig en de aard van de botsing (bijvoorbeeld een frontale botsing versus een zijdelingse botsing)

Symptomen

De klachten van een whiplash treden onmiddellijk na het ongeval plaats, of ze ontstaan enkele uren tot dagen later pas. Zowel lichamelijke als mentale klachten komen tot uiting.

Hoofdpijn na whiplash / Bron: Geralt, Pixabay

Lichamelijke klachten

Een whiplashletsel veroorzaakt nekpijn. Hoewel de meeste patiënten binnen een paar weken of maanden wel herstellen, is de nekpijn soms chronisch. Het patroon van nekpijn is vaak complex, met pijn in de nek, de rug, de schouder en de arm.

Lichamelijke symptomen hierbij zijn:

duizeligheid
een beperkte beweeglijkheid
evenwichtsproblemen
hoofdpijn (aan de basis van de schedel wat uitstraalt naar het voorhoofd), soms ook hoofdpijn bovenop het hoofd
oogproblemen, zoals verminderde oogbewegingen, wazig zien of convergentie-insufficiëntie (dichtbij zien gaat moeilijk)
oorproblemen, zoals een overgevoeligheid voor geluid (fonofobie) en oorsuizen (tinnitis aurium)
overmatig zweten (hyperhidrose)
pijn of verdoving in handen en voeten

Mentale klachten

Mentale klachten als gevolg van een whiplashtrauma omvatten:

concentratieproblemen
geheugenverlies / vergeetachtigheid
slaapstoornissen
stemmingswisselingen zoals somberheid en een verhoogde prikkelbaarheid

Hersenschudding

Bij een whiplash treedt soms ook een hersenschudding op. Deze soms ernstige aandoening die ontstaat door een slag of stoot tegen de schedel, is geassocieerd met zwakte, verwardheid, duizeligheid, misselijkheid, slaperigheid of bewusteloosheid.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die wijzen op een ernstigere aandoening bij een whiplash zijn:

intense en aanhoudende hoofdpijn
veranderingen in het bewustzijn
verlies van motorische functies
ernstige duizeligheid en verlies van evenwicht
gevoelloosheid of zwakte in de ledematen
blinde vlekken of verlies van gezichtsvermogen
onverklaarbare misselijkheid of braken

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek (anamnese)

Eerst bevraagt de arts de patiënt over het soort ongeval en wanneer hij dat precies gehad heeft. Ook wil hij weten of de patiënt het bewustzijn verloren heeft. Verder moet de patiënt de arts meedelen wanneer de symptomen precies tot stand zijn gekomen na het ongeval, alsook of de klachten verergerd of nog meer verspreid zijn. Tot slot wenst de arts de medische voorgeschiedenis van de patiënt te kennen.

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt daarna de patiënt grondig, maar op het eerste zicht ziet hij vaak geen duidelijke symptomen van een whiplash. Wel bemerkt hij soms dat de patiënt slechts een beperkt bewegingsbereik heeft. Een neurologisch onderzoek is ook nodig, waarbij de arts de reflexen, de spierkracht en het gevoel in de huid test.

Diagnostisch onderzoek

De arts besluit meestal om een röntgenfoto, CT-scan en/of MRI-scan uit te voeren om een ander letsel uit te sluiten. Bemerkt de arts geen andere tekenen van een ziekte, dan is wellicht sprake van een whiplashletsel. Specifieke testen om een whiplash op te sporen, zijn namelijk niet voorhanden.

Behandeling van whiplashtrauma

Zelfzorg

Het koelen van de nek is nodig om de pijn en zwelling te verminderen. Dit gebeurt best zo snel mogelijk na het trauma. Verder kan een milde pijnstiller (paracetamol of ibuprofen) helpen om de pijn te verlichten en de ontsteking te verminderen. Het is ook belangrijk om lichte oefeningen te doen om de nekspieren soepel te houden. Dit bevordert de doorbloeding en voorkomt stijfheid.

Fysiotherapie

Fysiotherapie kan helpen bij het herstel door gerichte oefeningen en houdingsadviezen te geven. Dit helpt om de nekspieren te versterken en de beweeglijkheid te verbeteren. Vaak begint fysiotherapie pas na de acute fase, als de pijn wat verminderd is.

Medische behandeling

Als de pijn aanhoudt of ernstige klachten ontstaan, kan de arts aanvullende behandelingen overwegen zoals een spierontspanner, corticosteroïden of andere pijnstillers. Soms kan ook een nekkraag worden voorgeschreven om de nek tijdelijk te ondersteunen en verdere schade te voorkomen.

Alternatieve behandelingen

Sommige patiënten zoeken verlichting bij alternatieve behandelingen zoals acupunctuur, massage of chiropractie. Hoewel sommige van deze therapieën bij sommige mensen verlichting kunnen bieden, ontbreekt vaak bewijs van effectiviteit en moeten ze in overleg met de arts worden overwogen.

Prognose

De meeste mensen herstellen volledig van een whiplash binnen enkele weken tot maanden. De prognose is over het algemeen goed, hoewel sommige patiënten langdurige klachten kunnen ervaren. Chronische nekpijn en andere aanhoudende symptomen kunnen soms maanden of zelfs jaren aanhouden. Dit kan afhangen van de ernst van het letsel, de tijdigheid van de behandeling, en de algehele gezondheid van de patiënt.

Complicaties

Enkele mogelijke complicaties van een whiplash zijn:

chronische pijn in de nek en schouders
blijvende bewegingsbeperkingen in de nek
hoofdpijn die aanhoudt
mentale en emotionele problemen zoals angst en depressie
slaapstoornissen als gevolg van pijn en ongemak
herhaalde of verergerde symptomen bij onvoldoende behandeling

Preventie

Om het risico op een whiplash te verminderen, kunnen de volgende maatregelen helpen:

het dragen van een veiligheidsgordel in de auto
het aanpassen van de hoofdsteun van de auto op een correcte hoogte en positie
het vermijden van risicovolle situaties tijdens het rijden of bij contactvolle sporten
het versterken van de nekspieren door gerichte oefeningen
het zorgvuldig benaderen van situaties die kunnen leiden tot een onverwachte beweging van het hoofd en de nek

Praktische tips voor het leven / omgaan met whiplash

Vroege interventie en therapie

Het raadplegen van een fysiotherapeut kan helpen bij het verbeteren van de nekmobiliteit en het verminderen van pijn. Regelmatige oefeningen, zoals rekoefeningen en lichte spierversterkende activiteiten, kunnen bijdragen aan een sneller herstel.

Langdurige klachten en aanpassingen

Bij chronische pijnklachten kan een pijnspecialist ondersteuning bieden. Aanpassingen op de werkplek, zoals een ergonomische stoel of neksteun, kunnen het dagelijkse functioneren verbeteren. Psychologische ondersteuning kan helpen bij het omgaan met de impact van aanhoudende klachten.

Misvattingen rond whiplash

Whiplash is een veelvoorkomende verwonding die vaak wordt geassocieerd met auto-ongelukken, maar er zijn veel misverstanden over wat whiplash precies is, hoe het zich ontwikkelt en wat de beste behandelingsopties zijn. In dit artikel worden enkele van de meest voorkomende misvattingen over whiplash besproken.

Whiplash is altijd het gevolg van een auto-ongeluk

Hoewel whiplash vaak voorkomt bij auto-ongelukken, kan het ook ontstaan door andere vormen van trauma, zoals een val, een sportblessure of zelfs door een plotselinge schok of impact. De verwonding ontstaat wanneer het hoofd snel heen en weer beweegt, wat leidt tot schade aan de spieren, gewrichten en ligamenten van de nek. Het is dus niet beperkt tot auto-ongelukken alleen.

Whiplash veroorzaakt altijd ernstige pijn

Een veelvoorkomende misvatting is dat whiplash altijd hevige nekpijn veroorzaakt. Hoewel pijn inderdaad een veelvoorkomend symptoom is, kan het variëren van mild tot ernstig. Sommige mensen ervaren slechts lichte stijfheid of ongemak, terwijl anderen intense pijn, hoofdpijn of zelfs duizeligheid kunnen hebben. Het is belangrijk om te begrijpen dat de symptomen per persoon kunnen verschillen.

Whiplash verdwijnt altijd vanzelf zonder behandeling

Hoewel sommige mensen na een whiplash-verwonding snel herstellen, kan het in andere gevallen langer duren om te genezen. In sommige gevallen kunnen er blijvende symptomen zijn, zoals chronische pijn of stijfheid. Behandeling kan nodig zijn om het herstel te versnellen en complicaties te voorkomen. Therapieën zoals fysiotherapie, pijnmedicatie en ontspanningstechnieken kunnen de genezing ondersteunen.

Whiplash kan alleen behandeld worden met pijnmedicatie

Hoewel pijnmedicatie soms nodig is om de symptomen van whiplash te verlichten, is het niet de enige behandeling. In veel gevallen kunnen andere behandelingen zoals spieren versterking, hartaandoeningen en bewegingsoefeningen helpen om de genezing te bevorderen en langdurige klachten te voorkomen. Een holistische benadering kan vaak effectiever zijn dan alleen pijnbestrijding.

Whiplash leidt altijd tot langdurige klachten

Een andere misvatting is dat whiplash altijd resulteert in chronische pijn of langdurige klachten. De meeste mensen herstellen volledig van een whiplash-verwonding, vooral als ze tijdig behandeling krijgen. Echter, in sommige gevallen kunnen de symptomen langer aanhouden. Hoe snel iemand herstelt, hangt af van de ernst van de verwonding, de behandeling en de algehele gezondheid van de persoon.

Whiplash is een psychologische aandoening

Sommige mensen denken dat whiplash meer een psychologisch probleem is dan een fysieke verwonding. Hoewel stress en angst inderdaad de symptomen kunnen verergeren, is whiplash een fysieke aandoening die schade toebrengt aan de nekspieren en -ligamenten. Het is belangrijk om whiplash als een lichamelijke verwonding te behandelen, zelfs als psychologische factoren een rol kunnen spelen bij het herstelproces.

Whiplash is een complexe aandoening met verschillende mogelijke oorzaken en behandelingen. Het is belangrijk om misvattingen te vermijden en een goed begrip te hebben van de aandoening om de juiste behandeling te zoeken en een snel herstel te bevorderen.