Borstkanker: vals positieve en negatieve uitslag

Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Ruim 1 op de 9 vrouwen krijgt ooit te maken met borstkanker. Het gaat hierbij om vrouwen tussen de 50 en 75 jaar, hoewel borstkanker ook op jongere leeftijd kan voorkomen. Voor de risicogroep bestaat er het bevolkingsonderzoek. Hierbij worden vrouwen elke twee jaar opgeroepen om een borstfoto of mammografie te laten maken. Hierbij wordt een röntgenfoto gemaakt die door een radioloog beoordeeld wordt. Zo kan bekeken worden of er borstkanker aanwezig is. Soms is de uitslag vals negatief of juist vals positief. Hierdoor kan er onterecht geruststelling of juist angst en stress ontstaan.

Borstkanker, wat is dat?

Kanker is een woekering of ongeremde celdeling. Er bestaat een goedaardige en een kwaadaardige woekering. Bij een kwaadaardige woekering spreken we van een tumor of kanker. Een kwaadaardig gezwel zal altijd doorgroeien in omliggende weefsels. Een goedaardig gezwel vertoont dit niet. Een ongeremde celgroei ontstaat doordat cellen zich niet meer evenwichtig delen en afbreken. Dit evenwicht raakt verstoord door veranderingen in het DNA.

Er zijn veel vormen van kanker. De naam van de kanker geeft aan waar de tumor zich bevindt. Bij longkanker bevindt zich een tumor in de longen, en bij borstkanker in de borsten. Vaak gaat het hier om één long of één borst, maar deze kan soms ook in de andere ontstaan. Borstkanker is een veel voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Ruim 1 op de 9 vrouwen krijgt ooit met borstkanker te maken. Bij mannen kan ook borstkanker ontstaan, maar is dit zeldzaam.

Een tumor kan kankercellen loslaten. Deze cellen zullen bij borstkanker via de lymfebanen verspreiden. Vaak ontstaat er daardoor als eerste een gezwel in de lymfeklier onder de oksel. Doorgelaten kankercellen kunnen overal in het lichaam terecht komt en daar weer uitgroeien tot een nieuwe tumor, bijvoorbeeld in de longen of in de lever. Uitgezaaide kanker die in de borst is ontstaan naar bijvoorbeeld de lever noemen we geen leverkanker maar uitgezaaide borstkanker.

Symptomen

Een voelbare knobbel in de borst is een belangrijk kenmerk, maar wordt helaas vaak pas ontdekt wanneer borstkanker al enige tijd aanwezig is. Ook een verandering van de borst of de tepel kan op borstkanker wijzen. Een gezwollen klier in de oksel duidt ook soms op borstkanker. Later kan een onverklaarbare vermagering ontstaan. Wanneer borstkanker uitzaait ontstaan er klachten aan de organen waar de uitgezaaide tumor zich bevindt.

Bevolkingsonderzoek

In 1988 startte in Nederland het bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Een bevolkingsonderzoek wordt verricht wanneer er een grote kans op genezing is bij vroegtijdige ontdekking. Niet iedere vorm van kanker biedt dat, maar bij borstkanker wel. Ook kan borstkanker vaak al vroegtijdig ontdekt worden. Andere vormen van kanker kunnen niet ontdekt worden of veel te laat, waardoor succesvolle behandeling niet meer mogelijk is.

In Nederland worden vrouwen boven de vijftig om de twee jaar opgeroepen om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek tegen borstkanker. Dit blijft voortduren tot de leeftijd van 75 jaar. In Amerika worden vrouwen jaarlijks uitgenodigd om mee te doen. Tijdens het bevolkingsonderzoek wordt er een borstfoto gemaakt. Dit wordt ook wel een mammografie genoemd. De borst wordt op een plaat gelegd en plat gedrukt met behulp van een andere plaat. Voor sommige vrouwen kan dit pijnlijk zijn. Wanneer de borst ingeklemd zit tussen de platen, wordt er een röntgenfoto gemaakt. De radioloog zoekt middels de foto's naar afwijkingen in de borst. Wanneer er een afwijking wordt gevonden, wordt de vrouw opnieuw uitgenodigd.

Röntgenstraling is toch gevaarlijk?

Van röntgenstraling kan gezegd worden dat het kankerverwekkend kan zijn, omdat het DNA in cellen kan aantasten. Hierdoor kan er een ongeremde celdeling gaan plaatsvinden: kanker. De hoeveelheid röntgen die vrijkomt tijdens het maken van de borstfoto's bedraagt 600 microSievert. Ter vergelijking: een röntgenfoto bij de tandarts levert 5 microSievert op. Een CT-scan 1.400 microSievert en een röntgenfoto van de dikke darm levert 7.000 microSievert op. Jaarlijks krijgen mensen ongeveer 2.000 microSievert te verwerken door omgevingsstraling. Röntgenstraling kan gevaarlijk zijn wanneer iemand hier veelvuldig aan wordt blootgesteld.

Vals positieve uitslag

Het bevolkingsonderzoek zorgt ervoor dat er alleen al in Nederland jaarlijks ruim 750 vrouwen minder sterven aan borstkanker. Dit komt omdat bij deze vrouwen vroegtijdig borstkanker wordt ontdekt. In 70 procent van de gevallen wordt borstkanker middels het bevolkingsonderzoek opgespoord. In 30 procent van de gevallen wordt er geen borstkanker gevonden terwijl de vrouw wel borstkanker heeft.

De uitslag kan negatief of positief zijn. We zien niet graag negatief: want negatief staat voor niet leuk, niet goed etc. Toch is bij dit onderzoek negatief juist goed: het betekent dat er geen borstkanker is gevonden. Bij een positieve uitslag is er wel borstkanker gevonden.

Een vals-negatieve uitslag komt helaas ook borstkanker. Er is dan sprake van borstkanker maar deze is niet aangetoond middels de mammografie. We noemen dit een vals negatieve uitslag. Maar ook een vals-positieve uitslag komt voor. Er wordt borstkanker gevonden, terwijl er helemaal geen borstkanker aanwezig is. Ook wordt er bij vrouwen borstkanker gevonden en hieraan behandeld, terwijl dit achteraf gezien helemaal niet nodig was omdat het hier om een goedaardige tumor ging die niet door zou groeien of om een zeer langzaam groeiende vorm van borstkanker. We noemen dit ook wel overbehandeling.

Het nadeel van een vals positieve uitslag is de stress die het met zich mee brengt, en soms een nodeloze behandeling. De stress kan een leven aardig verwoesten, en deze vrouwen blijven vaak levenslang bang. Omdat de kans op een vals-positieve uitslag redelijk hoog is, vraagt men zich af of het bevolkingsonderzoek wel nuttig is. Uit de praktijk blijkt dat het bevolkingsonderzoek de langzaam groeiende borstkanker kan opsporen, maar de snelgroeiende en agressieve soort vaak niet.

Voor-en nadelen

Door de vals-positieve uitslag kan een vrouw onnodig behandeld worden en erg veel stress en angst ervaren. Maar een vals-negatieve uitslag heeft eenzelfde effect: een onterechte geruststelling wanneer er wel iets aan de hand is. Vrouwen met een vals-negatieve uitslag die later een knobbel in de borst voelen, zullen daardoor minder snel naar de huisarts gaan. Hun uitslag was immers negatief.

Of een vrouw mee moet doen aan het bevolkingsonderzoek moet zij zelf bepalen. Het onderzoek is geheel op vrijwillige basis. De kans op een vals-negatieve uitslag bedraagt ongeveer 30 procent, de kans op een vals-positieve uitslag of overbehandeling bedraagt ongeveer 10 procent. Er zijn voor-en tegenstanders van het bevolkingsonderzoek. Belangrijker is om niet naar anderen te luisteren, maar zelf de keuze te maken. Het bevolkingsonderzoek moet goed aanvoelen.