Borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen: Tumor in borst

Borstkanker (mammacarcinoom) is een kwaadaardige tumor die begint in de weefsels van de borst. Zowel genetische factoren als omgevingsfactoren, zoals een ongezonde levensstijl, spelen een rol bij het ontstaan van deze vorm van kanker. Hoewel symptomen niet altijd aanwezig zijn, kunnen patiënten een knobbeltje in de borst of oksel voelen. Daarnaast kunnen andere klachten optreden, zoals veranderingen in de borstvorm of -huid. Diverse behandelingen zijn mogelijk, afhankelijk van de individuele kenmerken van de patiënt en de tumor. De vooruitzichten variëren sterk, van volledige genezing tot levensbedreigende situaties. Dankzij de medische vooruitgang en vroegtijdige opsporing via screeningsprogramma’s (bevolkingsonderzoeken) is de prognose voor borstkanker echter meestal gunstig.

• Epidemiologie van mammacarcinoom
• Mechanisme
• Oorzaken en risicofactoren van borstkanker
• Risicogroepen
• Vormen van kanker in de borst
• Symptomen van kwaadaardige knobbel in borst
• Alarmsymptomen
• Diagnose: Lichamelijk onderzoek
• Diagnose: Beeldvormende onderzoeken
• Diagnose: Andere diagnostische onderzoeken
• Kankerstadium bepalen (stadiëring)
• Behandelingen van borstgezwel
• Prognose van gezwel in borst
• Complicaties van kankervorm
• Opnieuw borstkanker
• Preventie bij kwaadaardig knobbeltje in borst
• Bekende vrouwen met tumor in borst
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen
• Volg de behandelingsaanbevelingen van je arts
• Zorg voor je mentale welzijn
• Houd een gezond en evenwichtig voedingspatroon aan
• Rust en herstel goed
• Ondersteuning van vrienden, familie en zorgverleners
• Misvattingen rond borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen: tumor in borst
• Borstkanker komt alleen voor bij oudere vrouwen
• Een knobbel in de borst betekent altijd borstkanker
• Borstkanker veroorzaakt altijd pijn
• Een operatie is de enige behandelingsoptie voor borstkanker
• Borstkanker is altijd te wijten aan genetische factoren
• Borstkanker is altijd te detecteren met zelfonderzoek
• Mammografieën kunnen borstkanker altijd opsporen
• Borstkanker is altijd dodelijk

Epidemiologie van mammacarcinoom

Borstkanker is de meest voorkomende kanker bij vrouwen die niet roken. Het is wereldwijd, na longkanker, de belangrijkste oorzaak van kankersterfte bij vrouwen. Anno augustus 2024 bedraagt de jaarlijkse incidentie van borstkanker wereldwijd ongeveer 1,7 miljoen nieuwe gevallen, wat neerkomt op ongeveer 1,7 op 1.000 vrouwen. De kans dat een vrouw in haar leven aan borstkanker overlijdt, ligt rond de 2,7 procent, wat overeenkomt met 1 op 37 vrouwen. Borstkanker treft voornamelijk vrouwen boven de 40 jaar, met name na de menopauze. Mannen kunnen ook borstkanker krijgen, hoewel dit veel zeldzamer is【ARTIKEL=170786】.

Mechanisme

Celmutaties en tumorontwikkeling
Borstkanker ontstaat door genetische mutaties in borstkliercellen. Deze mutaties beïnvloeden genen die celgroei reguleren, zoals BRCA1 en BRCA2, wat leidt tot ongecontroleerde celgroei en tumorgroei.

Rol van hormonen
Hormonen zoals oestrogeen en progesteron spelen een cruciale rol in het ontstaan van sommige typen borstkanker. Hormoongevoelige tumoren reageren op deze hormonen, wat de groei van kankercellen bevordert.

Angiogenese en metastase
Naarmate de tumor groeit, stimuleert deze de vorming van nieuwe bloedvaten (angiogenese) om voedingsstoffen te verkrijgen. In gevorderde stadia kunnen tumorcellen zich verspreiden naar andere delen van het lichaam via bloed of lymfe, wat metastasen veroorzaakt.

Oorzaken en risicofactoren van borstkanker

De meeste gevallen van borstkanker ontstaan in de epitheelcellen van de melkgangen van de borst. Bij borstkanker vermenigvuldigen deze cellen zich ongecontroleerd en kunnen ze zich naar andere delen van het lichaam verspreiden. De ontwikkeling van borstkanker wordt beïnvloed door een combinatie van erfelijke factoren, bepaalde medische aandoeningen, en omgevingsfactoren.

Erfelijke factoren
In 5-10% van de gevallen is borstkanker erfelijk. Ongeveer de helft van deze gevallen is gerelateerd aan mutaties in het BRCA1- of BRCA2-gen, die ook het risico op eierstokkanker verhogen. Ook het TP53-gen kan een rol spelen bij het ontstaan van borstkanker. Een familiegeschiedenis van borstkanker verhoogt eveneens het risico, vooral als directe familieleden (moeder, zus, dochter) op jonge leeftijd de diagnose hebben gekregen.

Aandoeningen en medische factoren
Verschillende medische aandoeningen en factoren zijn geassocieerd met een verhoogd risico op borstkanker:

• Acanthosis nigricans: Deze huidaandoening kan wijzen op een verhoogd risico op diverse soorten kanker, waaronder borstkanker.
• Geschiedenis van borstkanker: Vrouwen die eerder borstkanker hebben gehad, lopen een groter risico op het ontwikkelen van een nieuwe tumor in dezelfde of andere borst.
• Goedaardige borsttumoren: Sommige soorten goedaardige knobbeltjes, zoals een intraductaal papilloom of atypische ductale hyperplasie, kunnen later leiden tot borstkanker.
• Hogere dichtheid van borstweefsel: Vrouwen met dichter borstweefsel hebben een verhoogd risico op borstkanker.
• Hypogonadisme: Patiënten die hormoontherapie moeten gebruiken vanwege onvoldoende ontwikkeling van de geslachtsklieren, hebben een verhoogd risico op borstkanker.
• Maagkanker: Vrouwen met maagkanker hebben ook een verhoogd risico op borstkanker.
• Neurofibromatose: Deze erfelijke aandoening kan leiden tot de ontwikkeling van een kwaadaardige borsttumor.
• Polymyositis: Vrouwen met deze auto-immuunziekte hebben een verhoogd risico op borstkanker.
• Radiotherapie: Radiotherapie voor een andere vorm van kanker kan het risico op borstkanker vergroten.
• Syndromen: Verschillende syndromen zijn geassocieerd met een verhoogd risico op borstkanker:
• Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom: Dit zeldzame syndroom kan leiden tot tumoren in de borst.
• [L]Li-Fraumeni-syndroom: Deze erfelijke aandoening gaat gepaard met een verhoogd risico op diverse vormen van kanker, waaronder borstkanker.
• [L]McCune-Albright syndroom: Deze aandoening, gekenmerkt door bot- en huidafwijkingen, verhoogt ook het risico op borstkanker.
• [L]Peutz-Jeghers-syndroom: Vrouwen met dit syndroom hebben een verhoogd risico op borstkanker naast andere vormen van kanker.

Omgevingsfactoren
Diverse omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van borstkanker bij vrouwen:

• ’s Nachts werken: Uit resultaten van diverse studies blijkt dat vrouwen die 's nachts werken (onder andere arbeiders, artsen, verpleegkundigen en politieagenten) een hoger risico hebben op borstkanker dan vrouwen die tijdens de dag werken.
• Blootstelling aan chemicaliën in cosmetica: Sommige chemicaliën in cosmetica dragen bij aan de ontwikkeling van kanker bij mensen.
• Blootstelling aan chemicaliën in kunststof: Bepaalde blootstellingsniveaus van chemicaliën in plastic producten, zoals bisfenol A (BPA), resulteren in kanker bij mensen
• Blootstelling aan chemische stoffen in tuinen: Gras- en tuinproducten die behandeld zijn met chemische stoffen, doen het risico op borstkanker verhogen.
• Blootstelling aan chemische stoffen in voedsel: Gewassen en vee die behandeld zijn met pesticiden, antibiotica en hormonen veroorzaken gezondheidsproblemen bij mensen. Dit geldt eveneens voor kwik in zeevruchten en industriële chemicaliën in voedsel- en voedselverpakkingen. Door deze chemische stoffen komt borstkanker sneller tot stand.
• Blootstelling aan chemische stoffen in zonnebrandcrème: Zonnebrandcrème bevat soms chemicaliën die kaker veroorzaken bij mensen.
• Blootstelling aan extern licht: De aanwezigheid van veel extern licht ’s nachts (bijvoorbeeld door straatlantaarns), is een risicofactor voor kanker in de borst.
• Blootstelling aan weinig vitamine D: Onderzoek suggereert dat vrouwen met weinig een tekort aan vitamine D een hoger risico op borstkanker hebben. Dit is volgens de Stichting tegen kanker echter tegenstrijdige informatie omdat sommige studies dit bevestigen en anderen dit tegenspreken.
• Een ongezonde levensstijl: Door een ongezonde voeding (met veel vet en veel calorieën alsook met weinig fruit en groenten, en veel gegrild, gerookt en gebarbecued vlees), overmatig alcoholgebruik, onvoldoende lichaamsbeweging, roken en overgewicht (obesitas, vooral na de menopauze) komt een borsttumor sneller voor.
• Hormonale factoren: Hormonale factoren spelen eveneens een rol in de totstandkoming van een mammacarcinoom. Het gebruik van orale (via de mond ingenomen) anticonceptie en postmenopauzale hormoonvervangende therapie doet het risico op borstkanker verhogen. Vroeg beginnen met de menstruatie of laat starten met de menopauze vormt ook een risicofactor. Verder zijn vrouwen die geen kinderen gebaard hebben of die pas op latere leeftijd een kind gebaard hebben, sneller getroffen door kanker in de borst.
• Kankerverwekkende stoffen: In 2012 concludeerden onderzoekers dat de blootstelling aan bepaalde kankerverwekkende stoffen en endocriene stoornissen, bijvoorbeeld op de werkplek, gekoppeld zijn aan borstkanker.
• Leeftijd: Het risico op borstkanker neemt toe met de leeftijd. Vanaf 55-jarige leeftijd komt borstkanker vaker voor.
• Ras/etniciteit: Vrouwen met een blanke huidskleur hebben een beetje meer kans om borstkanker te ontwikkelen dan Afro-Amerikaanse, Spaanse en Aziatische vrouwen. Wel hebben Afrikaanse Amerikaanse vrouwen meer kans om een agressievere, meer invasieve borstkanker te ontwikkelen die artsen reeds op jonge leeftijd diagnosticeren.

Risicogroepen

Vrouwen met een familiegeschiedenis
Vrouwen met een moeder, zus of dochter die borstkanker heeft gehad, lopen een groter risico, vooral als de diagnose op jonge leeftijd werd gesteld.

Patiënten met genetische mutaties
Mutaties in BRCA1, BRCA2 en andere genen, zoals TP53, verhogen het risico aanzienlijk. Deze vrouwen worden vaak aanbevolen genetisch advies en preventieve controles.

Vrouwen met hormonale blootstelling
Patiënten die langdurig worden blootgesteld aan hoge niveaus van oestrogeen, zoals vrouwen die nooit hebben gebaard of hun eerste zwangerschap op latere leeftijd hadden, lopen een verhoogd risico.

Vormen van kanker in de borst

Borstkanker kent twee hoofdvormen: ductaal en lobulair carcinoom. In zeldzame gevallen start borstkanker in andere gebieden van de borst.

• Ductaal carcinoom: De meeste vormen van borstkanker (ongeveer 80%) behoren tot dit type. Een ductaal carcinoom start in de melkgangen (die melk van de borst naar de tepel voeren). Meestal verschijnt één tumor bij dit type mmacarcinoom.
• Lobulair carcinoom: Een lobulair carcinoom begint in de lobben van de borst die melk produceren (melkklieren). Bij dit type borstkanker verspreidt de kanker zich door de borst. De diagnose gebeurt bij dit type borstkanker vaak in een later stadium.

Bij invasieve borstkanker komen de kankercellen uit de lobben of melkgangen vrij en dringen ze binnen in het nabijgelegen weefsel, waardoor de kans op verspreiding naar andere lichaamsdelen verhoogt. Bij niet-invasieve borstkanker bevindt de kanker nog steeds op zijn oorspronkelijke plaats en zijn er geen metastasen (uitzaaiingen). Deze cellen ontwikkelen zich echter uiteindelijk tot invasieve borstkanker.

Symptomen van kwaadaardige knobbel in borst

Beginstadium
Vroege stadia van borstkanker veroorzaken meestal vaak geen symptomen. Daarom zijn screeningsprogramma’s voor borstkanker via een bevolkingsonderzoek belangrijk, zodat kanker waarbij nog geen symptomen aanwezig zijn, toch tijdig te diagnosticeren en behandelen is. De klachten komen tot stand naarmate de tumor groeit. De meeste vrouwen met symptomatische borstkanker hebben een pijnloos toenemend en hard gezwel (tumor) in de borst en mogelijk eveneens in de oksel (okselgezwel). Verder bemerkt de patiënte veranderingen in de grootte, de vorm of het gevoel van de borst of tepel. Sporadisch heeft een vrouw bijvoorbeeld één of meer extra tepels. Een eczeemachtig plekje op de tepel behoort tot de mogelijkheden. Deze klachten gaan mogelijk gepaard met een heldere, gele, groene of zelfs rode tepelafscheiding, een sinaasappelhuid (putjes in de huid), een niet genezend wondje en zweren. Bij inflammatoire borstkanker is ook sprake van oedeem (zwelling), schilfering, warmte en erytheem (roodheid) en mastitis (ontsteking van borstweefsel). Af en toe bemerkt de vrouw ook jeukende borsten of jeuk onder de oksels.

Later stadium
In een later stadium van kanker in de borst ontstaan deze symptomen:

• borstpijn en okselpijn of ongemak die niet verandert na de menstruatieperiode
• botpijn
• gewichtsverlies
• huidzweren
• zwelling van de lymfeklieren in de oksel (lymfadenopathie, naast de aangetaste borst)

Uitzaaiingen
Een mammacarcinoom zaait mogelijk uit naar diverse lichaamsdelen zoals:

• de botten (bij botmetastasen ontstaat een bottumor)
• de hersenen (bij hersenmetastasen ontstaat een hersentumor)
• de lever (bij levermetastasen ontstaat een levertumor)
• de longen (bij longmetastasen ontstaat een tumor in de longen)
• de lymfeklieren (bij lymfekliermetastasen ontstaan gezwollen oksels)
• de ogen (oogtumoren)

Enkele veel voorkomende klachten bij uitzaaiingen zijn bijvoorbeeld wazig zien, botpijn, hoofdpijn in de ochtend, pijn in de borst, benauwdheid, kortademigheid en/of misselijkheid.

Alarmsymptomen

Veranderingen in de borstvorm of -structuur
Een asymmetrische zwelling, een knobbeltje of verdikking in de borst die niet weggaat, kan wijzen op borstkanker.

Afwijkingen aan de tepel
Afwijkingen zoals tepelinversie, afscheiding (vooral bloederig) of veranderingen in kleur of textuur van de tepel kunnen alarmsignalen zijn.

Huidveranderingen
Huid die rood, schilferig of ingedeukt lijkt (zoals een sinaasappelhuid) is een mogelijke indicatie van inflammatoire borstkanker.

Diagnose: Lichamelijk onderzoek

Om borstkanker te onderscheiden van een goedaardige borsttumor (wat vijftien keer vaker voorkomt dan een mammacarcinoom), moet de arts enkele onderzoeken uitvoeren. Hij palpeert (betast) het knobbeltje in de borst (en de oksels), en bekijkt de borst- en het halsgebied grondig. De arts vraagt tevens aan de patiënte om met de armen in verschillende posities te zitten of te staan. Hij bekijkt zo of de vrouw lijdt aan opgezette lymfeklieren in de oksel (lymfoedeem) en bemerkt de veranderingen in en rond de borst.

Diagnose: Beeldvormende onderzoeken

Mammografie
Bij veel borstkankervormen gebeurt een identificeerbaar voorstadium van kanker waarbij de cellen wel al de vorm hebben van kankercellen maar nog niet het vermogen hebben om te groeien en zich te verspreiden. Dit voorstadium van een mammacarcinoom is te identificeren via een mammografie, waarbij de arts een röntgenfoto maakt van de borsten. Af en toe ontstaat een vorm van borstkanker waarbij het voorloperstadium erg kort of zelfs afwezig is waardoor meteen een invasieve ziekte aanwezig is in de vroege ontwikkeling van de kanker, met als gevolg een slechtere prognose.

Echografie
Naast de mammografie is een echografie van de borst nodig. Dit geeft aan of het gezwel stevig of zacht van structuur is.

CT-scan
Een CT-scan geeft duidelijkheid over eventuele uitzaaiingen van de kanker.

MRI-scan
Een MRI-scan van de borst geeft de arts informatie over de eventuele abnormale veranderingen die de arts gezien heeft op de mammografie.

Diagnose: Andere diagnostische onderzoeken

Biopsie
Daarnaast neemt de arts een stukje weefsel weg uit de lymfeklieren (sentinele lymfeklierbiopsie) en laat hij dit microscopisch onderzoeken om te kijken of reeds uitzaaiingen in de lymfeklieren aanwezig zijn.

Bloedonderzoek
Via een alfafoetoproteïne (AFP) bloedtest is het mogelijk om diverse soorten kanker op te sporen en op te volgen, waaronder borstkanker.

Punctie
De arts voert vaak een punctie uit waarbij hij weefselcellen en/of weefselvocht opzuigt met een holle naald, hetgeen hij dan microscopisch laat onderzoeken op de aanwezigheid van kwaadaardige cellen.

Kankerstadium bepalen (stadiëring)

De arts bepaalt aan de hand van de onderzoeken het tumorstadium (stadiëring) op basis van de tumorgrootte, de eventuele uitzaaiingen van borstkanker in de lymfeknopen in de oksels en de eventuele uitzaaiingen naar andere lichaamsgebieden. Dit helpt de arts bij het inzetten van de behandeling en het opvolgen van de patiënt. De borstkankerstadia variëren van 0 tot IV (4) waarbij de 0 staat voor kanker die niet invasief is of uitsluitend in de melkkanalen voorkomt. Stadium IV is gekend als ‘metastatische borstkanker’ omdat de kanker zich heeft verspreid over andere lichaamsdelen.

Behandelingen van borstgezwel

De behandeling van een mammacarcinoom hangt af van het kankerstadium en het soort borstkanker. Maar ook de gevoeligheid van de kanker voor bepaalde hormonen speelt een rol. De leeftijd van de patiënte, de algemene voorkeuren en de gezondheid van de patiënte spelen eveneens een rol. Met deze gegevens is de arts in staat om een geschikte behandeling in te zetten.

De meest voorkomende behandelingsopties voor borstkanker omvatten:

• chemotherapie
• chirurgie
• gerichte therapie
• hormonale therapie (hormoontherapie)
• radiotherapie

De meeste vrouwen krijgen een combinatie van behandelingen. Voor vrouwen met het borstkankerstadium I, II of III wil de arts de kanker behandelen en voorkomen dat een herhaling optreedt. Bij vrouwen met stadium IV wil de arts de symptomen verbeteren en de levensduur verlengen. Meestal is een genezing niet meer mogelijk in stadium IV.

Chemotherapie
Chemotherapie doodt kankercellen met behulp van medicijnen. De juiste chemotherapie vergemakkelijkt en verlengt de kwaliteit van leven. Chemotherapie is inzetbaar voor patiënten met een grote tumor. Op deze manier krimpt de tumor waardoor de operatie makkelijker verloopt. Daarnaast is chemotherapie nuttig voor patiënten die slecht reageren op een hormonale behandeling, of bij patiënten die een snelle reactie nodig hebben indien het risico bestaat op bijvoorbeeld leverfalen of ademhalingsfalen (ernstige ziekte met langzame ademhaling). Tot slot is chemotherapie inzetbaar voor uitzaaiingen (vooral in de latere stadia) om zo de klachten te verminderen. Bijwerkingen omvatten misselijkheid, braken, een verlies van eetlust, vermoeidheid / kankervermoeidheid, een pijnlijke mond, haaruitval (alopecia) en een hogere gevoeligheid voor infecties. Medicijnen zijn beschikbaar om deze complicaties te behandelen.

Chirurgie
Algemeen
De chirurgische ingreep varieert sterk. Soms is de arts in staat om de borst te behouden (mammasparende chirurgie) en de tumor te verwijderen (lumpectomie: vooral bij tumoren kleiner dan vier centimeter in diameter), maar het komt ook voor dat hij de gehele of gedeeltelijke borst en eventueel nabijgelegen structuren moet verwijderen (mastectomie). Bij uitzaaiingen naar de lymfeknopen in de oksels, moet hij ook deze verwijderen. Het operatief verwijderen van het vetweefsel en de lymfeklieren uit de oksel is gekend als een ‘okseltoilet’. Wanneer de arts de borst geheel of gedeeltelijk verwijderd heeft, is een borstreconstructie mogelijk tijdens of na de mastectomie. De keuze van de chirurgische ingreep is afhankelijk van de plaats en omvang van de borsttumor in verhouding tot de borstgrootte en de voorkeuren van de patiënt. Tijdens de operatie gebeurt soms ook intra-operatieve radiotherapie (IORT).

Mammasparende chirurgie
Door het tijdig opsporen van borstkanker zijn artsen meer dan vroeger in staat om de borst te behouden bij een chirurgische ingreep (mammasparende operatie). In de praktijk blijkt toch 30% van de patiënten die een mammasparende operatie hebben ondergaan, ontevreden te zijn en dit vooral vanuit cosmetisch oogpunt. Het resultaat is onder andere afhankelijk van de tumorlocatie in de mamma, postoperatieve wondcomplicaties, het gebruik van een boost tijdens de radiotherapie en vooral de peroperatieve excisievolumina (de hoeveelheid borst die verwijderd is tijdens de operatie). Uit een artikel uit 2012 in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde blijkt dat veel artsen in Nederland vaak meer wegsnijden van de borst om zeker te zijn van dat de tumor volledig verwijderd is. Bij één derde van de patiënten was het excisievolume groter dan 85 cm3 wat leidt tot een slecht cosmetisch resultaat in combinatie met een groter doelvolume van de radiotherapeutische boost na de operatie.

Gerichte therapie
Gerichte therapie maakt gebruik van medicijnen om de genveranderingen in kankercellen aan te vallen. Hormoontherapie is een voorbeeld van gerichte therapie. Dit blokkeert bepaalde hormonen die de kanker doen groeien.

Hormoontherapie
Bij hormoontherapie gebruikt de arts medicijnen of behandelingen om de niveaus of de werking van vrouwelijke geslachtshormonen (oestrogeen en progesteron) in het lichaam van een vrouw te blokkeren. Hierdoor stopt de groei van vele vormen van borstkanker. Door hormoontherapie komt kanker minder snel terug na de operatie van borstkanker. Het vertraagt eveneens de groei van borstkanker die zich verspreid heeft naar andere lichaamsdelen. Hormoontherapie voorkomt in sommige gevallen de ontwikkeling van borstkanker wanneer de arts deze voorschrijft aan vrouwen die een hoog risico lopen op deze kankervorm. Hormonale therapie is niet altijd mogelijk, bijvoorbeeld bij triple negatieve borstkanker waarbij dit type borstkanker ongevoelig is voor hormonen.

Radiotherapie
Radiotherapie vernietigt kankerweefsel. Een toestel richt gecontroleerde doses straling op de tumor om de kankercellen te vernietigen. Sommige vrouwen krijgen tijdens een chirurgische ingreep om de tumor of (een deel van de) borst te verwijderen, reeds radiotherapie in de vorm van brachytherapie (inwendige bestraling). Deze kankerbehandeling is inzetbaar bij patiënten die de borst behouden hebben na de operatie om een lokale herhaling te verminderen, maar de patiënte krijgt eveneens radiotherapie wanneer na een mastectomie nog risicofactoren zijn voor de terugkeer van een mammacarcinoom. De arts zet ongeveer één maand na de operatie radiotherapie in in combinatie met chemotherapie om alle resterende kankercellen te doden. Elke sessie duurt een paar minuten en de patiënte komt drie tot vijf keer per week naar het ziekenhuis voor radiotherapie. Dit duurt gewoonlijk drie tot zes weken. De frequentie en duur van de radiotherapiesessies hangen echter af van het doel en de omvang van de kanker. Het type borstkanker bepaalt welk type radiotherapie het meest geschikt is. Bijwerkingen omvatten vermoeidheid, lymfoedeem (gezwollen lymfeklieren), een verdonkering van de borsthuid (hyperpigmentatie) en irritatie van de borsthuid.

Medicatie: Bisfosfonaten
Botmetastasen zijn een algemeen probleem bij de behandeling van een mammacarcinoom. De arts zet hiervoor bisfosfonaten in om de botafbraak en botpijn te verminderen alsook om fracturen (breuken) te voorkomen. De medicijnen zijn ook inzetbaar bij de behandeling van pijn en hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed) bij aanwezige metastasen (uitzaaiingen). De sterkere geneesmiddelen van de derde generatie, zoals zoledronaat en orale ibandronaat, zijn effectiever dan de tweede generatie medicatie, en moet de arts minder vaak toedienen (één keer in de zes maanden), maar de derde generatie-medicijnen zijn geassocieerd met een slechtere botgenezing en osteonecrose (afsterven van bot door beperkte bloedtoevoer) van de kaak.

Prognose van gezwel in borst

Variabele vooruitzichten
De medische wetenschap ontdekt steeds nieuwe of verbeterde behandelingen voor borstkanker, waardoor patiënten langer leven, zelfs bij uitzaaiingen naar andere lichaamsdelen. Soms komt kanker in de borst terug, zelfs nadat de gehele tumor is verwijderd en de lymfeklierregio kankervrij was. Sommige vrouwen die borstkanker hebben gehad, ontwikkelen een nieuwe vorm van borstkanker die geen verband houdt met de oorspronkelijke tumor. De vooruitzichten voor patiënten met borstkanker zijn afhankelijk van bijvoorbeeld het kankerstadium. Hoe meer gevorderd de kanker is, hoe slechter de vooruitzichten zijn. Andere factoren die verband houden met het geven van een prognose zijn:

• de celverdeling of de groei van de tumor
• de genexpressie
• de reactie van de tumor op hormoontherapie
• de tumorgrootte en de tumorvorm
• de tumorlocatie en de metastasen
• tumormarkers

Slechte voorspellende factoren
Slechte voorspellende factoren voor borstkanker omvatten:

• borstimplantaten: Vrouwen met cosmetische borstimplantaten met borstkanker, hebben een hoger risico op overlijden van de ziekte. De diagnose gebeurt vaak later in vergelijking met vrouwen zonder implantaten.
• een grote tumorgrootte
• een hoge tumorclassificatie
• een jonge leeftijd
• een kort of afwezig voorstadium van borstkanker
• geen inname van oestrogeen- en progesterontherapie
• positieve knooppunten
• premenopauzale vrouwen (vrouwen die nog niet in de menopauze zitten)

Complicaties van kankervorm

Bijwerkingen of complicaties zijn altijd mogelijk bij borstkanker en tijdens en na de behandeling hiervan.

• Adenocarcinoom van slokdarm: Door borstkanker krijgt een vrouw soms een adenocarcinoom van de slokdarm, een vorm van slokdarmkanker.
• Angiosarcoom: Een kwaadaardig bloedvatgezwel ontwikkelt zich uit de cellen van de bloedvatwanden. Lymfoedeem (gezwollen lymfeklieren), wat vaak optreedt bij borstkanker, is hiervan een risicofactor.
• Ascites: Een vochtophoping in de buik (ascites) verschijnt eveneens door een mammacarcinoom.
• Baarmoederkanker: Borstkanker verhoogt tevens de kans op baarmoederkanker (abnormale vaginale bloedingen).
• Baarmoederpoliepen: Voorts heeft een vrouw een hogere kans op het krijgen van poliepen in de baarmoeder (goedaardige gezwellen in baarmoederwand) wanneer ze het medicijn Tamoxifen neemt (wat de arts inzet bij de behandeling van borstkanker).
• Diabetes insipidus: Door uitzaaiingen van borstkanker ontstaat mogelijk centrale diabetes insipidus; een ziekte waarbij het regelmechanisme voor vochtopname en vochtuitscheiding van het lichaam niet meer goed werkt. Veel dorst (polydipsie), vaak plassen (pollakisurie) en grote hoeveelheden plassen (polyurie) zijn hiervan de bekendste symptomen.
• Dikkedarmkanker: Dikkedarmkanker (colorectale kanker) is sneller aanwezig wanneer een vrouw een persoonlijke geschiedenis heeft van borstkanker.
• Hormonale behandelingen: Hormonale behandelingen voor prostaatkanker of borstkanker zijn in verband gebracht met een verhoogd risico op osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken).
• Kankerbehandeling (algemeen): De patiënte heeft bijvoorbeeld tijdelijke pijn of een zwelling van de borst en het omliggende gebied.
• Meningeoom: Ook een meningeoom (meestal goedaardige tumor op hersen- en ruggenmergsvliezen) ontstaat mogelijk als gevolg van borstkanker.
• Pleura-effusie: Door een maligne gezwel in de borst krijgt een vrouw soms een vochtophoping tussen de borstvlies en het longvlies met symptomen van kortademigheid, hoesten en pijn op de borst.
• Radiotherapie: Radiotherapie voor borstkanker gaat gepaard met een hoger risico op pericarditis (ontsteking van vlies rond het hart). In zeldzame gevallen verschijnt aortastenose (vernauwing van de aortaklep in het hart)
• Syndroom van Sweet: Afwijkingen aan de huid, de slijmvliezen en de ogen in combinatie met koorts zijn kenmerkend bij het syndroom van Sweet, hetgeen soms verschijnt door een mammacarcinoom.

Opnieuw borstkanker

Borstkanker komt soms terug (recidiverend mammacarcinoom). Begin augustus 2017 hebben wetenschappers uit Londen een test ontwikkeld waardoor ze sneller te weten kunnen komen welke vrouwen wellicht weer borstkanker zullen krijgen. Een geautomatiseerd computerinstrument zoekt hierbij naar immuuncel ‘hotspots’ rond tumoren wat een betrouwbare manier is om te vertellen of een patiënte waarschijnlijk een terugval op borstkanker krijgt. Des te meer immuuncellen in clusters ze vinden vlak bij de tumor, des te hoger de kans op een recidief. Wanneer de immuuncellen gelijkmatig verdeeld zijn, is de kans op een recidief kleiner. Deze bevindingen verschenen in het tijdschrift ‘Journal of the National Cancer Institute’.

Preventie bij kwaadaardig knobbeltje in borst

Mammografie
Een preventieve mammografie (in een screeningsprogramma via een bevolkingsonderzoek) is heel belangrijk om tijdig borstkanker op te sporen. Een snelle diagnose leidt namelijk tot een goede genezingskans. Dit is niet of zelden gekend in ontwikkelingslanden, waar 80% van de patiënten met borstkanker zich met een geavanceerd stadium van borstkanker presenteert bij de arts.

Medicatie
Tamoxifen is verder goedgekeurd voor de preventie van borstkanker bij vrouwen van 35 jaar en ouder die een hoog risico lopen op borstkanker.

Borst verwijderen
Vrouwen met een zeer groot risico op borstkanker krijgen soms preventief een mastectomie (borstamputatie). Hierbij is dus nog geen sprake van borstkanker maar verwijdert de arts wel de borst. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij:

• vrouwen met een sterke familiegeschiedenis van borstkanker
• vrouwen met genen of genetische mutaties die het risico op borstkanker verhogen (zoals BRCA1 of BRCA2)
• vrouwen waarbij al een borst verwijderd is door borstkanker

Gezonde levensstijl
Verder is een gezonde levensstijl nodig om een mammacarcinoom te voorkomen. Hierbij behoudt de patiënte een gezond gewicht, stopt ze met roken en beperkt ze het alcoholgebruik tot één drankje per dag. Het World Cancer Research Fund publiceerde in mei 2017 een rapport waaruit bleek dat zelfs een half glas wijn per dag (76 ml) het risico op borstkanker reeds doet verhogen. Vrouwen met een hoog risico op borstkanker mogen evenwel geen alcohol nuttigen. De World Cancer Research Fund heeft in dezelfde publicatie eveneens melding gemaakt van voedingsproducten die het kankerrisico verkleinen zoals:

• niet-zetmeelhoudende groenten
• voedingsmiddelen die carotenoïden bevatten, zoals wortelen, spinazie en kolen
• voedingsmiddelen die veel calcium bevatten, zoals sardines en broccoli
• zuivelproducten (alleen om premenopauze borstkanker te voorkomen)

Borstvoeding
Borstvoeding geven vormt een andere preventieve maatregel om het risico op het krijgen van borstkanker voor en na de menopauze te verminderen. Dit staat in een wetenschappelijk rapport dat in juli 2017 is uitgegeven door de ‘American Institute for Cancer Research (AICR)’ en het ‘World Cancer Research Fund (WCRF)’. Voor elke vijf maanden borstvoeding geven daalt het risico op borstkanker met 2%.

Bekende vrouwen met tumor in borst

Enkele bekende personen die borstkanker (gehad) hebben zijn:

• Anastacia (zangeres)
• Angelina Jolie (actrice)
• Anita Doth (zangeres)
• Brigitte Bardot (activiste, model, actrice, zangeres)
• Carly Simon (zangeres)
• Christina Applegate (actrice)
• Cynthia Nixon (actrice)
• Ellen ten Damme (zangeres)
• Fabienne de Vries (actrice, presentatrice en zangeres)
• Jennifer Saunders (actrice)
• Kathy Bates (actrice)
• Kylie Minogue (zangeres)
• Martina Navratilova (tennisster)
• Maura Tierney (actrice)
• Melissa Etheridge (zangeres)
• Olivia Newton-John (actrice)
• Shannen Doherty (actrice)
• Sheryl Crow (zangeres)
• Sylvie Meis (presentatrice)

Praktische tips voor het leven met / omgaan met borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen

Borstkanker (mammacarcinoom) is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij vrouwen. De diagnose kan een ingrijpende impact hebben op zowel het lichaam als de geest. Gelukkig zijn er diverse behandelingen en ondersteunende maatregelen die helpen om de kwaliteit van leven te behouden tijdens de behandeling en daarna. Het is belangrijk om goed voor jezelf te zorgen, zowel fysiek als emotioneel, en de juiste maatregelen te nemen om het herstel te ondersteunen.

Volg de behandelingsaanbevelingen van je arts

De behandeling voor borstkanker varieert afhankelijk van het type en de fase van de kanker. Het kan bestaan uit chirurgie, chemotherapie, bestraling, hormonale therapie of een combinatie van deze. Het is cruciaal om alle behandelingsaanbevelingen van je arts op te volgen om de kans op herstel te vergroten. Bespreek met je arts welke behandelingsopties het beste voor jou zijn en wat je kunt verwachten tijdens het proces.

Daarnaast kan je arts je adviseren over ondersteunende zorg, zoals pijnbestrijding en het verminderen van bijwerkingen van behandelingen, zoals misselijkheid of vermoeidheid. Zorg ervoor dat je regelmatig controleafspraken hebt om de voortgang van de behandeling te volgen.

Zorg voor je mentale welzijn

Borstkanker kan niet alleen fysieke effecten hebben, maar ook emotioneel en psychisch belastend zijn. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan je mentale welzijn. Het kan nuttig zijn om met een psycholoog of therapeut te praten om de stress en angsten die de ziekte met zich meebrengt te verwerken. Er zijn ook ondersteuningsgroepen voor vrouwen met borstkanker, waar je ervaringen kunt delen en steun kunt vinden bij anderen die dezelfde situatie doormaken.

Zelfzorg is ook een essentieel onderdeel van het herstel. Probeer activiteiten te doen die je kalmeren, zoals meditatie, yoga of ademhalingsoefeningen. Deze technieken kunnen helpen om de geest tot rust te brengen en je stressniveau te verlagen.

Houd een gezond en evenwichtig voedingspatroon aan

Een gezond en evenwichtig voedingspatroon speelt een belangrijke rol bij je herstel en welzijn tijdens de behandeling van borstkanker. Het kan helpen om je energie op peil te houden, je immuunsysteem te ondersteunen en je herstel te bevorderen. Kies voor een dieet dat rijk is aan groenten, fruit, volkorenproducten en eiwitrijke voedingsmiddelen.

Daarnaast kunnen bepaalde voedingsmiddelen helpen om de bijwerkingen van behandelingen te verlichten. Bijvoorbeeld, als je chemotherapie ondergaat, kan een dieet rijk aan vezels helpen om constipatie te voorkomen, wat een veelvoorkomend probleem is bij chemotherapie. Bespreek met je arts of diëtist welke voedingskeuzes het beste voor jou zijn tijdens de behandeling.

Rust en herstel goed

Borstkankerbehandelingen kunnen lichamelijk veeleisend zijn en het is essentieel om voldoende rust te nemen om je lichaam de tijd te geven om te herstellen. Vergeet niet om naar je lichaam te luisteren. Als je moe bent, neem dan de tijd om uit te rusten, vooral tijdens de behandelingen. Vermijd zware lichamelijke activiteiten en gun jezelf de tijd om te herstellen tussen behandelingssessies door.

Het is ook belangrijk om jezelf niet te overbelasten. Zorg ervoor dat je een evenwicht vindt tussen actieve momenten en rusttijd, zodat je energieniveaus niet uitgeput raken.

Ondersteuning van vrienden, familie en zorgverleners

Het hebben van een ondersteunend netwerk van vrienden, familie en zorgverleners kan het verschil maken in hoe je omgaat met borstkanker. Zij kunnen je helpen bij het verzorgen van praktische zaken, zoals vervoer naar behandelingen, en je emotioneel steunen. Praat openlijk met je dierbaren over wat je nodig hebt en wees niet bang om om hulp te vragen als dat nodig is.

Zorg ervoor dat je ook openstaat voor professionele zorg. Je arts kan je doorverwijzen naar andere zorgverleners, zoals fysiotherapeuten, maatschappelijk werkers of diëtisten, die gespecialiseerd zijn in het ondersteunen van vrouwen die borstkanker ondergaan.

Misvattingen rond borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen: tumor in borst

Borstkanker, of mammacarcinoom, is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij vrouwen. Toch bestaan er verschillende misvattingen die het begrip van deze ziekte belemmeren en invloed kunnen hebben op het voorkomen, de behandeling en het herstel. Het is belangrijk om te begrijpen dat borstkanker complex is en dat er geen één maatregel of symptomatische oplossing bestaat.

Borstkanker komt alleen voor bij oudere vrouwen

Hoewel de kans op borstkanker toeneemt naarmate vrouwen ouder worden, kan het ook voorkomen bij jongere vrouwen. De ziekte komt voor bij vrouwen van verschillende leeftijden, hoewel het minder vaak voorkomt bij vrouwen onder de 40. Vrouwen die een familiegeschiedenis van borstkanker hebben, kunnen een verhoogd risico lopen, maar dit geldt niet voor elke jonge vrouw. Het is essentieel om alert te blijven op symptomen, ongeacht de leeftijd.

Een knobbel in de borst betekent altijd borstkanker

Niet alle knobbels in de borst zijn kankergezwellen. Veel goedaardige aandoeningen, zoals cysten of fibroadenomen, kunnen vergelijkbare symptomen veroorzaken. De aanwezigheid van een knobbel kan wijzen op borstkanker, maar het is niet altijd het geval. Beeldvormende onderzoeken, zoals mammografieën en echografie, en beeldvormende onderzoeken kunnen helpen bij het vaststellen of een knobbel goedaardig of kwaadaardig is.

Borstkanker veroorzaakt altijd pijn

Borstkanker wordt vaak geassocieerd met pijn in de borst, maar niet alle gevallen van borstkanker gaan gepaard met pijn. In veel gevallen is borstkanker pijnloos, vooral in de vroege stadia. Het ontbreken van pijn maakt het belangrijk om regelmatig zelfonderzoeken uit te voeren en, indien nodig, een arts te raadplegen voor verder onderzoek. Pijn kan soms voorkomen bij borstkanker, maar het is geen standaard symptoom.

Een operatie is de enige behandelingsoptie voor borstkanker

Chirurgie is een belangrijke behandelingsoptie voor borstkanker, maar het is niet de enige. De behandeling hangt af van het stadium en de aard van de kanker, en kan bestaan uit een combinatie van chirurgie, medicatie, bestraling, en in sommige gevallen radiotherapie. Hormonale therapieën en doelgerichte behandelingen kunnen ook effectief zijn in het beheersen of elimineren van tumoren, zelfs zonder chirurgische ingrepen.

Borstkanker is altijd te wijten aan genetische factoren

Hoewel genetische factoren een rol spelen bij borstkanker, is het belangrijk te weten dat de meerderheid van de gevallen niet direct het gevolg zijn van een erfelijke aanleg. Slechts ongeveer 5-10% van de gevallen van borstkanker wordt veroorzaakt door een genetische mutatie, zoals BRCA1 of BRCA2. Veel gevallen ontstaan door andere risicofactoren zoals levensstijl, dieet en alcoholgebruik, wat de noodzaak benadrukt voor een gezonde levensstijl en regelmatig medische controle.

Borstkanker is altijd te detecteren met zelfonderzoek

Hoewel zelfonderzoek een nuttige manier kan zijn om veranderingen in de borsten te identificeren, is het geen gegarandeerde methode om borstkanker in een vroeg stadium op te sporen. Veel kankers zijn pas zichtbaar met behulp van beeldvormende technieken, zoals mammografieën, die veel kleiner en moeilijker te voelen tumoren kunnen detecteren. Het is belangrijk om naast zelfonderzoek regelmatig een arts te raadplegen voor professionele screening.

Mammografieën kunnen borstkanker altijd opsporen

Mammografieën zijn zeer effectief in het detecteren van borstkanker, maar geen enkel screeningsmiddel is perfect. In sommige gevallen kan borstkanker aanwezig zijn zonder dat het zichtbaar is op een mammogram, vooral bij vrouwen met dichte borsten. Bij twijfel kan een arts aanvullende tests aanbevelen, zoals beeldvormende onderzoeken of een biopsie, om een definitieve diagnose te stellen.

Borstkanker is altijd dodelijk

Hoewel borstkanker een ernstige ziekte is, zijn de overlevingskansen de afgelopen decennia sterk verbeterd door vroege detectie en vooruitgang in behandelingsopties. Veel vrouwen met borstkanker overleven de ziekte, vooral als het in een vroeg stadium wordt gediagnosticeerd en behandeld. De behandelingsopties zijn geavanceerder dan ooit, en veel vrouwen kunnen na behandeling een normaal leven leiden.

Lees verder

• Inflammatoire borstkanker: Tumor in de borst met roodheid
• Triple negatieve borstkanker: Agressieve vorm van kanker
• Borstkanker bij mannen: Veranderingen borst en tepel
• Mammografie: Röntgenfoto borsten voor opsporen borstkanker
• Uitzaaiingen (metastasen) van borstkanker: Locaties